DOES “NEGATIVE ATTITUDES TOWARDS COLLEAGUES” IN THE SCOPE OF THE JOB DESCRIPTION INDEX LEAD TO DIFFERENCES IN PERCEPTIONS OF BEHAVIORAL MOBBING?

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 22, 135 - 146, 31.12.2022

İsmail Bakan , Burcu Erşahan , Zümrüt Hatice Şekkeli , Ebray Kiraz

https://doi.org/10.31455/asya.1216244

Öz

The concept of job satisfaction is an attitude based on affect and includes cognitive components. Affect-based components express the feelings of the individual, such as love or hatred towards the work he is doing. Cognitive components indicate the individual's thought beliefs about his job. The tools used to measure the concept of job satisfaction may also differ in this regard. In this study, which is the attitude scales part of job satisfaction measurement, it was found appropriate to use the Job Description Index. Also mobbing; It is the whole of the continuous, systems behaviors that are exposed by the managers/subordinates or equals of the individual in the workplace and that are applied over a long period of time, such as harassment and harassment to exclude the individual from the working environment. The mobbing process manifests itself with certain behaviors. These behaviors can also be considered as indicators that can be used to understand whether the employee is exposed to mobbing. The resulting mobbing causes serious problems by negatively affecting job satisfaction. The aim of this study is to examine whether there is a significant difference between these perceptions and the sub-dimensions of behavioral mobbing, taking into account the negative perceptions of the job description index. Two scales were used in the study. The first of these is the job description index scale (Lake et al., 2010), and the other is the behavioral mobbing scale (Leymann, 1993, 1996). The research population consists of female employees working in software companies in Technopolis operating in Istanbul. The data in the research were picked through a questionnaire. The questionnaires were applied face to face to 220 employees selected by simple random sampling method, 206 of them were included in the analysis. As a result of the analysis of the data, it was found that there was a significant difference in the sub-dimensions of behavioral mobbing depending on the negative attitude perceptions of the job description index. The research population consists of female employees working in software companies within Teknokent in Istanbul. Questionnaire technique was used as a data collection tool in the research. The questionnaires were applied face to face to 220 employees selected (206 of them are analysed) by simple random sampling method. As a result of the analysis of the data, it was found that there was a significant difference in the sub-dimensions of behavioral mobbing depending on the negative attitude perceptions of the job description index.

Anahtar Kelimeler

The Job Descriptive Index, Negative Perception of Colleagues, Behavioral Mobbing

İŞ TANIMLAMA ENDEKSİ KAPSAMINDA “MESLEKTAŞLARA İLİŞKİN NEGATİF TUTUMLAR”, DAVRANIŞSAL MOBBİNGE YÖNELİK ALGILARDA FARKLILIĞA YOL AÇAR MI?

Öz

İş tatmini kavramı, duygulanım temelli ve bilişsel bileşenler içeren bir tutumdur. Duygulanım temelli bileşenler bireyin yaptığı işe yönelik sevgi veya nefret gibi duygularını ifade eder. Bilişsel bileşenler ise bireyin işi ile ilgili düşünce inanışlarını belirtir. İş tatmini kavramını ölçmek için kullanılan araçlar da bu hususta farklılıklar gösterebilmektedir. İş tatmini ölçümünün tutum ölçekleri bölümü olan bu araştırmada İş Tanımlama Endeksinin kullanılması uygun bulunmuştur. Mobbing kavramı ise; bireyin çalıştığı yerde yöneticilerinden/astlarından ya da eşitleri tarafından maruz kalınan ve bireyim çalışma ortamından dışlamak için taciz, rahatsız etme gibi davranışları uzun bir zaman diliminde uygulanan devamlı, sistemler davranışların tamamıdır. Mobbing süreci, kendisini, belirli davranışlarla gösterir. Bu davranışlar, çalışanın mobbinge maruz kalıp kalmadığının anlaşılması konusunda kullanılabilecek göstergeler olarak da düşünülebilir. Oluşan mobbing iş tatminini negatif etkileyerek ciddi sorunlara neden olmaktadır. Bu çalışmanı amacı, iş tanımlama endeksinin negatif algıları dikkate alınarak, bu algılara bağlı olarak bireylerin davranışsal mobbingin alt boyutları algılarında anlamlı fark olup olmadığının incelenmesidir. Araştırmada iki ölçek kullanılmıştır. Bunlardan ilki, iş tanımlama endeksi ölçeği (Lake vd., 2010), diğeri ise davranışsal mobbing (Leymann, 1993,1996) ölçeğidir. Araştırma evrenini İstanbul’da faaliyette bulunan Teknokentlerdeki yazılım firmalarında çalışan kadın çalışanlar oluşturmaktadır. Araştırmada veriler anket aracılığıyla toplanmıştır. Anketler, basit tesadüfî örneklem yöntemi ile seçilen 220 çalışana yüz yüze uygulanmış, 206’sı analize dâhil edilmiştir. Verilerin analizi sonucunda iş tanımlama endeksinin negatif tutum algılarına bağlı olarak davranışsal mobbingin alt boyutlarında anlamlı fark olduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş Tanımlama Endeksi, Meslektaşlara İlişkin Negatif Algı, Davranışsal Mobbing

