EARLY YEARS OF CINEMA IN BURSA AND SETBASI DISTRICT

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 19, 141 - 154, 29.03.2022

Ali Sait Liman

https://doi.org/10.31455/asya.1065738

Öz

Cinema has entered Ottoman lands shortly after its invention and after II. Constitutional Monarchy Period, the very first movie theatre have been started to open throughout country, primarily in İstanbul. Beginning from these years and with the cinema becoming popular in Anatolia, city of Bursa has met cinema as well and the first movie theatre stop has been Setbaşı district.

Despite the fact that there are so few information and documentation about the early years of cinema in Bursa, in consideration of knowledge gained from existing documents and researches, it is possible to determine the very first movie theatres in the city.

In this study, Setbaşı district which hosted the first movie theatre in this era (1896-1923) and the movie theatres around this neighborhood has been examined in the context of the scope and limitations mentioned above and the early years of cinema in Bursa have been referred. Hereunder, the first movie theatre opened in Bursa is determined as “Cinema Pathe”. “Cinema Pathe” has been opened in Setbaşı, the prominent district of the city’s entertainment life, in winter and in summer, as well as other movie theatres such as “Cinema Olympos Palace” and “Cinema Orient”.

It can be stated that, the reason of first movie theatres being opened in district Setbaşı is relevant to the multicultural structure of the district, hotels in the neighborhood offering a more western style entertainment, being very close to the center of the city and the districts night life. On the other hand, it can be said that having district “İpekçilik” (Sericulture) as a neighbor and workers of silk industry living in that district has supported this structure by mainly creating a big cinemagoer potential.

Anahtar Kelimeler

Cinema, History, City, Bursa, Setbaşı

BURSA’DA SİNEMANIN İLK YILLARI VE SETBAŞI

Öz

Sinema, icadından kısa bir süre sonra Osmanlı topraklarına girmiş ve II. Meşrutiyet’in ardından İstanbul merkez olmak üzere ilk sinema salonları açılmaya başlamıştır. Bu yıllardan itibaren sinemanın Anadolu’da da yaygınlaşması ile birlikte Bursa şehri sinema ile tanışmış ve sinemanın Bursa’daki ilk durağı Setbaşı semti olmuştur.
Sinemanın Bursa’daki ilk yıllarına ait bilgi ve belge sayısının oldukça sınırlı olmasına karşın mevcut belgeler ve araştırmalardan edinilen bilgiler ışığında, kentte açılan ilk sinema salonlarını belirlemek mümkündür.
Bu çalışmada, yukarıda belirtilen yaklaşım ve sınırlılıklar zemininde, sinemanın Bursa’ya gelişi ve ilk yıllarına değinilerek, bu zaman dilimi (1896-1923) içinde sinemaya ev sahipliği yapan Setbaşı semti ve bu bölgede faaliyet gösteren sinemalar incelenmiştir. Buna göre, Bursa’da açılan ilk sinema salonu “Sinema Pathé”dir. Şehrin yazlık-kışlık eğlence mekânlarının önde gelen semti olan Setbaşı’nda açılan “Sinema Pathé”nin yanı sıra, “Sinema Olimpos Palas” ve “Şark Sineması” da yine aynı semtte faaliyet göstermiş olan ilk sinema mekânlarıdır.
Bursa’daki bu ilk sinemaların Şetbaşı’nda faaliyete geçmesinin semtin çok kültürlü yapısı, Batılı tarzda konaklama ve eğlence hizmeti sunan otelleri, eğlence mekânları ve şehir merkezine olan yakınlığı ile ilişkili olduğunu söyleyebiliriz. Diğer yandan Setbaşı’na komşu bir semt olan ve ipek işleme atölyelerinde, fabrikalarında çalışan işçileriyle “sinema” için belirli bir seyirci potansiyeli oluşturan İpekçilik semtinin de bu yapıyı desteklediği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Tarih, Bursa, Setbaşı, Şehir

Kaynakça

• Bilgi, S. G. (2006). Erken Cumhuriyet Döneminde Bursa’da Gündelik Yaşam, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Yusuf Oğuzoğlu), Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozis, Y. ve Bozis, S. (2014). Paris’ten Pera’ya Sinema ve Rum Sinemacılar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çalıkuşu, N. ve Liman, A. S. (2021). 81 İlde Kültür ve Şehir- Bursa. Bursa: Bursa Valiliği Yayını.
• Duyan, Y. (2012). Sinemanın Mardin’deki Seyri: Sinema, Şehir ve Seyir. Sinecine, 12(1), 9-42.
• Erdoğan, N. (2017). Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları Modernlik ve Seyir Maceraları. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kaplanoğlu, R. (2004). Bursa’nın Beyoğlu’su Setbaşı. Bursa Araştırmaları Kent Tarihi ve Kültür Dergisi, 0(5), 38-45.
• Kaplanoğlu, R. (2011). 1844 Yılı Temettuat Defterlerine Göre Değişim Sürecinde Bursa’nın Ekonomik Yapısı. Bursa: Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayınları.
• Kaplanoğlu, R. (2013). Elveda Bursa. Bursa: Avrasya Etnografya Vakfı Yayınları.
• Kaya, D. (2017). Eski İzmir sinemaları ve Yıldız Sineması: Mekân, Toplum, Seyir. Sinecine, 8(2), 93-138.
• Kaynar, H. (2009). Al Gözüm Seyreyle Dünyayı: İstanbul ve Sinema. Kebikeç, (27), 191-220.
• Kırel, S. (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Kuter, M. (2011). Tarihe Yön Veren Kent Bursa. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Liman, A. S. (2014). Gaziantep’te Sinema, Seyir ve Seyirci (1923-1980). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 0(47), 97-123.
• Özen, U. O. (2013). Bursa Oda Tiyatrosu. Bursa: Nilüfer Belediyesi Yayınları.
• Özuyar, A. (2013). Türk Sinema Tarihinden Fragmanlar (1896-1945). Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Peker, E. H. (2021). Bursa’da Sinema. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Scognamillo, G. (1998). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Yaşayanlar, İ. (2013). Osmanlı Dönemi Bursa Otelleri. Bursa: Nilüfer Belediyesi Yayınları.
• https://www.bursadabugun.com/haber/bursa-da-cekilen-ilk-filmi-yillar-sonra-gun-yuzune-cikti-174927.html adresinden 26.01.2022 tarihinde erişildi.
• https://www.dailymotion.com/video/xxld19 adresinden 26.01.2022 tarihinde erişildi.
• https://www.hurriyetdailynews.com/french-made-1890s-movie-on-bursa-found-41455 adresinden 26.01.2022 tarihinde erişildi.
• https://www.uluslararasibursafilmfestivali.com/bursa-sinema-tarihi-1896-1922-osmanli-donemi adresinden 26.01.2022 ve 27.1.2022 tarihlerinde erişildi.
• Gazete-Arşiv
• Bursa Hâkimiyet, 9 Nisan 1982.
• Raif Kaplanoğlu Arşivi.
• Talip Koç Arşivi
• Görüşmeler
• Nevzat Çalıkuşu ile görüşme, (28.11.2021).
• Enis Ergin ile görüşme, (16.10.2021).