İÇ OĞUZA DIŞ OĞUZ ASİ OLUP BEYREK ÖLDÜĞÜ BOY’UN TARİHİ

Yıl 2023, , 123 - 148, 30.03.2023

Dursun Can Eyüboğlu

https://doi.org/10.31455/asya.1213290

Öz

Dede Korkut Kitabı’ndaki on ikinci boy İç Oğuza Dış Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy’dur. İç Oğuza Dış Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy tarihin derinliklerine uzanan birçok tarihi-destani-efsanevi-mitolojik tabakayı bünyesinde barındırmaktadır. İç Oğuza Dış Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy’da iki tabaka bulunmaktadır: Alt Tabaka ve Üst Tabaka. Alt Tabaka En Eski Devirler Tabakası, İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun Tabakası, Göktürk-Türgiş Tabakası, Oğuz Tabakası’ndan oluşmaktadır. Araştırmada alt tabakaya ağırlık verilmiştir. İç Oğuza Dış Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy eski Türklerdeki Yada/Yağmur taşı efsanesi ile ilgilidir. Boyun İskit/Saka-Hun-Kanglı-Usun dönemine uzanan bir alt tabakası olabilir. Boyun bir alt tabakası Göktürk-Türgiş dönemiyle ilgilidir. Bu boyun önemli bir tarihi tabakası, Türk tarihindeki önemli dönüm noktalarından olan, 630 yılında Batı Göktürk hükümdarı Tong Yabgu Kağan (618-630)’ın amcası tarafından öldürülmesi ve 738 yılında Türgiş hükümdarı Su-lu Kağan'ın (716-738) iki adamı tarafından öldürülmesi olayları ile ilgilidir. Boyun bir alt tabakası Oğuz dönemiyle ilgilidir. İç Oğuza Dış Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy’un İçoğuzların Daşoğuzlar Bilen Melallaşmağı adlı Türkmenistan varyantının olması ve daha başka birçok Türkmenistan varyantının olması, boyda geçen Aladağ’ın ve Arku Beli Ala Dağ’ın adı, ayrıca Orta Asya’da bu boyla ilişkili başka anlatıların da yer alması, bu boyun tarihi köklerinin Oğuzlar’ın Orta Asya’da bulundukları 10.-11. yüzyıllardan daha eski bir tarihe ait olduğunu göstermektedir. İç Oğuza Dış Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy’un en üst tabakası sonraki dönemlerle ilgilidir ve Üst Tabaka başlığı altında incelenmiştir. Bu çalışmada Dede Korkut’taki İç Oğuza Dış Oğuz Asi Olup Beyrek Öldüğü Boy’un tarihi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Salur Kazan, Kazan, Beyrek, Tarih

THE HISTORY OF İÇ OĞUZA DIŞ OĞUZ ASİ OLUP BEYREK ÖLDÜĞÜ BOY

Öz

The twelfth epic in the Book of Dede Korkut is Ic Oguza Dis Oguz Asi Olup Beyrek Oldugu Boy. Ic Oguza Dis Oguz Asi Olup Beyrek Oldugu Boy contains many historical-epic-legendary-mythological layers that go deep into history. There are two layers in Ic Oguza Dis Oguz Asi Olup Beyrek Oldugu Boy: the Lower Layer and the Upper Layer. The Lower Layer consists of the Oldest Periods Layer, the Scythian/Saka-Xiongnu-Kangju-Wusun Layer, the Gokturk-Turgesh Layer, the Oghuz Layer. The research focused on the lower layer. Ic Oguza Dis Oguz Asi Olup Beyrek Oldugu Boy is related to the Yada/Yagmur Tasi legend in ancient Turks. This epic may have a lower layer dating back to the Scythian/Saka-Xiongnu-Kangju-Wusun period. A lower layer of epic is related to the Gokturk-Turgesh period. An important historical layer of this epic is the murder of the Western Gokturk ruler Tong Yabgu Kagan (618-630) by his uncle in 630, which is one of the important turning points in Turkish history and the murder of the Turgesh ruler Su-lu Kagan (716-738) by two of his men in 738. A lower layer of epic is related to the Oghuz period. The existence of a Turkmenistan variant called Icoguzların Dasoguzlar Bilen Melaslasmagi of the Ic Oguza Dis Oguz Asi Olup Beyrek Oldugu Boy, and there are many other Turkmenistan variants, the name of Aladag and Arku Beli Ala Dag, which mentioned in the epic, and there are also other narratives in Central Asia associated with this epic, date back to before the 10th-11th centuries, when Oghuzs were still in Central Asia. The uppermost layer of Ic Oguza Dis Oguz Asi Olup Beyrek Oldugu Boy is related to the later periods and examined under Top Layer. In this study, the history of Ic Oguza Dis Oguz Asi Olup Beyrek Oldugu Boy in Dede Korkut was examined.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut, Salur Kazan, Kazan, Beyrek, History