Kaynakça

• Alpsoy, A. (2018). Akademisyenlerin İş Tatmininin Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisi ile Öz Yeterliliğin Aracı Rolü Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Dr. Öğr. Üyesi Özlem Atan Tarlacı), İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aras, A. (2019). The Effect of Mobbing Levels Experienced by Music Teachers on Organizational Commitment and Job Satisfaction. Eurasian Journal of Educational Research, 19(84), 28-56.
• Arısoy, A. (2011). Mobbingi Ortaya Çıkaran Faktörler: Isparta- Antalya-Burdur'da Sağlık Sektöründe Hemşireler Üzerine Çalışma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Adem Korkmaz), Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, O. ve Öcel, H. (2009). İşyeri Zorbalığı Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 12(24), 94-103.
• Başol, O. ve Çömlekçi, M. F. (2020). İş Tatmini Ölçeğinin Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi,1(2), 7-31.
• Beycan, B. (2014). İşyerindeki Psikolojik Tacizin (Mobbing) Kadın Çalışanlar Üzerindeki Etkisi, (Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Belgin Aydıntan), Ankara: T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Blood, M.R. (1971). The Validity of Importance. Journal of Applied Psychology, 55(5), 487-488.
• Bowling, N. ve Beehr, T. (2006). Workplace Harassment From The Victim’s Perspective: A Theoretical Model and Meta-Analysis. Journal of Applied Psychology, 0(91), 998-1012.
• Çobanoğlu Ş. (2005). Mobbing; İş Yerinde Duygusal Saldırı ve Mücadele Yöntemleri. İstanbul: Timaş Yayınları Psikoloji Dizisi.
• Davenport, N.; Schwartz, R. ve Elliott, G. (2003). Mobbing: İşyerlerinde Duygusal Taciz, (Çev: Osman Cem Önortay), İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Demir, S. (2018). Akaryakıt Sektöründeki Çalışanların İş Tatmini ile Yöneticilerin Algılanan Liderlik Stilleri Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Evren Ayrancı), İstanbul: İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, H. ve Doğan, İ. (2009 June). The Relationship Between Mobbing and Job Satisfaction: an Exploratory Study. International Symposium on Sustainable Development, 0(0), 9-10.
• Eğinli, A.T. ve Bitirim, S. (2010). Örgütlerde Kişilerarası İlişkilerde Bir Problem: Psikolojik Yıldırma (Aktörlerin ve Kurbanların İletişim Davranışları). Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(24), 45-66.
• Erdoğan, V. ve Yıldırım, A. (2017). Healthcare Professionals’ Exposure to Mobbing Behaviors and Relation of Mobbing with Job Satisfaction and Organizational Commitment. Procedia Computer Science, 0(120), 931-938.
• Ergin, C. (1997). Bir İş Doyumu Ölçümü Olarak “İş Betimlemesi Ölçeği: Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Türk Psikoloji Dergisi, 12 (39), 25–36.
• Ewen, R.B. (1967). Weighting Components of Job Satisfaction. Journal of Applied Psychol Ogy, 0(51), 68-73.
• Giorgi, G. (2012). Workplace Bullying in Academia Creates a Negative Work Environment. An Italian Study. Employee Responsibilities and Rights Journal, 0(24), 261–275.
• Ilies, R.; Hauserman, N.; Schowochau, S. ve Stibal, J. (2003). Reported Incidence Rates of Work-Related Sexual Harrasment in the United States: Using Meta-Analysis to Explain Reported Rate Disparities. Personnel Psychology, 0(56), 607-631.
• Karcıoğlu, F. ve Akbaş, S. (2010). İşyerinde Psikolojik Şiddet ve İş Tatmini İlişkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(3), 139-161.
• Kaya, İ. (2007). Otel İşletmeleri İş görenlerinin İş Tatminini Etkileyen Faktörler: Geliştirilen Bir İş Tatmin Ölçeği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 355-372.
• Keser, A. (2006). Çağrı Merkezi Çalışanlarında İş Yükü Düzeyi ile İş Doyumu İlişkisinin Araştırılması, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 0(11), 100–119.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach Alfa Güvenilirlik Katsayısı. Psikiyatri ve Davranış Bilimleri, 6(1), 47-48.
• Kinicki, A. J.; Mckee-Ryan, F. M.; Schriesheim, C. A. ve Carson, K. P. (2002). Assessing the Construct Validity of the Job Descriptive Index: A Review and Meta-Analysis. Journal of Applied Psychology, 0(87), 14–32.
• Lake, C. J.; Gopalkrishnan, P.; Sliter, M. T. ve Withrow, S. (2010). The Job Descriptive Index: Newly Updated and Available for Download. The Industrial-Organizational Psychologist, 48(1), 47-49.
• Leymann, H. (1993). Mobbing. Hamburg: Rowohlt.
• Leymann, H. (1996). The Contend and Development of Mobbing at Work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2). 165-184.
• Lutgen-Sandvik, P.; Tracy, S. J. ve Alberts, J.K. (2007). Burned By Bullying in the American Workplace: Prevalence, Perception, Degree and Impact. Journal of Management Studies, 44(6), 837-862.
• Mastekaasa, A. (1994). Psychological Well-Being and Marital Dissolution. Journal of Family Issues, 15(2), 208-228.
• Mikes, P.S. ve Huhn, C.L. (1968). Use of Importance as a Weighting Component of Job Satisfation. Journal of Applied Psychology, 0(52), 394-398.
• Mitchell, T.R. ve Larson J. R, (1987). People in Organizations: an Introduction to Organizational Behavior, (Third Edition), Singapore, Mcgraw- Hill, (139-140).
• Na’ibi, A. A. ve Saleem, N. (2022). The Effects of Job Satisfaction on Organization Citizenship and Mobbing in Hospitality Industry.
• Okçu, V. ve Çetin, H. (2017). Investigating the Relationship Among the Level of Mobbing Experience, Job Satisfaction and Burnout Levels of Primary and Secondary School Teachers. Universal Journal of Educational Research, 5(1), 148-161.
• Özdemir, F. (2006). Örgütsel İklimin İş Tatmin Düzeyine Etkisi: Tekstil Sektöründe Bir Araştırma (Yayımlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Doç. Dr. Ünal Ay), Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özpehlivan, M. (2018). İş Tatmini: Kavramsal Gelişimi, Bireysel ve Örgütsel Etkileri, Yararları ve Sonuçları. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2),43-70.
• Quine L. (2001). Workplace Bullying in Nurses. Journal of Health Psychology, 6(1), 73–84.
• Quinn, R.P. ve Mangione, T.W. (1973). Evaluating Weighted Models of Measuring Job Satisfaction: a Cinderella Story. Organizational Behaviour and Human Performance, 0(10), 1-23.
• Rice, R.W., Gentile, D.B. ve Mcfarlin, D.A. (1991). Facet Importance and Job Satisfaction. Journal of Applied Psychology, 10(1), 19-31.
• Roberts, K. H. ve Savage, F. (1973). Twenty Questions: Utilising Job Satisfaction Measures. California Management Review, 0(15), 82-90.
• Smith, P. C.; Kendall, L. M. ve Hulin, C. L. (1969). The Measurement of Satisfaction in Work and Retirement: A Strategy for the Study of Attitudes. Rand Mcnally.
• Solmuş, T. (2005). İş Yaşamında Travmalar: Cinsel Taciz ve Duygusal Zorbalık/Taciz (Mobbing). İş-Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 7(2), 1-14.
• Sönmez, B.; Sönmez, Ö.; Orhan, D. ve Öksüz, E. (2016). Ankara’da Radyoloji Teknisyenlerinin İş Doyumu ve Tükenme Durumları: Kesitsel Bir Çalışma. Eurasian Journal of Family Medicine, 5(1), 25-32.
• Staples, S. ve Higgins, C.A. (1998). A Study of the Impact of Factor Importance Weightings on Job Satisfaction Measures. Journal of Business and Psychology,13(2), 211-232.
• Tınaz, P. (2006). İşyerinde Psikolojik Taciz (Mobbing). Çalışma ve Toplum, 0(4), 13-28.
• Toker, B. (2007). Demografik Değişkenlerin İş Tatminine Etkileri: İzmir’deki Beş ve Dört Yıldızlı Otellere Yönelik Bir Uygulama. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(1), 92-107.
• Tonga, M. Schwendimann, R. ve Zúñiga, F. (2017). Mobbing Among Care Workers in Nursing Homes: a Cross-Sectional Secondary Analysis of the Swiss Nursing Homes Human Resources Project. International Journal of Nursing Studies, 0(66), 72-81.
• Tutar H. (2004) İş Yerinde Psikolojik Şiddet. Ankara: Barış Kitap Basım Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• Ülker, G. (2006). Örgütlerde İş ve Yaşam Tatmini: Kamu Kurumu Analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(13), 168-190.
• Yıldırım, Z. ve Daşbaş, S. (2022). Kamuda Çalışan Kadın Sosyal Çalışmacıların Mobbinge Maruz Kalma Durumlarının İncelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 0(33), 179-204.
• Yılmaz, A.; Özler, D. E. ve Mercan, N. (2008). Mobbing ve Örgüt İklimi İle İlişkisine Yönelik Ampirik Bir Araştırma. Electronic Journal of Social Sciences 7(26), 334-357.
• Yılmaz, E. ve Kılınç, E. (2020). Bankacılık Sektöründe Psikolojik Yıldırmanın Çalışanların İş ve Yaşam Tatmini Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 5(11), 34-52.
• Yiğitbaş, Ç. ve Deveci, S. E. (2011). Sağlık Çalışanlarına Yönelik Mobbing. TTB Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 0(11), 23-28.
• Yücetürk, E. (2002). Örgütlerde Durdurulamayan Yıldırma Uygulamaları Düş Mü? Gerçek Mi? http://www.bilgiyönetimiorg/cm/Paper/yaz.ark.php adresinden 08.10.2022 tarihinde erişildi.