KEMAL ERASLAN'S STUDIES ON ALI ŞIR NEVAYI AND HIS VIEWS ON NEVAYI

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 100. Yılda Dünya Dili Türkçe Özel Sayısı 3, 159 - 166, 31.05.2023

Burcu Yılmaz

https://doi.org/10.31455/asya.1203034

Öz

Anahtar Kelimeler

Kemal Eraslan, Ali Şîr Nevâyî, Çağatay Türkçesi, Doğu Türkçesi, Türkoloji

KEMAL ERASLAN’IN ALİ ŞÎR NEVÂYÎ ÜZERİNE YAPTIĞI ÇALIŞMALAR VE NEVÂYÎ ÜZERİNE GÖRÜŞLERİ

Öz

Ömrünü ilme adamış bir şahsiyet, Çağatay Türkçesi ve Ali Şîr Nevâyî deyince akla gelen bilim insanlarından biri, Türk diline yaptığı hizmetlerle Türkolojiye büyük katkılar sunan değerli bilim insanı Prof. Dr. Kemal Eraslan’ın Nevâyî üzerine yaptığı çalışmalar ve onun hakkındaki görüşleri bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Kemal Eraslan, Doğu Türkçesinin XV. yüzyıl başından XIX. yüzyılın sonlarına kadar devam eden ve Orta Asya Edebî Türkçesinin dönemlerinden biri olan Çağatay Türkçesi ile ilgili kapsamlı çalışmalar ortaya koymuştur. Çağatay Türkçesinin dilini yapılandırıp geliştiren, hatta Çağatay dili denildiğinde Nevâyî dili olarak anılan bir dönemle eşleşecek kadar Türk diline hizmetleri olan Ali şîr Nevâyî, Kemal Eraslan’ın 52 yıl boyunca yaptığı ilmî çalışmaların önemli bir kısmını oluşturmaktadır. Kemal Eraslan Ali Şîr Nevâyî, Nesâyimü’l-mahabbe min Şemâyimi’l-fütüvve, Metin ve Dil Özellikleri” başlıklı tezi ile 1970 yılında Doktor unvanını aldı. Akademik kariyerin ilk ve en önemli basamaklarından biri olarak görülen doktora tezinin konusunu da oluşturan Kemal Eraslan’ın Ali Şîr Nevâyî çalışmaları, yıllar içerisinde istikrarlı bir şekilde devam etmiştir. Bu çalışmalarının yanı sıra, verdiği yüksek lisans ve doktora tezlerinin danışmanlığı vasıtası ile de Çağatay Türkçesi ve Ali Şîr Nevâyî ile ilgili çalışmalar yapılmasına katkı sunmuştur. Ayrıca Kemal Eraslan’ın Nevâyî ve eserleriyle ilgili çalışmalarında, Nevâyî hakkındaki görüşleri oldukça orijinal ve dikkatli tespitlerdir.
Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Kemal Eraslan ve çalışma sahası, Çağatay Türkçesi ve Ali Şîr Nevâyî hakkında kısaca bilgi verilmiştir. İkinci bölümde Kemal Eraslan’ın Nevâyî üzerine yaptığı çalışmalar ve bu çalışmaların detayları tanıtılmıştır. Üçüncü bölümde ise Eraslan’ın, Nevâyî ile ilgili çalışmalarından hareketle Nevâyî hakkındaki görüşleri ve bakış açısı irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kemal Eraslan, Ali Şîr Nevâyî, Çağatay Türkçesi, Doğu Türkçesi, Türkoloji

Kaynakça

• Bulut, S. (2017). Asya Coğrafyası’nın Büyük Edibi Ali Şir Nevai’nin Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Türk Dili’ne Katkıları. Asya Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, 1(1), 23-41.
• Caferoğlu, A. (1948). Çağatay Türkçesi ve Nevâyî. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (2), 3-4.
• Eckmann, J. (1958). Çağatay Dili Hakkında Notlar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten, (6),115-126.
• Eraslan, K. (1971). Nevâyî’nin Hâlât-ı Seyyid Hasan Big Risâlesi. Türkiyat Mecmuası, (XVI), 89-110.
• Eraslan, K. (1980). Alî-Şîr Nevâyî’nin Hâlât-ı Pehlevân Muhammed Risâlesi. Türkiyat Mecmuası, (XIX), 99-164.
• Eraslan, K. (1993). Alî-Şîr Nevâyî, Mîzânu’l-Evzân (Vezinlerin Terazisi). Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları: 568, Alî-Şîr Nevâyî Külliyatı: 14.
• Eraslan, K. (1996). Alî-Şîr Nevâyî, Nesâyimü’l-Mahabbe Min Şemâyimi’l-Fütüvve I Metin. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eraslan, K. (2001). Alî-şîr Nevâyî, Mecâlisü’n-Nefâyis I-II. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Eraslan, K. (2015). “XV. Yüzyıl Çağatay Edebiyatı”. Büyük Türk Klâsikleri, (3), 108.
• Kocasavaş, Y. (2018). İlme Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Kemal Eraslan 88 Yaşında. Türk Dünyası Araştırmaları, 120(237), 217-232.
• Korkmaz, Z. (2004). " Ali Şir Nevâyî ve Çağatay Yazı Dili". Ali Şir Nevayí nin 560. Doğum, 500. Ölüm Yıl Dönümlerini Anma Toplantısı Bildirileri: 24 - 25 Eylül 2001, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Levend, A. S. (1965). Ali Şir Nevâyî, 1. Cilt Hayatı, Sanatı ve Kişiliği. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2001). Ali Şir Nevâyî’nin 560. Doğum, 500. Ölüm Yıl Dönümlerini Anma Toplantısı Bildirileri: 24 - 25 Eylül 2001, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk, V. (2021). Türkiye’de Ali Şir Nevâyî Çalışmaları. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (52), 403-442.
• Yılmaz, B. (2018). Türk Dil Tarihinde Nevai Döneminin Türkçeye Katkıları. III. Uluslararası Genç Filologlar Konferansı 23-24 Kasım 2018(s.47-56), Ali Şir Nevai Adındaki Özbek Dili ve Edebiyatı Taşkent Devlet Üniversitesi, Taşkent, Özbekistan.