'ANTERE

Yıl 2010, Sayı: 33, 211 - 219, 30.12.2010

R. Blachère Süleyman Tülücü

Öz

M. VI. asrın savaşçı şairi 'Antere b. Şeddâd, orta Arabistan‟da oturan 'Abs
kabilesine mensuptu. Bu adamın gerçek olaylara münhasır biyografisi, son derece
eksiktir. Bir Arap baba ve siyahî bir köleden doğmuş olan 'Antere, gençliğinde bir
çoban olarak köle hayatı yaşadı; 'Abs ve onların Orta Arabistan'daki komşuları
arasında [cereyan eden] mücadeleler esnasında, cesaretini gösterme fırsatını buldu;
bilhassa 'Abs ve Zübyân, daha sonra Temîm arasındaki Dâhis ve el-Gabrâ'
Savaşı‟nda özellikle bizzat temayüz ettiği anlaşılıyor. Muhtemeldir ki, 'Antere, bu
kahramanlıkların bir sonucu olarak azat edildi ve ilerlemiş bir yaşta, Tayyi''e karşı bir
baskında öldü. Şiirleri bir Dîvân hâlinde toplanmıştır. İspanyalı el-A'lem eş-Şentemerî
(ö. 476/1083)‟nin şerhi ile olan bir nüshada 27 şiir ve parça vardır: Bunlardan biri,
mîm kafiyeli Kasîde, aynı zamanda Mu'allakāt mecmuasında yer alır. Sîretü 'Anter
isimli ünlü destan, onun cesaretini, kahramanlıklarını ve maceralarını ele alır.

Anahtar Kelimeler

'Antere b. Şeddâd, Dâhis ve el-Gabrâ' Savaşı, 'Able, 'Abs kabilesi, Mu'allaka, Sîretü 'Anter

Kaynakça

• „Abdülhamîd Yûnus, Sîretü „Antere: Melhame Şa„biyye „Âlemiyye, Kahire 1998.
• _______, “Sîretü „Antere”, Türâsü‟l-İnsâniyye, IV (1971), s. 421-434.
• „Abdülkādir b. „Ömer el-Bağdâdî, Hızânetü‟l-Edeb, Bulak 1299, I, 62.
• Ahmed Naîm [Babanzâde], “ „Antere‟nin Hamâsiyyâtından”, Servet-i Fünûn, c. 16, nr. 409 (31 Kânûn-i Evvel 1314), s. 298 vd.
• _______, “ „Antere mi Hamâsiyyât mı?”, Servet-i Fünûn, c. 16, nr. 411 (14 Kânûn-i Sânî 1314), s. 327 vd.
• Ahmed Süveylim, „Antere b. Şeddâd: el-Fârisü‟l-Esved, Kahire 1997. Ahmed Şevkî, „Antere, Beyrut 1981; Kahire 1982.
• el-A„lem eş-Şentemerî, Eş„ârü‟ş-Şu„arâ‟i‟s-Sitteti‟l-Câhiliyyîn, şerh ve ta„lîk: M. „Abdülmün„im Hafâcî, Mısır 1377/1958, II, 107-165.
• „Alî Şelak, „Antere b. Şeddâd, I-III, Beyrut 1969-1970; 1980.
• _______, „Antere b. Şeddâd: el-Hub, eş-Şi„r, el-Fürûsiyye, el-Hürriyye, Beyrut 1985. „Antere, Dîvân, nşr. Halîl el-Hûrî, Beyrut 1893.
• _______, Dîvân, nşr. Selîm İbrâhîm Sâdır, Beyrut 1893. _______, Dîvân, el-Matba„atü‟l-Ehliyye, Beyrut 1914.
• _______, Dîvân, şerh ve nşr. Kerem el-Bustânî, Dâru Sâdır-[Dâru Beyrût], Beyrut 1958, 1385/1966, 1978, 1984, 1992, 1424/2003.
• _______, Dîvân, nşr. „Abdülmün„im „Abdürra‟ûf Şelebî-İbrâhîm el-Ebyârî, Kahire 1960.
• _______, Dîvân, Almancaya çev. O. Rescher (Beiträge zur Arabischen Poesie, VIII/1, İstanbul 1963-1964, s. VIII-XI, 46-78).
• _______, Dîvân, nşr. Muhammed Sa„îd el-Mevlevî, Kahire 1964; Dimaşk 1390/1970; Beyrut 1403/1983; Riyad 1417/1996.
• _______, Dîvân, nşr. Fevzî „Atavî, Beyrut 1968, 1980.
• _______, Dîvân (Eş„ârü „Antere el-„Absî: el-Batalü‟ş-Şâ„irü‟l-„Arabî el-Ma„rûf adı ile), şerh: Muhammed „Abdülmün„im Hafâcî, Kahire 1969.
• _______, Dîvân, Leylâ el-Ahyeliyye‟nin Dîvân‟ı ile birlikte İngilizceye çev. Arthur Wormhoudt, Oskaloosa/Iowa 1974.
• _______, Dîvân, nşr. Seyfüddîn el-Kâtib-Ahmed „İsâm el-Kâtib, Beyrut 1981. _______, Şerhu Dîvânı „Antere, Dârü‟l-Kütübi‟l-„İlmiyye, Beyrut 1985, 1416/1995, 2002. _______, Dîvânü „Antere ve Mu„allakatüh, nşr. Halîl Şerefüddîn, Beyrut 1988, 1997.
• _______, Dîvân, nşr. „Ömer Fârûk et-Tabbâ„, Beyrut 1990, 2002.
• _______, Dîvân, Dâru‟l-Kitâbi‟l-„Arabî, Beyrut 1992.
• _______, Dîvân, el-Hatîb et-Tebrîzî‟nin şerhi ile nşr. Mecîd Tarrâd, Beyrut 1412/1992, 2002, 1425/2004, 2007.
• _______, Dîvân, şerh ve nşr. Yûsuf „Îd, Beyrut 1992, [1995], 2001.
• _______, Dîvân, nşr. Bedrüddîn el-Hâzırî-Muhammed el-Hammamî, Beyrut 1992.
• _______, Dîvân, şerh ve nşr. „Abbâs İbrâhîm, Beyrut 1994, 1998.
• _______, Dîvân, şerh ve nşr. Muhammed Hammûd, Beyrut 1996.
• _______, Dîvân, şerh: „Alî el-„Useylî, Beyrut 1998.
• _______, Dîvân, nşr. „Abdülkādir Muhammed Mâyû, Halep 1999.
• _______, Dîvân, nşr. Ahmed „Abdullâh Ferhûd, Halep 1999.
• _______, Dîvân, nşr. Hamdû Tammâs, Beyrut 2003.
• _______, Dîvân, nşr. Dervîş el-Cüveydî, Saydâ 2008.
• _______, Dîvân, şerh: Emîn Sa„îd, el-Matba„atü‟l-„Arabiyye, y.y., ts.
• Avcı, Casim, İslâm-Bizans İlişkileri, İstanbul 2003, s. 243-246.
• Boudot-Lamotte, Antoine, “Lexique de la poésie guerrière dans le Dīwān de „Antara b. Šaddād al-„Absī”, Arabica, XI/1 (1964), s. 19-56.
• Brockelmann, [Carl], “Antere”, İA, I, 463.
• el-Bustânî, Butrus, eş-Şu„arâ‟ü‟l-Fürsân, Beyrut 1944, s. 160 vd. _______, Üdebâ‟ü‟l-„Arab fi‟l-Câhiliyye ve Sadri‟l-İslâm, Beyrut 1989, s. 162-177.
• el-Bustânî, Fu‟âd Efrâm, „Antere b. Şeddâd, Müntehabât Şi„riyye, er-Revâ‟i„: 27, Beyrut 1930; 4. baskı, Beyrut 1962.
• _______, “ „Anteretü‟t-Târîh ve „Anteretü‟l-Üstûre”, el-Meşrık, 28 (1930), s. 534-540, 631-647.
• Cherkaoui, Dris, “Kings and Heroes as Friends and Foes: The Example of Sirat „Antar”, Al-„Arabiyya, vol. 34 (2001), s. 7-22.
• Cümâne Yahyâ el-Kâ„kî, Sîretü „Antere b. Şeddâd, Kahire 2002.
• Demirayak, Kenan, Arap Edebiyatı Tarihi-I: Cahiliye Dönemi, Ankara 2009, s. 152- 154, 217-222 ve tür. yer.
• Devic, L. M., Les Aventures d‟Antar, Fils de Cheddad, Roman Arabe des Temps Antéislamiques, I, Paris 1864; 2. baskı, Paris 1878.
• Ebû Zeyd el-Kureşî, Cemheretü Eş„âri‟l-„Arab, nşr. „Alî Fâ„ûr, Beyrut 1406/1986, s. 211-222.
• Enîs Bekdâş-Kemâl Bekdâş, Kitâbü „Antere, Beyrut 1908. Eyuboğlu, İsmet Zeki, Yedi Askı, Arap Şiirinin İlk Parlak Dönemi, İstanbul 1985, s. 50-55.
• Fârûk Hûrşîd, Mevlidü‟l-Batal: „Antere b. Şeddâd, Beyrut 1995.
• Fevzî Muhammed Emîn, „Antere b. Şeddâd el-„Absî, Riyad 1986; İskenderiye 1992. el-Galâyînî, Mustafâ, Ricâlü‟l-Mu„allakāti‟l-„Aşr, Kahire 1414, s. 212-247.
• Goldziher, Ignace, Klâsik Arap Literatürü, çev. Azmi Yüksel- Rahmi Er, Ankara 1993, s. 23-25, 101.
• Habeşî Seyyid Nasr, Mu„allakatü „Antere, Dirâse fi‟n-Nesîci‟l-Lugavî, Kahire 1985.
• Hamilton, Terrick, Antar: A Bedoueen Romance, I-IV, London 1819-1820. