HASSÂN B. SÂBİT

Yıl 2009, Sayı: 32, 157 - 167, 30.12.2009

W. 'arafat Süleyman Tülücü

Öz

Hassân b. Sâbit b. el-Münzir b. Harâm, Yesrib (daha sonra Medîne)‟deki
Hazrec kabilesinden, geleneksel olarak Hz. Peygamber‟in “resmî şairi” (poet
laureate) olarak tanınmış, daha doğru olarak, İslâm‟ın doğuşu ile ilişkilendirilmiş olan
birkaç şairin en ünlüsü ve Câhiliyye [dönemin]‟de de şöhret kazanmış olan biri.
Yesrib‟de doğdu. Gençliğinde Hîre ve Şam‟a seyahat etti. Gassânî ve Lahmî
hükümdarlarına methiyeler yazdı. Sonra Medîne‟ye yerleşti, burada, Hz.
Muhammed‟in gelmesinden sonra İslâm‟ı kabul etti ve onu müdafaa etmek için şiirler
yazdı. Sık sık şiir yarışmalarını kazanan, zamanın en iyi şairlerinden biri idi. İlk
Müslümanların, İslâm öncesi kabiliyetlerini İslâm davası için nasıl kullanabildikleri
hususunda önde gelen bir örnekti.
Hz. Peygamber ona cariyesi Sîrîn‟i verdi. Hassân‟ın, bir vesile şiirde istidat
gösteren bir kızı ve birçok kaynağa göre, Sîrîn‟den, babası gibi tahrik edici fakat bir
şair olarak ne Hassân‟ın kabiliyetini ne de onun uzun ömürlülüğünü paylaşan
„Abdurrahmân [isimli] bir oğlu vardı.
Hassân‟ın Dîvân‟ı, İbn Habîb‟in nüshasında (recension), farklı konularda 228
şiiri ihtiva eder ve uzun bir zaman dilimi içinde birçok baskısı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hassân b. Sâbit, Hazrec kabilesi, Yesrib, Medîne, Hz. Peygamber, Safvân b. el-Mu„attıl