Kaynakça

• Abdulla, K. (2015). Mitten Yazıya veya Gizli Dede Korkut, (Akt. Ali Duymaz). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Acıduman, A. & Arda, B. (2011). Dede Korkut Öyküleri Tıp Tarihi Bakış Açısıyla Ne Söyler?. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 0(54), 189-196.
• Aça, M. (2002). Kazak Türklerinin Destanları ve Destancılık Geleneği. Konya: Kömen Yayınları.
• Aşırov, A. (2000). Türkmen Nüshasının Değeri. (haz. A. Kahya Birgül & A. Şimşek Canpolat). Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri İçinde (s. 49-54). Ankara: AKM Yayınları.
• Avezov, M. (1997). Kozı Körpeş-Bayan Sulu, (akt. Z. İsmail & A. Güngör). Bilig, 0(5), 93-106.
• Bahadırova, S. (2005). Dede Korkut Kitabı ve Alpamıs Destanı’nın Karakalpak Varyantı, (akt. P. Dönmez Fedakar). Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, V(1), 113-120.
• Barthold, V. V. (2004). Orta Asya Türk Tarihi -Dersleri-. Ankara: Çağlar Yayınları.
• Bayat, F. (2000). Dede Korkut Kitabı'nda Devletçilik. (haz. A. Kahya Birgül & A. Şimşek Canpolat). Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri İçinde (s. 63-75). Ankara: AKM Yayınları.
• Bayat, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Bayat, F. (2016). Mitten Tarihe, Sözden Yazıya Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Baydur, S. Y. (1951). Evripides’in Alkestis’i - Dede Korkut’un Deli Dumrul’u. Türk Dili, 0(1), 27-28.
• Boratav, P. N. (1958). Dede Korkut Hikayelerindeki Tarihi Olaylar ve Kitabın Telif Tarihi. Türkiyat Mecmuası, XIII(48), 31-62.
• Boratav, P. N.(2012). Türk Mitolojisi / Oğuzların - Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin Mitolojisi, (çev. R. Özbay). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Chavannes, E. (2013). Çin Kaynaklarına Göre Batı Türkleri, (çev. M. Koç). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2015). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Dursun, A. (2011). Dede Korkut Hikâyelerinde Halk Hukuku. Turkish Studies, 6(4), 107-122.
• Duymaz, A. (1996). Kıpçak Sahası Türk Destanlarında Bir Oğuz Alpı: Salur Kazan. Millî Folklor, 0(31-32),. 49-59.
• Ebülgazi Bahadır Han (1974). Türklerin Soy Kütüğü (Şecere-i Terakime), (haz. M. Ergin). İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser Serisi.
• Ekici, M. (2019). Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshası, Soylamalar ve 13. Boy, Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi, Orijinal Metin (Tıpkıbasım), Transkripsiyon, Aktarma. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ercilasun, A. B. (1994). Dede Korkut Kitabı ile Oğuz Destanı Arasındaki Münasebetler, I. Sovyet-Türk Kollokyumu, Bakü, 1-8 Temmuz 1988; Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1988, Ankara: TDK Yayınları, s. 69-89.
• Ercilasun, A. B. (2000). Dede Korkut’taki Olayların Zamanı. (haz. A. Kahya Birgül & A. Şimşek Canpolat). Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri İçinde (s. 157-160). Ankara: AKM Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2002). Salur Kazan Kimdir?. Millî Folklor, 0(56), 22-33.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (2015). Oğuz Adının Etimolojisi. (ed. T. Gündüz & M. Cengiz). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri İçinde (s. 15-20). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Erdem, M. (1998). Dede Korkut Türkmenistan Varyantları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdem, M. (2005). Dede Korkut Destanlarının Türkmenistan Varyantının Yazma Nüshalarla İlişkisi Üzerine. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 4(Aralık 2005), 158-188.
• Ergin, M. (1964). Dede Korkut Kitabı / Metin – Sözlük. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Ergin, M. (1989). Dede Korkut Kitabı I. / Giriş - Metin - Faksimile. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basım Evi.
• Eyüboğlu, D. C. (2019). Korkut. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Eyüboğlu, D. C. (2021). Dede Korkut'taki Karacuk Çoban. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 5(2), 134-179.
• Eyüboğlu, D. C. (2021b). Dede Korkut'taki Boğazca Fatma. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 4(7), 90-116.
• Eyüboğlu, D. C. (2022). Dede Korkut'taki Deli Dumrul. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademik Araştırmalar Dergisi, 6(1), 64-86.
• Eyüboğlu, D. C. (2022b). Dede Korkut'taki Kara Budak Üzerine Bir Değerlendirme. Anasay, 0(19), 213-240.
• Fedakar, S. (2004). Alpamış Destanı ve Dede Korkut Kitabı’nda Kahramanların Ortaya Çıkışı. Millî Folklor, 0(61), 134-141.
• Gabain, A. V. (1950). Köktürklerin Tarihine Bir Bakış, III, (çev. S. Çağatay). Ankara Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 8(3), 373-379.
• Genç, R. (2000). Kültür Tarihimizde Destanların Yeri ve Dede Korkut’taki Olayların Zamanı Üzerine. Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni (Ankara, 19-21 Ekim 1999) Bildirileri, haz. Alev Kahya Birgül ve Aysu Şimşek Canpolat. Ankara: AKM Yayınları. s. 169-174.
• Gezenfergızı, A. (2016). Oğuz Destanı “Kitabı Dede Korkut”un İzleri Kıpçak Kökenli Kumuklar’ın Yırlarında ve Sümer Metinlerinde. (ed. M. Ekici vd). III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, (2. Cilt) İçinde (s. 651-656). İzmir: Ege Üniversitesi.
• Golden, P. B. (2012). Türk Halkları Tarihine Giriş. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı Kültür Yayınları.
• Gumilev, L. N. (2011). Eski Türkler, (çev. D. Ahsen Batur). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Gülensoy, T. (2004). “Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek, Deli Dumrul, Salur Kazan ve Tepegöz Boylarının Anadolu Varyantları ve Dede Korkut Hikâyeleri Coğrafyasının Tespiti Sorunu”, II. Milletlerarası Dede Korkud Kollokyumu (Bakü, Azerbaycan, 21-26 Aralık 1998); Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1998/I, S. 41, Ankara: TDK Yayınları, s. 81-92.
• İnan, A. (1976). Eski Türk Dini Tarihi. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Jirmunskiy, V. M. (1961). “Kitabı Korkud” ve Oğuz Destanı Geleneği, (çev. İ. Kaynak). Türk Tarih Kurumu Belleten, 0(100), 609-629.
• Jirmunskiy, V. M. (1997). Dede Korkut Kitabına Girmeyen Hikâyeler, (çev. C. Kanaşayeva). Millî Folklor, 0(36), 77-81.
• Kafesoğlu, İ. (2012). Türk Millî Kültürü. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kalafat, Y. (2007). Balkanlar’dan Uluğ Türkistan’a Türk Halk İnançları - II. Ankara: Berikan Yayınları.
• Kâşgarlı Mahmûd (2005). Divânü Lugâti’t-Türk. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Kaya, D. (1995). Alpamış Destanı. 1995 Dünya Hoşgörü-Manas-Abay Yılı VII. Uluslararası Türk Halk Edebiyatı Semineri ve Türk Dünyası Kültür Kurultayı (Kırıkkale 9-11. 6. 1995) Bildirileri İçinde (s. 87-93).
• Kemaloğlu, M.. (2019). Dede Korkut (Destan İçre Tarih). Ankara: Raf Kitabevi.
• Kitapcı, Z. (2004). İlk Müslüman Türk Hükümdar ve Hâkanları. Konya: Yedikubbe Yayınları.
• Konıratbayev, A. (2000). Korkut Ata Hakkında, (akt. D. Düysebayeva). Kazakistan’da Dede Korkut, (haz. A. Nısanbayev vd) İçinde (s. 147-182). Ankara: AKM Yayınları.
• Köprülü, F. (1976). Türk Edebiyatı’nda İlk Mutasavvıflar. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Margulan, A. (2000). Korkut: Efsane ve Hakikat, (akt. B. Muhyayeva). Kazakistan’da Dede Korkut, (haz. A. Nısanbayev vd) İçinde (s. 123-146). Ankara: AKM Yayınları.
• Merhan, A. (2016). Dede Korkut Hakkındaki İlk Yazı (Heinrich Friedrich Von Diez, 1815) Üzerine. (ed. M. Ekici vd). III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, (2. Cilt) İçinde (s. 941-948). İzmir: Ege Üniversitesi.
• Nısanbayev, A. (2000). Türk Halklarının Büyük Düşünürü Korkut Ata, (akt. D. Düysebayeva). Kazakistan’da Dede Korkut, (haz. A. Nisanbayev vd) İçinde (s. 1-13). Ankara: AKM Yayınları.
• Ögel, B. (1971). Türk Kültürünün Gelişme Çağları, (1. Cilt). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Ögel, B. (1994). Dede Korkut Kitabı’nın Eski ve Yazılı Kaynakları Hakkında (Topkapı Sarayındaki Oğuz Destanı Parçaları ile Karşılaştırma)”, I. Sovyet-Türk Kollokyumu, Bakü, 1-8 Temmuz 1988; Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1988, TDK Yay., Ankara, 1994, s. 113-128.
• Ömeroğlu, İ. (2002). Mifik-Düşüncәdә Rasionallıq: Bilgamıs-Dәdә Qorqud Ölmәzliyi. Bilig, 0(20), 73-88.
• Özkan, İ. (1997). Türkmenistan’dan Derlenmiş Dede Korkut Boyları. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 1995, Ankara: TDK Yayınları. Ankara, 1997, s. 263-314.
• Özkan, İ. (2015). Hazihi’r-Risalet’i Min Kelimat-ı Oğuzname El-Meşhur Bi Atalar Sözü. (ed. T. Gündüz & M. Cengiz). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri İçinde (s. 343-350). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Paksoy, H. B. (1985). Alpamış ve Bamsı Beyrek: İki Ad, Bir Destan. Türk Dili, 0(403), 619-622.
• Radloff, W. (1956). Sibirya'dan II (Aus Sibirien), (çev. A. Temir). İstanbul: Maarif Basımevi.
• Radloff, W. (2012). Şamanlık. (ed. Ö. Andaç Uğurlu), (çev. A. Temir, T. Andaç & N. Uğurlu). Türklük ve Şamanlık İçinde (s. 13-103). İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Roux, J.-P. (2011). Eski Türk Mitolojisi. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Sağır, C. (2006). Temim İbn Bahr’ın Seyahatnamesi ile Mervezi’nin Taba-i Hayavan Eserinin Tercümesi ve Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Marmara Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Sakaoğlu, S. (1998). Dede Korkut Kitabı / İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar (I İncelemeler-Derlemeler). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Salman, H. (1998). Türgişler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Salman, H. (2002). Türgişler. (ed. H. C. Güzel, K. Çiçek & S. Koca). Türkler, (Cilt: 2) İçinde (s. 412-420). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Seydimbek, A. (2000). Korkut Ata Efsaneleri, (akt. D. Düysebayeva). Kazakistan’da Dede Korkut, (haz. A. Nısanbayev vd) İçinde (s. 49-95). Ankara: AKM Yayınları.
• Sina, A. (2004). Alkestis ve Deli Dumrul. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 0(36), 225-235.
• Sultanzade, V. (2010). Domrul Adının Kökeni ve Deli Domrul Boyunda Bazı Motiflerin Kaynağı Üzerine. Azǝrbaycan Milli Elmlǝr Akademiyası Folklor İnstitutu-KKTC Doğu Akdeniz Üniversiteti, Türk Epik Ənǝnǝsindǝ Dastan “Ortaq Türk Keçmişindǝn Ortaq Türk Gǝlǝcǝyinǝ” VI Uluslararası Folklor Konfransının (Bakı, 25-26 Noyabr 2010) Materialları İçinde (s. 480-483). Bakı.
• Sümer, F. (1959). Oğuzlar’a Ait Destani Mahiyetde Eserler. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, XVII(3-4), 359-455.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar / (Türkmenler) Tarihleri - Boy Teşkilatı – Destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Sümer, F. (2007). Oğuzlar. TDV İslâm Ansiklopedisi, (Cilt: 33), (s. 325-330). Ankara.
• Şen, M. (2003). Tepegöz Hikâyesi ile Polyphemos Efsanesi Arasındaki Anlayış Farkı. Türk Dili, 0(618), 602-611.
• Şeşen, R. (2017). İslam Coğrafyacılarına Göre Türkler ve Türk Ülkeleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Taşağıl, A. (2013). Kök Tengri’nin Çocukları (Avrasya Bozkırlarında İslâm Öncesi Türk Tarihi). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayıncılık.
• Taşağıl, A. (2014). Gök-Türkler I. Gök-Türkler I-II-III İçinde (s. 1-218). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Taşağıl, A .(2015). Oğuzların Tarih Sahnesine Çıkışı Hakkında. (ed. T. Gündüz & M. Cengiz). Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Oğuzlar / Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu (Ankara, 21-23 Mayıs 2014) Bildirileri İçinde (s. 21-30). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
• Tezcan, S. & Boeschoten, H. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Togan, Z. V. (1982). Oğuz Destanı. Reşideddin Oğuznamesi, Tercüme ve Tahlili. İstanbul: Enderun Yayınları.
• Tural, S. (2000). Korkut Dede/Ata’yı Kavramak Yolunda. (haz. A. Nisanbayev vd). Kazakistan’da Dede Korkut İçinde (s. XIII-XXXVI.) Ankara: AKM Yayınları.
• Tural, S. & Nurmemmet, A. (1999). Gorkut Ata Türkmen Halk Nüshası. Ankara: Türkmenistan Milli Kolyazmalar Enstitüsü Yayını.
• Üçüncü, K. (2006). Kazak Türklerinin Kahramanlık Destanı Alpamış. İstanbul: Töre Yayın.
• Yalçınkaya, F. (2016). Dede Korkut Kitabı'nda Ocağın Közü Devletli Oğullar. (ed. M. Ekici vd). III. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kongresi “Dede Korkut ve Türk Dünyası” (Çeşme-İzmir, 19-23 Ekim 2015) Bildiriler Kitabı, (3. Cilt) İçinde (s. 1479-1486). İzmir: Ege Üniversitesi.
• Yörükan, Y. Z. (2014). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm. İstanbul: Ötüken Neşriyat.