BİR TEPKİ ÜRETİMİ VE POLİTİK AKSİYON ARACI OLARAK KARİKATÜRLER: HAMAS ÖLÇEKLİ SOSYAL AĞLAR ÜZERİNDEKİ KARİKATÜRLERİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 18, 381 - 402, 31.12.2021

Yusuf Görgülü

https://doi.org/10.31455/asya.948187

Öz

Bu çalışmanın amacı, İsrail- Filistin çıkmazında önemli bir konumda bulunan Hamas’ın sosyal ağ üzerinden inşa ettiği propaganda içeriklerinin tespiti ve bu ağlar üzerinde (FEM ve El- Fatih) İsrail- Filistin sorununa yönelik sunulan karikatürlerin göstergebilimsel açıdan incelenmesidir. Çalışmada Hamas’ın politik aksiyonları ile İsrail’e ilişkin politik tutumlarının karikatürlerde ne ölçüde gerçekleştirildiği ve İsrail’e ilişkin politik aksiyonlarla karikatürlerde sunulan ideolojik örüntüsel alanın paralellik gösterip göstermediği, İsrail’e ilişkin siyasilerin nasıl temsil edildikleri ve bunların hangi çerçeveler ile sunuldukları tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırma yapılan zaman dilimi İsrail- Hamas- İran ve Lübnan Hizbullah’ının yoğun politik söylem ve politik aksiyonlarını şekillendirdiği bir dönemi kapsamaktadır. Bu dönemde politik aksiyonların sunumunda çeşitli kitle iletişim araçları ile çok yönlü bir propaganda edinimi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada ele alınan karikatürler Barthes’in yan anlam- düz anlam metaforu ile çözümlenmiştir.

Araştırma sonucuna göre, Hamas ölçekli sosyal ağ platformlarında yer alan karikatürler, Hamas’ın politik aksiyonlarına paralel ölçekte sunulmuştur. Bu karikatürlerin sunumunda sert anlam tonlamaları göze çarpmıştır. Ele alınan karikatürlerde propaganda edinimi çok yönlüdür. Bir yanda Filistin ve Kudüs’ün bağımsızlığı için mücadele içerisinde yer alan halk kitleleri ve onların bu mücadelede şehit verdikleri, diğer tarafta ise düşmanların masum insanlara karşı işledikleri suçların gösterilmesi şeklindedir. Çalışmada Hamas’ın “direniş fikri” yönelimli karikatürlerin resmedildiği gözlenmiştir. İncelenen karikatürlerin ideolojik ve politik yönelimli oldukları ve genel gündemi yakalamaya yönelik bir stratejik hedef doğrultusunda resmedildikleri sonucuna ulaşılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Hamas, Politik Aksiyon, Karikatürler, Göstergebilimsel Analiz, Barthes, İsrail- Filistin

CARTOONS AS A RESPONSE GENERATION AND POLITICAL ACTION TOOL: A STUDY OF CARTOONS ON HAMAS-SCALE SOCIAL NETWORKS

Öz

The aim of this study is to determine the propaganda contents of Hamas, which is in an important position in the Israeli-Palestinian impasse, and to examine the cartoons presented on these networks (FEM and Al-Fatih) regarding the Israel-Palestine problem in terms of semiotics. In the study, it was tried to determine to what extent Hamas' political actions and its political attitudes towards Israel were realized in the cartoons, whether the ideological patterned field presented in the cartoons paralleled with the political actions regarding Israel, how the politicians regarding Israel were represented and what frameworks they were presented with. . The research period covers a period in which Israel-Hamas-Iran and Lebanese Hezbollah shaped the intense political discourse and political actions. During this period, a versatile propaganda acquisition was achieved through various mass media in the presentation of political actions. The cartoons discussed in the study were analyzed with Barthes' metaphor of connotation-literal meaning. According to the results of the research, the cartoons on Hamas-scale social network platforms were presented in parallel with the political actions of Hamas. In the presentation of these cartoons, harsh meanings were observed. The acquisition of propaganda in the cartoons discussed is multifaceted. On the one hand, it is in the form of showing the masses of people who are in the struggle for the independence of Palestine and Jerusalem and their martyrdom in this struggle, and on the other hand, the crimes committed by the enemies against innocent people. It was observed in the study that Hamas's "idea of resistance" oriented cartoons were depicted. It was observed that the cartoons examined were ideologically and politically oriented and depicted in line with a strategic goal aimed at catching up with the general agenda.

Anahtar Kelimeler

Hamas, Political Action, Cartoons, Semiotic Analysis, Barthes, Israel-Palestine

Kaynakça

• Al’a F. T. (2012). A Semiotic Analysis on The A-Mild Advertisements Using Roland Barthes’ Theory. https://repository.uinjkt.ac.id/dspace/handle/123456789/979 adresinden 21.07.2021 tarihinde erişildi.
• AlhalayQa, I. (2018). Hamas’ın Yeni Medya Kullanım Pratikleri: Hedef Kitleler ve İçerikler, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Ferruh Mutlu Binark), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Amer, A. D. (2019). Here are Hamas’ Five Strategic Goals for 2020. (Al- Monitör). https://www.al-monitor.com/originals/2019/12/palestine-hamas-five-strategic-priorities-2020-media-israel.html adresinden 11.04.2021 tarihinde erişildi.
• Akerson, E. F. (2015). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Ayerdem, İ. T. (2019). Türkiye’de Dijital Medya Platformları ve İzler Kitle Profili, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Aslı Yapar Gönenç), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akıner, N. ve Küngerü, A. (2016). Uluslararası Medya Söyleminde İsrail’in 2014 Gazze Saldırısı: CNN ve Al Jazeera Üzerinden Karşılaştırmalı Bir Analiz. Tesam Akademi Dergisi. Turkish Journal of TESAM Academy, 3(1), 53–79.
• Ayhan, V. (2009). HAMAS: Filistin Direnişinde Politik İslam. Ortadoğu Etütleri, 1(1), 99-134.
• Bak, G. (2018). Erzurum Yerel Gazetelerinde Kullanılan Sloganların Göstergebilimsel Analizi. International Social Sciences Studies Journal, 4(27), 6165-6171.
• Barthes, R. (2018). Göstergebilimsel Serüven, (Çeviren: M. Rifat ve S. Rifat). İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Boxerman, A. (2021). Hamas Leader Haniyeh Meets Hezbollah Chief Nasrallah in Beirut. (The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/hamas-leader-haniyeh-meets-hezbollah-chief-nasrallah-in-beirut/ adresinden 21.09.2021 tarihinde erişildi.
• Çam, Ş. (2015). Medya Çalışmalarında Göstergebilim Çözümlemeleri. (Editör: B. Yıldırım). İletişim Araştırmalarında Yöntemler Uygulama ve Örneklerle İçinde (s. 287-320). Konya: Sebat Ofset Yayıncılık.
• Çakı, C. (2018). Birinci Dünya Savaşı’ndaki Alman Propaganda Kartpostallarında Kullanılan Karikatürlerde Türklerin Sunumunun Göstergebilimsel Açıdan İncelenmesi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0(29) , 73-94.
• Çiftçi, M. ve Birinci, M. (2018). Karikatürler Üzerinden Toplumsal Değişimi Anlamak. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(13), 121-160.
• Daymon, C. ve Bloom, M. (2018). Assessing the Future Threat: ISIS’s Virtual Caliphate. Foreign Policy Research Institute (FPRI). Elsevier. https://www.researchgate.net/publication/325341740_Assessing_the_Future_Threat_ISIS's_Virtual_Caliphate adresinden 21.09.2021 tarihinde erişildi.
• Dahlberg, L. (2017). Yeni Medya Kuramcılarından Yeni Medya Kuramları. (Editör: F. Aydoğan). (Çeviren: M. A. Minarlı). Dijital Demokrasiyi Yeniden Yapılandırmak: Dört Pozisyona Dair Bir Taslak, 9 İçinde (s. 131-156). İstanbul: Der Yayıncılık.
• Demirci, K. (2017). Reklam Dayatır: Reklamın Tarihsel ve İdeolojik Özelliklerine Bir Bakış. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Dodds, K. (2010). Popular Geopolitics and Cartoons: Representing Power Relations, Repitition and Resistance. Critical African Studies, 2(4), 113-131. https://www.researchgate.net/publication/254243936_Popular_Geopolitics_and_Cartoons_Representing_Power_Relations_repitition_and_Resistance adresinden 28.09.2021 tarihinde erişildi.
• Erdoğan, İ. (2013). Medya Sosyolojisi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• El Zein. ve Abusalem, H. (2015). Social Media and War on Gaza: A Battle on Virtual Space to Galvanise Support and Falsify Israel Story. Athens Journal of Mass Media and Communications 1(2), 109-120.
