COVİD-19 GÖLGESİNDE EL-MUBERRED’İN ‘ET-TE‘ÂZÎ VE’L-MERÂSÎ’ (TAZİYELER VE AĞITLAR) ADLI KİTABINDA TAUNU YENİDEN OKUMAK

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 7, 221 - 247, 31.12.2022

İhsan Doğru

https://doi.org/10.56448/ataddergi.1215434

Öz

İnsanlık âlemi birkaç yıldır 2019 yılında Çin’de patlak veren ve oradan tüm dünyaya yayılan Covid-19 salgını gölgesinde yaşamına devam etmektedir. Eskisi kadar korkutucu sahneler içermese de hala koronavirüs bulaşması sebebiyle gerçekleşen ölüm haberleri basında yer almaktadır. Bu ölüm haberleri her kesimden insanda kaygıya sebep olmaktadır. Bugün insanımız nasıl virüsle ilgili olup ondan hala korku duyuyorsa geçmişte yaşayan insanlar da - hastalıkla ilgili günümüz insanı kadar yeterli bilgi sahibi olmasalar da - taun olarak adlandırılan salgınlardan korku duymuşlar ve bu kaygılarını dile getirmişlerdir. Taun (veba) sorununa tabiplerin yanı sıra veba salgınına şahit olan ya da olayı duyan tarihçiler, seyyahlar, dil ve edebiyatçılar ilgi duymuş, konuyu farklı yönleriyle ele almıştır. Arap yazar ve şairler bu konuya yazı ve şiirlerinde yer vermiş ve onların bazıları da salgın sebebiyle vefat etmiştir. Toplu ölümlerin yaşandığı bu zamanlarda şiirler söylenmiş, yazılar yazılmıştır. Bu salgın hastalık taziye ve mersiyeleri içeren kitaplara da konu olmuştur. Meşhur dil bilginlerinden el- Muberred de ‘et-Teâzî ve’l- Merâsî’ adlı eserinde salgına yer vermiştir. Bu çalışmanın amacı el- Muberred’in bu kitabında taunla ilgili mensur sözler ve şiirlerin ele alınması, hangi hususların öne çıktığını irdeleyip onun günümüzdeki salgında görülen psikososyal tutum ve davranışlarla örtüşen yanlarını ortaya çıkarmaktır. Çalışma Muberred’in ‘et-Teâzî ve’l- Merâsî’ adlı eserinde taunla sınırlı tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Taun, Veba, Salgın, el- Müberred, et-Teâzî ve’l- Merâsî