Kaynakça

• „Abdülcebbâr el-Muttalibî, “Hassân b. Sâbit fî Me„âyîri‟n-Nakd”, el-Mevrid, IX/4, Bağdat 1981, s. 303-328.
• „Abdülmecîd İ. Hindî, „Amîdü Medreseti‟ş-Şi„ri‟l-İslâmî Hassân b. Sâbit, Kahire 1958. „Abdürrahîm er-Rahmûnî, “er-Rü‟yetü‟l-İslâmiyye fî Şi„ri Hassân b. Sâbit el-Ensârî”, ed-Dâre, XIII/3, Riyad 1987, s. 55-68.
• „Arafat, W., “The Elegies on the Prophet in their Historical Perspective”, JRAS (1967), s. 15-21.
• _______, “The Historical Background to the Elegies on „Uthmān b. „Affān Attributed to Hassān b. Thābit”, BSOAS, XXXIII (1970), s. 276-282.
• Ateş, Ahmed, “Hassân”, İA, V/1, 343-347.
• Azimli, Mehmet, Hz. Safvan b. Muattal, İstanbul 2008.
• _______, Siyeri Farklı Okumak II-Medine Yılları, Ankara 2009, s. 147-149.
• Brockelmann, Carl, Geschichte der Arabischen Litteratur, Leiden 1943 I, 37-38;
• Supplementband, Leiden 1937, I, 67-68.
• el-Bustânî, Butrus, Üdebâ‟ü‟l-„Arab fi‟l-Câhiliyye ve Sadri‟l-İslâm, Beyrut 1989, s. 272- 281.
• el-Bustânî, Fu‟âd Efrâm, Hassân b. Sâbit, er-Revâ‟i„: 33, Beyrut 1934. Câbîzâde „Alî Fehmî, Husnü‟s-Sıhâbe fî Şerhi Eş„âri‟s-Sahâbe, I, İstanbul 1324, s. 211-214, 228-282.
• Conrad, L. I., “Epidemic Disease in Central Syria in the Late Sixth Century: Some New Insights from the Verse of Hassān ibn Thābit”, Byzantine and Modern Greek Studies, 18 (1994), s. 12-58.
• Çavuş, Necat, “Hassan b. Sabit”, Bürde, sy. 1 (1991).
• Çiftçi, Faruk, “Hassân b. Sabit‟in Hz. Peygamber İçin Söylediği Mersiyeler”, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, yıl: 2, sy. 4 (Temmuz-Aralık 2004), s. 79-95.
• Çokum, Sevinç, “Hassan Bin Sabit‟in (r.a.) Şiirleri 1-2”, Türkiye, 11 Şubat 1993, s. 8; 18 Şubat 1993, s. 8.
• Demirayak, Kenan, Arap Edebiyatı Tarihi-I: Cahiliye Dönemi, Ankara 2009, s. 79-81, 87-88. _______, Arap Edebiyatı Tarihi-II: Sadru‟l-İslâm Dönemi, Ankara 2009, özellikle, s. 184-200 ve tür. yer.
• _______ - Savran, Ahmet, Arap Edebiyatı Tarihi, Sadru‟l-İslâm Dönemi, Erzurum 1996, s. 64-70 ve tür. yer.
• Elmalı, Hüseyin, “Hassân b. Sâbit”, DİA, XVI, 399-402.
• Fârûk Muhammed İbrâhîm, el-Hicâ‟ ve‟l-Münâferât fî Şi„ri Hassân fi‟l-Câhiliyye ve‟l- İslâm, Master Tezi, Câmi„atü Bağdâd, 1995.
• Furat, Ahmet Subhi, Arap Edebiyatı Târihi (Başlangıçtan XVI. Asra Kadar), I, İstanbul 1996, s. 117-121 ve tür. yer.
• Gelder, G. J. H. van, “Hassān ibn Thābit”, Encyclopedia of Arabic Literature, ed. Julie Scott Meisami and Paul Starkey, London-New York 1998, I, 275-276.
• Goldziher, Ignace, Klâsik Arap Literatürü, çev. Azmi Yüksel-Rahmi Er, Ankara 1993, s. 33.
• Hafâcî, M. „Abdülmün„im, el-Hayâtü‟l-Edebiyye fî „Asrı Sadri‟l-İslâm, Beyrut 1973, s. 205-228.
• Haldûn el-Kinânî, Hassân b. Sâbit, Dimaşk 1363/1943.
• Halîl Şerefüddîn, Hassân b. Sâbit, Beyrut 1992.
• Hannâ el-Fâhûrî, el-Câmi„ fî Târîhi‟l-Edebi‟l-„Arabî: el-Edebü‟l-Kadîm, Beyrut 1986, s. 413-415.
• Hannâ Nemir, Hassân b. Sâbit, Beyrut ?
• Hasan Fethulbâb, Hassân b. Sâbit el-Ensâri: Şâ„irü‟r-Resûl, Kahire 1997.
• Hasan Karûn, “el-Vekā‟i„ ve‟l-Ahdâs fî Şi„ri Hassân b. Sâbit”, Mecelletü‟l-Ezher, L/3 (1978), s. 611-625.
• Hassân b. Sâbit, Dîvân, Tunus 1281/1864.
• _______, Dîvân, Bombay 1281/1864, 1328/1910.
• _______, Dîvân, şerh: Feyd el-Hasan, Lahor 1295.
• _______, Dîvân, şerh: Şükrî el-Mâlikî, Kahire 1321/1904.
• _______, Dîvân, nşr. Hartwig Hirschfeld, Leyden-London 1910.
• _______, Dîvân, şerh: Muhammed el-Inânî, Kahire 1331/1913.
• _______, Dîvân, şerh: „Abdurrahmân el-Berkūkî, Kahire 1347/1929; Beyrut 1966, 1978, 1980, 1983, 1410/1990, 2001, 2003, 2004.
• _______, Dîvân, Almancaya çev. O. Rescher (Beiträge zur Arabischen Poesie, V, İstanbul 1953-1954).
• _______, Dîvân, Dâru Sâdır-[Dâru Beyrût], Beyrut 1959, 1961, 1394/1974, 1978, 1987, [1995]. _______, Dîvân, nşr. Seyyid Hanefî Hasaneyn, Kahire 1961, 1974, 1983.
