"İÇİMİZDEKİ ŞEYTAN" ROMANININ GREİMAS'IN EYLEYENLER MODELİNE GÖRE ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 24, 143 - 152, 03.07.2023

Galip Çağlayan

https://doi.org/10.31455/asya.1272013

Öz

Edebî yapıtlar, görünenden çok daha ötesi bir niyetle oluşturulmuş türlerdir. Sadece yüzeysel yapıya bakarak bu niyeti anlamak mümkün değildir. Onun için de günümüzde birçok yazınsal yapıtın, yüzeysel yapısının yanında derinsel yapısını da incelemek, farklı yöntemlerle mümkün kılınmıştır. Göstergebilim, eserlerin çözümlenmesi sürecinde sık kullanılan yöntemlerden biridir. Metinlerin derin yapıdaki unsurlarını keşfetmeyi sağlayarak asıl anlama ulaşıp okuyucu için anlamlandırma düzlemini oluşturmaktadır. Çalışmada Sabahattin Ali’nin “İçimizdeki Şeytan” adlı eseri göstergebilim çerçevesinde Greimas’ın eyleyenler modeli kullanılarak çözümlenmiştir. Bir betimleme ustasının elinden çıkmış olan bu yapıtta karakterlerin özelliklerinden olay örgüsüne kadar oluşturulan hâkimane bakış açısı, okuyucuların zihinlerinde bir devrin aynasını tutmuş vaziyette. Kurgu ortaya koyulurken oluşturulan bu söylem tarzı okuyuculara; karakterleri, uzamları, olay geçidini detaylı bir şekilde analiz etme fırsatı sunmuştur. Bunun için de romanda Greimas’ın eyleyenler modelinde yer alan betisel düzeyi, anlatısal düzeyi ve derin yapı düzeyini oluşturan öğeler tespit edilmiştir. Nitel araştırma türüne uygun olarak veriler, doküman incelemesi tekniği kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin yorumlanması ve çözümlenmesi sürecinde eser, anlamsal içerik analiziyle irdelenmiştir. Çalışmada öncelikle göstergebilime değinilmiş sonrasında Greimas’ın eyleyenler modeli hakkında gerekli bilgiler ortaya koyulmuştur. Bulgular kısmında romanın muhtevasıyla ilgili gerekli kısa bir bilgilendirme yapıldıktan sonra karakterler ve olayın kurgusunda değişime uğrayan uzamlar dikkate alınarak yapıt, öncelikle iki kesite ayrılmıştır. Daha sonra ayrılan her bir kesitte modelde kullanılan her bir düzeyin öğeleri tespit edilerek aralarındaki ilişkiler ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Greimas, Eyleyen, İçimizdeki Şeytan

ANALYSING THE NOVEL "THE DEVIL INSIDE US" ACCORDING TO GREIMAS' ACTOR MODEL

Öz

Kaynakça

• Ali, S. (2019). İçimizdeki Şeytan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Baltacı, A. (2017). Nitel Veri Analizinde Miles-Huberman Modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
• Barthes, R. (Çev.) Rifat M –Rifat S. (2009). Göstergebilimsel Serüven. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Çomak, M. (2022), Eylül Romanının Göstergebilimsel Çözümlemesi. International Journal Of Turkish Academic Studies (TURAS), 3(2), 226-241.
• Demir, D. (2017). Hansel ve Gretel Adlı Masalın Greimas’ın Eyleyenler Modeline Göre İncelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(5), 3303-3315.
• Erdem, M. D. (2009), “Göstergebilim (Semiotik) Açısından Rasim Özdenören’in İt Hikâyesi. Turkısh Studies -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(6), 121-169.
• Doğan Günay, V. (2004). Fransız Göstergebiliminde Yeni Açılımlar. Dilbilim, 25-50.
• Doğan Günay, V. (2002). Göstergebilim Yazıları. İstanbul: Multilingual Yayıncılık.
• İşeri, K. (2000). ‘Yolcu ile Yılan’ Adlı Masalın Göstergebilimsel Çözümlemesi. Ana Dili, 18, 12-27.
• Kallimci, İ. T. (2018). Cengiz Aytmatov’un “Beyaz Gemi” Adlı Romanına Göstergebilimsel Bir Yaklaşım. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 205-216.
• Kalelioğlu, M. (2021), Göstergebilim Kuramının Genel Bir Değerlendirmesi, Türkiye’deki Yeri ve Önemi. Söylem Filoloji Dergisi, 6(1), 189-200.
• Kerimoğlu, C. (2019). Genel Dilbilime Giriş. Ankara: Pegem Akademi.
• Kıran, Z. & Kıran, A. (2010). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Kıran A. & Kıran, Z. (2011). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Rifat, M. (1993). Homo Semioticus, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifat, M. (1998). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifat, M. (2007). Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifat, M. (2014). Göstergebilimin Abc’si. Ankara: Say Yayınları.
• Saussure, F. (1998). Genel Dilbilim Dersleri, (Çeviren: B. Vardar). İstanbul: Multilingual.
• Tavşancıl, E. & Aslan, A. E. (2001). Sözel, Yazılı ve Diğer Materyaller için İçerik Analizi ve Uygulama Örnekleri. İstanbul: Epsilon Yayınları.
• Tekinarslan E. S & Yiğit, M. (2020). İlköğretim Sekizinci Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Okuma Metinlerine Göstergebilimsel Bağlamda Bir Yaklaşım Denemesi. Turkish Studies, 15(8), 3793- 3806.
• Uçan, H. (2003). Edebiyat Bilimi ve Eleştiri. Ankara: Hece Yayınları.
• Uzdu Yıldız, F. (2019). Mai ve Siyah Romanının Göstergebilimsel Çözümlemesi. Söylem Filoloji Dergisi, 4(2), 254-281.
• Uzdu Yıldız, F.; Çapan Tekin, S. & Aktaş, T. (2018). Sabahattin Kudret Aksal’ın Hovarda Adlı Öyküsüne Yönelik Göstergebilimsel Bir Çözümleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(67), 182-191.
• Wach, E. (2013). Learning About Qualitative Document Analysis. Ids Practıce Paper In Brıef, 13.