Kaynakça

• Awad, Ragab Ibrahim Ahmed. ‘’Şi‘ru’t- Tâûn beyne Ali ed- Dervîş ve Nikûlâ el-İstambûlî’’, Ed. Yakup Göçemen, I. Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın e- Sempozyumu, ‘‘Salgın Edebiyatı’’ Bildiriler kitabı içinde, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Matbaası, (2020, Aralık): 61- 73.
• el-Bağdâdî, el-İmâm el-Hâfız Ebû Bekr Ahmed b. ‘Alî b. Sâbit el-Hatîb. Târîhu Medîneti’s-Selâm, IV. I. Baskı, Tahk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Dâru’l- Garb el-İslâmî, 2001.
• Bozavlı, Ebubekir. ‘’Veba ve Koronavirüsten Hareketle Kurgusalın Gerçekliğe Dönüşümünde Felaketin Söylemsel Analizi’’, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 8, Sayı: 108, (Eylül 2020): 50-63.
• Brockelmann, Carl. Tâ’rîhu’l- Edebi’l- ‘Arabî, II. Ar. Çev. Abdulhalîm en- Neccâr, IV. Baskı. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, t.y. el-Buhârî. Muhtasaru Sahîh el-Buhârî. Haz. Mustafa Dîb el-Bugâ. Şam: el-Yemâme li’t-Tibâ‘a ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1994.
• el-Câhiz, Ebû ‘Usmân ‘Amr b. Bahr. Kitâbu’l- Hayevân, VI. II. Baskı, Tahk. Abdusselam Muhammed Harun. Mısır: Mektebetu ve Matba‘atu Mustafa el-Bâbî el-Halebî ve Evlâdih, 1965.
• Camus, Albert. Veba. Çev. N. T. Öztokat, 42. Baskı. İstanbul: Can Sanat Yayınları, 2020.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammâd. es-Sihâh: Tâcu’l- Luga ve Sihâhu’l- ‘Arabiyye, VI. 4. Baskı, Tahk. Ahmed Abdulgaffâr ‘Attâr. Beyrut: Dâru’l- ‘Îlm li’l- Melâyîn, 1990.
• Durakoğlu, Abdullah ve Coşkun, Hamit. ‘‘Albert Camus’nun Veba Romanını Pandemi (Covid-19) Sürecinde Yeniden Okumak’’, Birey ve Toplum Dergisi, (2020) 10 (2), 279-294.
• el-Feyrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmûsu’l-Muhît. II. Baskı. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 2005. Gelir, Yakup. ‘’Pandemi Dönemlerinde İnsan ve Hastalık İlișkisine Dair İki Roman: Hakka Sığındık ve Veba’’, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, (2020): 209-232.
• Göçemen, Yakup. ‘’Modern Mısır Romanında Salgın Hastalıklar (Ahmed Hâlid Tevfîk Örneği)’’. Ed. Yakup Göçemen, I. Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın e- Sempozyumu, ‘‘Salgın Edebiyatı’’ Bildiriler kitabı içinde, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Matbaası, (2020, Aralık), 90-101.
• Yâkût el-Hamevî, er-Rûmî, Mu‘cemu’l- ‘Udebâ, VI. I. Baskı, Tahk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’l- Garb el-İslâmî, 1993. Jarrar, Salah, ‘‘Kirâ’etun fî Makâmeti’l- Vebâ’ li-Ebî Ali ‘Umer ez-Zeccâl el-Mâlikî’’, Ed. Yakup Göçemen, I. Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın e- Sempozyumu, ‘‘Salgın Edebiyatı’’ Bildiriler kitabı içinde, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Matbaası, (2020, Aralık), 7-19.
• İbn Battûta. Rihletu ibn Battûta. IV. Baskı. Beyrut: Dâru Sâdir, 2011.
• İbn Hanbel, Ahmed. Musned el-İmâm Ahmed b. Hanbel, XXXII. Tahk. Şuayb el-Arna’ût, Muhammed Nuaym el-‘İrksûsî, Muhammed Ridvân el-İrksûsî, 1. Baskı. Beyrut: Muessese’ti’r- Risâle, 1999.
• İbn Manzûr. Lisânu’l- ‘Arab. Kahire: Dâru’l- Maârif, t.y.
• İbn en-Nedîm, Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. I. Baskı. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t- Turâsi’l- ‘Arabî, 2006.
• İbn el-Verdî, Zeynuddîn Ebû Hafs ‘Umar b. Muzaffer b. ‘Umar eş-Şâfiî, Dîvânu ibni’l-Verdî. I. Baskı, Tahk. Abdulhamîd el-Hindâvî. Kahire: Dâru’l-Âfâki’l- ‘Arabiyye, 2006.
• Karataş, Zeki. ‘’Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri’’. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, (2015, Ocak), 62-80.
• Kızılcık, Abdullah. ‘‘İbn el-Verdî (749/1349) ve Tâun Kasidesi’’. Ed. Yakup Göçemen, I. Uluslararası Arap Edebiyatında Salgın e- Sempozyumu, ‘‘Salgın Edebiyatı’’ Bildiriler kitabı içinde, Kilis: Kilis 7 Aralık Üniversitesi Matbaası, (2020, Aralık), 1-6.
• London, Jack. Kızıl Veba. Çev. L. Cinemre. 6. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2021. el-Muberred, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezîd. Kitâbu’t-Te‘âzî ve’l-Merâsî. I. Baskı. Haz. Halil el-Mansûr. Beyrut: Dâru’l- Kutubi’l- ‘İlmiyye, 1996.