CONTRIBUTIONS TO THE COMPILATION DICTIONARY FROM THE DIALECT OF HATAY SOFULAR VILLAGE I

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 21, 147 - 162, 30.09.2022

Mustafa Demir Ahmet Haşimi

https://doi.org/10.31455/asya.1117957

Öz

Dialects are special forms of speech specific to certain regions in a language that preserve the language and culture of a nation and transfer it to the next generations. Dialects are used simultaneously with written language and change faster than written language. The rapid spread of mass media leads to the rapid disappearance of Turkey Turkish dialects. Compilation Dictionary has been prepared based on the vocabulary determination studies in Turkey Turkish dialects. However, this dictionary is very valuable, many vocabulary that are not found in the Compilation Dictionary appear in later studies. In this study, a vocabulary compilation was made from the dialect of Sofular village of Hatay province Antakya central district, one of the dialects of Turkey Turkish. The region of Sofular village, which is the subject of the study, has been under the rule of Achaeans, Babylonians, Hittites, Assyrians, Sakas, Persians, Macedonians, Romans, Muslim Arabs and Turks throughout history. In this study, the compiled vocabulary was compared with the Compilation Dictionary and classified as words that have different meanings in the Compilation Dictionary, have the same meaning in the Compilation Dictionary but in a different form, are not found in the Compilation Dictionary, and are used in the same form and meaning as in the Compilation Dictionary. Some of the compiled vocabulary elements are the words used in historical Turkish dialects that can be considered archaic today. As mentioned in this and similar studies, vocabulary compilation studies made from Turkey Turkish dialects continue to contribute to the Compilation Dictionary. It is important to record the vocabulary of Turkey Turkish, which continues to disappear day by day, through compilation studies.

Anahtar Kelimeler

Sofular Village, Vocabulary, Compilation Dictionary, Contribution

HATAY SOFULAR KÖYÜ AĞZINDAN DERLEME SÖZLÜĞÜNE KATKILAR I

Öz

Ağızlar, bir milletin dil ve kültürünü koruyan ve sonraki nesillere aktaran bir dildeki belli bölgelere mahsus özel konuşma biçimleridir. Ağızlar yazı diliyle eş zamanlı olarak kullanılır ve yazı diline göre daha hızlı değişir. Kitle iletişim araçlarının hızla yaygınlaşması Türkiye Türkçesi ağızlarının hızla yok olmasına yol açmaktadır. Türkiye Türkçesi ağızlarındaki söz varlığı tespit çalışmalarından hareketle Derleme Sözlüğü hazırlanmıştır. Bu sözlük çok kıymetli olmakla birlikte Derleme Sözlüğü’nde bulunmayan pek çok söz varlığı daha sonra yapılan çalışmalarda ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada Türkiye Türkçesi ağızlarından Hatay ili Antakya merkez ilçesine bağlı Sofular köyü ağzından söz varlığı derlemesi yapılmıştır. Çalışmaya konu olan Sofular köyünün bulunduğu bölge tarih boyunca Akalar, Babiller, Hititler, Asurlular, Sakalar, Persler, Makedonyalılar, Romalılar, Müslüman Araplar ve Türklerin yönetimi altına girmiştir. Bu çalışmada derlenen söz varlığı; Derleme Sözlüğü’yle karşılaştırılarark Derleme Sözlüğü’nde farklı anlamda bulunan, Derleme Sözlüğü’nde aynı anlama gelip de farklı biçimde bulunan, Derleme Sözlüğü’nde bulunmayan, Derleme Sözlüğü’ndekiyle aynı biçim ve anlamda kullanılan kelimeler şeklinde sınıflandırılmıştır. Derlenen söz varlığı unsurlarının bir kısmı bugün arkaik sayılabilcek tarihî Türk lehçelerinde de kullanılan kelimelerdir. Bu ve benzeri çalışmalarda da değinildiği üzere Türkiye Türkçesi ağızlarından yapılan söz varlığı derleme çalışmaları Derleme Sözlüğü’ne katkı sunmaya devam etmektedir. Günden güne yok olmaya devam eden Türkiye Türkçesi söz varlığının, derleme çalışmalarıyla kayıt altına alınması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sofular Köyü, Söz Varlığı, Derleme Sözlüğü, Katkı

Kaynakça

• Arapça-Türkçe Sözlük. https://tevakku.com adresinden 29.07.2022 tarihinde erişildi.
• Biray, N. (2009). Denizli Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(8), 747-776.
• Bulut, S. (2013). Türkiye Türkçesi Ağızları Üzerine Çalışma Yapılmayan İl ve İlçeler. Turkish Studies, 8(1), 1129-1149.
• Bulut, S. (2018). Gümüşhane İli ve Yöresi Ağızları Söz Varlığı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Bulut, S. (2020). Alanya (Antalya) Ağızlarından “Derleme Sözlüğü”ne Katkılar. ASOS Journal, 8(111), 117-144.
• Buran, A. ve İlhan N. (2008). Elazığ Yöresi Söz Varlığı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Çiftçi, M. ve Sezer, Ö. (2017). Derleme Sözlüğüne Katkılar (Emirdağ / Burunarkaç Köyü). Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(15), 211-232.
• Demirtaş, A. (2017). Osmaniye Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. IX. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiriler Kitabı - 02-04 Kasım 2017 (s. 196-209). Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları.
• Efe, K. (2020). Ankara Güdül Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(49), 786-827.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıcından Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Erdoğan, S. (2020). Kırşehir Yöresi Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar-I. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 0(25), 45-66.
• Gürsoy, A. (2020). Gencek (Konya-Derebucak) Kasabası Ağzından Derleme Sözlüğüne Katkılar. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(2), 288-297.
• Haşimi, A. (2016). Kırıkkale İli Ağızları (Yayınlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Bilgehan Atsız Gökdağ), Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karahan, L. (1998). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Küçük, S. ve Ateş, M. (2017). Ordu Ağzı Söz Varlığı. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Melek, İ. ve Pehlivanlı, H. (2013). Hatay Devleti. Ankara: Anıt Matbaası.
• Ölmez, Z. (2010). Diyarbakır Ağzının Sözvarlığına Katkılar. Türk Dilleri Araştırmaları, 20(2010), 193-201.
• Özçelik, S. (1997). Urfa Merkez Ağzı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sis, N. (2010). Hatay Belen Ağzı. Malatya: Serhat Kırtasiye Yayıncılık.
• Telli, B. ve Bulduk, T. B. (2018). Adıyaman İli ve Yöresi Ağızları Söz Varlığı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Tunç, M.; Şahin, İ.; Önsüren, H. Y. ve Zeytun, M. (2001). Geçmişten 2000’li Yıllara Hassa. Erdemli/Mersin: İnter Medya Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (1963). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2005). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2013). Derleme Sözlüğü. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 02.02.2022 tarihinde erişildi.
• Türk, O. ve Koç, F. (2021). Gözene Köyü Ağzında “Oyun, Mevsim, Yemek ve Gıda” ile İlgili Kültürel Unsurlara Ait Söz Varlığı. International Journal of Filologia, 4(6), 21-27.