• _______, Dîvân, I-II, nşr. Velîd „Arafât, London 1971, 1973; I-II, Beyrut 1974, 2006.
• _______, Dîvân, nşr. ve şerh: „Abdü A„lâ Mühennâ, Beyrut 1406/1986, 1997. _______, Dîvân, nşr. Bedrüddîn el-Hâzırî-Muhammed el-Hammamî, Beyrut 1991, 2001.
• _______, Dîvân, şerh: Yûsuf „Îd, Beyrut 1992.
• _______, Dîvân, nşr. „Ömer Fârûk et-Tabbâ„, Beyrut [1994], 1999.
• _______, Dîvân, Dârü‟n-Nefa‟is li‟t-Tıbâ„a, Beyrut 1997.
• _______, Dîvân, Dâru İbn Haldûn, Beyrut 1998.
• _______, Dîvân, şerh: „Alî el-„Useylî, Beyrut 1998.
• Muhammed el-Ezher Bey, Hassân b. Sâbit: Şâ„irü‟l-Câhiliyye ve‟l-İslâm, Tunus 2005.
• Muhammed İbrâhîm Cum„a, Hassân b. Sâbit, Kahire 1965.
• Muhammed İbrâhîm Selîm, Hassân b. Sâbit el-Ensârî, Kahire 1995 ?
• Muhammed Tâhir Dervîş, Hassân b. Sâbit, Kahire 1976.
• Nicholson, R. A., A Literary History of the Arabs, Cambridge 1969, s. 52-53.
• Nöldeke, T., “The Dīwān of Hassān b. Thābit”, WZKM, XXV (1911), s. 98-106.
• „Ömer Ferrûh, Târîhu‟l-Edebi‟l-„Arabî, Beyrut 1388/1969, I, 325-331.
• Özdemir, Abdurrahman, “Peygamber Şairi Hassân b. Sâbit ve Divanı”, İSTEM, yıl: 2, sy. 4 (2004), s. 201-218.; aynı yazı için ayrıca bk. İSTEM, Ek Sayı: 1 (2008), s. 463-480.
• Polat, Selahattin, “Abdurrahman b. Hassân b. Sâbit”, DİA, I, 164. Rebî„a Ebû Fâzıl, Hassân b. Sâbit: Şâ„irü‟l-İslâm, Beyrut 1993. Rehhâb „Akkâvî, Hassân b. Sâbit (Şâ„irü‟n-Nübüvve ve‟l-İslâm), Beyrut 1996.
• Rüşdî „Alî Hasan, “Mes‟eletü‟l-Hamr fî Hemziyyeti Hassân b. Sâbit”, Âdâbü‟rRâfideyn, sy. 22 (1991).
• Sa„îd el-A„zamî en-Nedvî, “Hassân b. Sâbit el-Ensârî”, el-Ba„sü‟l-İslâmî, XXIX/2, Leknev 1984, s. 67-85; XXX/3 (1985), s. 87-97.
• Sâmî Mekkî el-„Ânî, Şi„ru „Abdirrahmân b. Hassân el-Ensârî, Bağdat 1971.
• _______, “Edvâ‟ Cedîde „alâ Sîreti Hassân b. Sâbit”, Mecelletü Âdâbi‟lMüstansıriyye, II, Musul 1977, s. 77-90.
• _______, “Şi„ru Sa„îd b. „Abdirrahmân b. Hassân b. Sâbit el-Ensârî”, Mecelletü Âdâbi‟l-Müstansıriyye, sy. 24-25 (1993-1994), s. 1-26.
• Sancak, Yusuf, Hz. Peygamber Devrinde Şiir, Erzurum 1999, s. 310-313 ve tür. yer.
• Selections from the Diwan of Hassan Ibn Thabit al-Ansari, translated and commented on by Arthur Wormhoudt, Oskaloosa/Iowa 1983.
• Sezgin, Fuat, Geschichte des Arabischen Schrifttums, Leiden 1975, II, 289-292, 422- 423.
• Shahîd, Irfan, Byzantium and the Arabs in the Sixth Century, vol. 2, part 1, Washington, D.C. 2002, s. 232-246, 287 vd., 292 vd., ve tür. yer.
• Stetkevych, Jaroslav, The Zephyrs of Najd: The Poetics of Nostalgia in the Classical Arabic Nasīb, Chicago 1993, s. 59-63.
• es-Süyûtî, Celâlüddîn, Şerhu Şevâhidi‟l-Muğnî, nşr. Ahmed Zâfir Kûcân, Beyrut, ts., I, 332-336.
• Şürrâb, Muhammed Muhammed Hasan, Hassân b. Sâbit: Şa„irü‟r-Resûl Seyyidü‟ş- Şu„arâ‟i‟l-Mü‟minîn el-Mü‟eyyed bi-Rûhi‟l-Kudüs: Dirâse Nakdiyye Muvatta‟e liTevsîki Dîvâni‟ş-Şâ„ir, Dimaşk 2007.
• et-Tabbâ„, „Abdullâh Enîs, Şâ„irü‟n-Nebî: Hassân b. Sâbit el-Ensârî, Beyrut 1955.
• Taşdelen, Hasan, “İslâm‟ın İlk Dönemine Ait Bir Hiciv Örneği: Hassân b. Sâbit‟in Hemziyye‟si”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, c. 18, sy. 1 (2009), s. 299-318.
• Tekin, Ahmet, Peygamberimiz‟in Yol Arkadaşları, İstanbul 2006, I, 948-955, 1085- 1086.
• Tülücü, Süleyman, “Hassân b. Sâbit b. Münzir el-Ensârî”, İslâm Düşüncesi, yıl: 1, sy. 4 (Aralık 1967), s. 250-251.
• Türkmen, Mehmet, “Hassan b. Sabit el-Ensârî”, Erciyes Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 2 (1985), s. 407-414.
• Ünalan, Abdulcelil, Büyük Sahabe Hz. Safvan b. Muattal, y. y., ts.
• Yengin, Naci, “Hassan b. Sâbit”, Şâmil İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1990, II, 357- 358.
• Yûsuf „Îsâ, Hassân b. Sâbit el-Ensârî: Hayâtühû ve Şi„ruh, Beyrut 1990, 2000.
• ez-Ziriklî, el-A„lâm, nşr. Züheyr Fethullâh, 8. baskı, Beyrut 1989, II, 176.