İRAN SAFEVÎ DEVLETİ’NİN KURULUŞUNA SİÎ İNANÇLARIN ETKİSİ VE OSMANLI’NIN İRAN’A BAKIŞI / Effect of Shiite Faithes at Establishment of Iran Safavid State and Looking of Ottoman to Iran

Yıl 2002, Sayı: 18, - , 30.12.2002

Sayın Dalkıran

Öz

ÖZET
Safevî Devleti’nin kuruluşunda Şiî inançlarının büyük rolü bulunmaktadır. Safevîler, bu inançlara dayanarak çok kısa zamanda posttan tahta ulaşmışlardır. Safevîler, soy kütüklerinin Ehl-i Beyt’e dayandığını ileri sürmüşlerdir. Ancak yapılan araştırmalar, onların iddialarını doğrulamamaktadır. Önceleri sünni inanca sahip olan Safeviyye Tarikatı içinde Hoca Ali’den itibaren Şii temayüller baş göstererek ve Seyh Cüneyd döneminde siyasi gayeler güdülmeye başlanmıştır. Aynı dönemde Safevî liderleri hakkında aşırı inançlar da
benimsenmiştir. Zira, Safevî taraftarları arasında Şiî-İsmailî
görüşlerin etkisi görülmektedir. Bu Şiî inançlarının basında Mehdi ve İmam telakkileri gelmektedir. Şah İsmail, Şia’yı resmi mezhep olarak kabul etmiş ve bu mezhebin halka kabul ettirilmesi için aşırı baskı uygulamıştır. Osmanlı Devleti ise, Sünni görüşü benimsemiş olduğu için dini nedenlerin yanında siyasi ve sosyal sebepler dolayısıyla Safevîlere olumlu bakamamıştır.
Anahtar Kelimeler: Ehl-i Beyt, Erdebil, Hoca, İran, Kızılbaş, Mehdi, Sünnî, Şiilik, Şîa, Osmanlı, Râfizî, Safevî, Türkmen.

ABSTRACT

There is a big role of Shiite faithes at establishment of Safavid
State. Safavids ascended the throne from post by there faithes at the short time. Safavids claimed that their ancestors are Ehl-i Beyt. But, studies have not confirmed their claims. Safaviyya Road having Sunni faith at the beginning had Shiite faithes after Hadja Ali and politics became the aim at Sheik Cunayd time. At the some time, extreme faithes were arrogated for Safavid leaders. Effects of ideas of Shiite-Ismail were seen at among of Safavid partisans. At the first of these Shiite faithes, Mahdi and Imam conceptions were seen. Shah Ismail accepted Shiite as a official doctrine and used extreme force to be accepted to people of this doctrine. Since Ottoman Empire accapted
Sunni opininon, Ottoman Empire did not look positive to Safavid State because of religious, politics and social reasons.
Key Words: Ehl-i Beyt, Erdebil, Hadja, Iran, Kızılbash, Mahdi, Ottoman, Rafizi, Shiism, Shiite, Sunni, Safavid, Turkman.

Anahtar Kelimeler

-