XIX. YÜZYIL ORTALARINDA İNSUYU KAZASINA BAĞLI ZIVARIK KÖYÜNÜN SOSYAL VE EKONOMİK YAPISI

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 9, 207 - 237, 30.12.2023

Şener Şeker

https://doi.org/10.56448/ataddergi.1372879

Öz

Öz: Osmanlı Devleti’nde, Tanzimat’ın ardından vergi toplama yönetiminde bazı değişikliklere gidildi ve vergi toplama işlemleri herkesin gelirine göre toplanmaya başlandı. Bu uygulama vatandaşların mal ve emlakının kayıt altına alınması amacıyla yapılmıştır. Tanzim edilen bu defterler hane reisinin sahip olduğu emlak ve mal bilgilerinin yanı sıra vatandaşların ticari gelirleri de yer almıştır. Bu defterlerden yola çıkarak beldelere ait sosyo-ekonomik yapı ve nüfus bilgilerine ulaşmak da mümkündür. Bu araştırmaya konu olan Zıvarık karyesi İnsuyu kazasına bağlı bir köy statüsündedir. Bu bölgede vatandaşların genellikle ziraat ve hayvancılık aracılığıyla geçimlerini sağladığı görülmektedir. Bunların yanı sıra; çobanlık, hizmetkârlık ve bahçıvanlık işiyle ilgilenen bazı haneler de vardı. Bu köyde yaşayan ahalinin genellikle orta düzeyde gelir kaynağına sahip olduğu anlaşılmaktadır. Bu bilgilere göre; burada ziraatle uğraşan vatandaşların en az bir çift öküz, bir binek hayvanı ve geçimlerine yetecek ölçüde araziye sahip oldukları tespit edilmiştir. Bölgenin coğrafi yapısına bağlı olarak küçükbaş hayvan sayılarının çok daha fazla olduğu görülmektedir. Bölgede mera alanının fazla olmasının da buna etkisi olduğu söylenebilir.
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı’nın Osmanlı Arşivi’nde bulunan İnsuyu kazası Zıvarık köyüne ait 16059 numaralı Temettüat defteri ahalinin sosyo-ekonomik durumları hakkında bilgiler içermektedir. Zıvarık günümüzde Konya’daki Altınekin ilçesi olarak anılan köyün eski ismidir. Bu araştırmada, adı geçen Temettüat defterinden yola çıkılarak, Zıvarık köyünün sosyo-ekonomik yapısı incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Zıvarık(Altınekin),, ,Temettüat Defterleri, Ekonomi,, Nüfus,, ,Sosyal Yaşam.

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi BOA.ML.VRD. TMT.d. 16059 (Osmanlı Arşivi, Maliye Nezareti Temettüat Defterleri).
• Diğer Kaynaklar
• AKANDERE, Osman, “Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne Konya”, Eğitim Yayınevi, Konya 2016.
• AKDAĞ, Mustafa, “ Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi ” YKY Yayınları, İstanbul 2020. Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2010.
• ÇELİK, Fadimana, “Çöke Nahiyesinin Sosyo-Ekonomik Yapısı ”, Edirne Valiliği Kültür Yayınları, Edirne 2013.
• DEVELLİOĞLU, Ferit, “Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat”, Aydın Kitabevi, Ankara 2020. DIYEKE, Nuri. “Temettüat Sayımları ve Bu Sayımları Düzenleyen Nizamname Örnekleri”, AnkaraÜniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11, Ankara 2000, s.769-823.
• DURDU, Mustafa. “Nüfus ve Temettüat defterine göre Çirmen Kazası Kovancılar ve Gölcük köyleri (1844-1845)”, Selçuk Türkiyat dergisi, 55, Konya 2022, s,327-354.
• DURDU, Mustafa, “XIX. Yüzyıl Ortalarında Aladağ Kazası Bademli Köyünün Sosyo-Ekonomik Yapısı”, Karabağ III.Uluslararası Sosyal Bilimlerde Modern Çalışmalar Kongresi, Azerbaycan Haziran 2022, s.122-131.
• EMECEN, Feridun “Ağnam Resmi”, TDV İslam Ansiklopedisi,Cilt1, İstanbul 1998, s.478-479.
• ERTUĞ, Fisun, “Anadolu'nun Önemli Yağ Bitkilerinden Keten/Linum ve Izgın/Eruca Orta Anadolu'da Beziryağı Üretimi ve Bezirhaneler”, TÜBA-AR Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi, Sayı 1, Ankara 1998, s.113-127.
• GÜRAN, Tevfik, “19.Yüzyıl Osmanlı Tarımı”, Eren Yayıcılık, İstanbul,1998.
• KÜTÜKOĚLU, Mübahat, “Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettu Defterleri”, Belleten, (LIX) 225, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1995, s.395-418.
• BOZKURT, Nebi, “Hâfız”, TDV İslâm Ansiklopedisi, 15, İstanbul 1997, s.74-78.
• MUŞMAL, Hüseyin, “XIX Yüzyılın Ortalarında Çumra’nın Sosyo-ekonomik Görüntüsü (10553 Numaralı Temettüat Defterine Göre)’’, Türkiyat Araştırma Dergisi, Konya 2008,s.253-276.
• OMRAK, Hülya, “Türkiye’de nadas sonuçları ve Dünya uygulamaları”, Türk Tarım ve Orman dergisi, 225, Ankara 2019, s.50-53.
• HARMAN, Ömer Faruk, “Haç”, TDV İslâm Ansiklopedisi,14, İstanbul 1996, s.382.
• SAMİ, Şemseddin, “Kâmûs-ı Türkî”, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992.
• SERİN, Mustafa “Osmanlı Arşivlerinde Bulunan Temettuat Defterleri”, I. Millî Arşiv Şûrası (Tebliğler- Tartışmalar), Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1988, s.717-728.
• TABAKOĞLU, Ahmet. “ÖŞÜR”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 34, Anakara, s.100-103.
• TAŞKIN, Ünal. “Osmanlı Devleti’nde Kullanılan Ölçü ve Tartı Birimleri’’, Fırat üniversitesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ 2005, s.118.
• ÜREKLİ Bayram ve ÖZDOĞAN A.Necati. “Temettüat Defterine Göre İnlüce Köyünün Sosyal ve Ekonomik Görüntüsü (1844-1845)’’, Sudat, Konya 2019, s.197-215.
• YAKKUŞ, Yakup. “Tevzi Defterlerinden Vergi-İ Mahsûsa’ya Geçiş’’, Tarih Dergisi, 65, İstanbul 2017,s. 29-62.
• YÖRÜK, Doğan. “XVI.Yüzyılda Konya Kazasında Su Değirmenleri ve Bezirhanler’’,Turkısh StudiesDergisi, Ankara 2014,s.637-655.