• Frenkel, S. ve Hubbard, B. (2019). After Social Media Bans, Militant Groups Found Ways to Remain. New York Times. https://www.nytimes.com/2019/04/19/technology/terrorist-groups-social-media.html1 adresinden 04.09.2021 tarihinde erişildi.
• Taşdemir, E. (2017). Sosyal Medyada Terör Propagandası: DEAŞ Örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(2), 726-752.
• Temimi, A. (2017). Hamas Anlatılmamış Bölümler, (Çeviren: D. Temel). İstanbul: Mana Yayınları.
• Gunning, J. (2007). Hamas in Politics: Democracy, Religion, Violence. London: Hurst & Company.
• Jensen, I. M. (2009). The Political Ideology of Hamas: A Grassroots Perspective, (Çeviren: I. B. Tauris). Library of Modern Middle East Studies.
• Strindberg, A. ve Wärn, M. (2005). Realities of Resistance: Hizballah, the Palestinian Rejectionists, and al-Qa'ida Compared. Journal of Palestine Studies, (34)3, 23-41. https://www.jstor.org/stable/10.1525/jps.2005.34.3.23 adresinden 23.04.2021 tarihinde erişildi.
• Katzman, K. (2020). Examining Tehran’s Regional Strategy. Atlantic Council. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/iransource/us-policies-fail-to-undermine-tehrans-goal-of-reordering-the-regional-power-structure/ adresinden 20.04.2021 tarihinde erişildi.
• Küçükşen, K. (2020). COVID-19 Günlerinde “Ev Halleri”nin Karikatürlere Yansıması Göstergebilimsel Bir Analiz. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(6), 38-57. https://dergipark.org.tr/en/pub/asead/issue/55211/747295 adresinden 20.04.2021 tarihinde erişildi.
• Hamas Medya Ofisi. (2021). حماس تنعى الشهيد منصور وتدعو لتصعيد المقاومة. / Hamas Şehit Mansur’un Yasını Tutuyor ve Direnişin Tırmanması Çağrısında Bulunuyor. حماس-تنعى-الشهيد-منصور-وتدعو-لتصعيد-المقاومة https://hamas.ps/ar/post/13102/ adresinden 05.05.2021 tarihinde erişildi.
• Home Office (2019). Proscribed Terrorist Organizations. https://www.gov.uk/government/publications/proscribed-terror-groups-or-organisations--2 adresinden 21.03.2021 tarihinde erişildi.
• Levitt, M. (2006). Hamas: Politics, Charity and Terrorism in the Service of Jihad. ABD: Yale University Press.
• Margolin, D. (2020). #Hamas: Using Twitter To Gain Legitimacy or Incite Violence? Global Network. https://gnet-research.org/2020/07/06/hamas-using-twitter-to-gain-legitimacy-or-incite-violence/ adresinden 12.12.2020 tarihinde erişildi.
• Mattelart, A. ve Mattelart, M. (2017). İletişim Kuramları Tarihi, (Çeviren: M. Zıllıoğlu). İstanbul: İletişim Yayınları.
• The Meir Amit Intelligence and Terrorism Informatıon Center (2020). https://www.terrorism-info.org.il/en/new-hamas-fundraising-campaign-hamas-military-wing-began-a-new-fundraising-campaign-about-a-month-after-the-united-states thwarted-digital-coin-campaigns-of-hamas-al-qaeda-and-isis/ adresinden 11.12.2020 tarihinde erişildi.
• Klausen, J. (2015) Tweeting the Jihad: Social Media Networks of Western Foreign Fighters in Syria and Iraq. Studies in Conflict & Terrorism, 38(1), 1-22.
• Sham, P. ve Abu-Irshaid, O. (2009). Hamas: Ideological Rigidity and Political Flexibility. United States Institute of Peace-Special Report, 0(224),0-0. https://www.usip.org/publications/2009/06/hamas-ideological-rigidity-and-political-flexibility adresinden 11.10.2021 tarihinde erişildi.
• Gürpınar, B. (2018). Toplumsal Hareketler ve Ortak Düşman Algısı: Suriye İhvanı ve HAMAS. Ege Akademik Bakış, 18(3), 331-341.
• Halewa, C. H. (2020). Collectivindualism and Shadow Players: Palestinian Youth, Social Media, and Hamas’s Communications Strategies. International Journal of Communication, 14(2020), 1-23.
• Ijaz, N. (2018). Art of Visual Communication, Evolution and its Impact. Indian Journal of Public Health Research and Development, 9(12), 17-25. https://www.researchgate.net/publication/330828287_Art_of_Visual_Communication_Evolution_and_its_Impact adresinden 21.02.2021 tarihinde erişildi.
• Maggs, D. (2011). The History, Politics and Ideology of Hamas. E-İnternational Relations. https://www.e-ir.info/2011/06/17/the-history-politics-and-ideology-of-hamas/ adresinden 01.01.2021 tarihinde erişildi.
• Fowler, S. (2014). Hamas and Israel Step up Cyber Battle for Hearts and Minds. BBC. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-28292908 adresinden 21.02.2021 tarihinde erişildi.
• İlkdoğan, H. (2017). Göstergenin Toplum Düzlemindeki Yeri: Toplumsal Göstergebilim. İdil, 6(39), 3147-3164.
• Ives, P. (2011). Gramsci’de Dil ve Hegemonya, (Çeviren: E. Ekici). İstanbul: Kalkedon Yayıncılık.
• Levy, E. (2015). Hamas Wants to Answer Your Questions in Social Media Campaign. Ynet News.com. https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4636944,00.html adresinden 21.01.2021 tarihinde erişildi.
• Turner, G. (2016). İngiliz Kültürel Çalışmaları, (Çeviren: D. Özçetin ve B. Özçetin). Ankara: Heretik Yayınları.
• Nisan, F. ve Şeker, N. (2017). Siyasal Söylemin ve İdeolojilerin Gazete Karikatürlerinde Yeniden Üretimi: Örnek Olay 1982 Anayasası. Erciyes İletişim Dergisi, 5(2), 312-346.
• Sarı, B. (2020). Hamas, the Islamic Wing of Palestinian Resistance: Its Roots, Characteristics, and Way of Politics. Liberal Düşünce Dergisi, 25(97), 147-165.
• Okutan, B. B. (2013). Karikatürlerdeki Başörtülü Figürlerin Göstergenilimsel Analizi: Penguen Dergisi Örneği. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0(29), 9-38.
• Jacob, C. (2007). Hamas Children’s Magazine Al-Fateh Encourages Terrorism, Glorifies Martyrdom. http://www.memri.org adresinden 21.01.2021 tarihinde erişildi.
• İsrael Defense Forces. (2014). Hamas Social Media Rules: Describe Terrorists as Innocent Civilians. https://www.idf.il/en/articles/hamas/hamas-social-media-rules-describe-terrorists-as-innocent-civilians/ adresinden 01.01.2021 tarihinde erişildi.
• Lotman, M. Y. (2011). Sinema Göstergebilimi, (Çeviren: O. Özügül). Ankara: Nirengi Kitap Birleşik Dağıtım Kitabevi.
• Seo, H. (2014). Visual Propaganda in the Age of Social Media: Twitter Images During 2012 Israeli-Hamas Conflict. Visual Communication Quarterly, 21(3), 150-161.
• Iran İnternational (2021). Hamas Chief Says His Group Has Sufficient Money Provided by Iran. https://iranintl.com/en/iran-in-brief/hamas-chief-says-his-group-has-sufficient-money-provided-iran adresinden 25.06.2021 tarihinde erişildi.
• Paley, D. (2015). Otonom Medya. Direnişi ve Muhalefeti Cablandırmak, (Derleyenler: A. Langlois ve F. Dubois). (Çeviren: G. Şener). Medyayı Yeniden Okumak. Otonom Mekânlar Olarak Bloglar, 8 İçinde (s. 129-169). İstanbul: Kafka Epilson Yayıncılık.
• Shindler, M. (2014). In Social Media Battle, IDF Uploads While Hamas Accounts are Deleted. (CS Monitor). https://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2014/0717/In-social-media-battle-IDF-uploads-while-Hamas-accounts-are-deleted adresinden 18.09.2021 tarihinde erişildi.
• Shirky, C. (2017). Yeni Medya Kuramcılarından Yeni Medya Kuramları. (Editör: F. Aydoğan). (Çeviren: E. Al). Sosyal Medyanın Politik Gücü. Teknoloji, Kamusal Alan ve Politik Değişim, 10 İçinde (s. 157-171). İstanbul: Der Yayıncılık.
• Poster, M. (2017). Yeni Medya Kuramcılarından Yeni Medya Kuramları. (Editör: F. Aydoğan). (Çeviren: Ö. Aydınlıoğlu). Postmodern Gerçeklikler, 8 İçinde (s. 111-130). İstanbul: Der Yayıncılık.
• Van Dijk. (2019). İdeoloji. Multidisipliner Bir Yaklaşım, (Çeviren: A. Demir). Ankara: Hece Yayınları.
• Yaylagül, L. (2021). Kitle İletişim Kuramları (Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yengin, A, D. (2012). Mekanikleşen Birey: Arçelik Örneğinin R. Bathes’a Göre Çözümlenmesi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication –TOJDAC, 2(1), 13-21.
• Zuhur, S. (2010). İsrail vs Hamas. (Editör: N. Kardelj). The Middle East in Turmoil Serisi. ABD: Nova Science Pub Inc.
• https://www.palinfo.com/news/2021/4/29/القدس-تنتفض-ثورة-رمضانية-في-باب-العامود adresinden 04.05.2021 tarihinde erişildi.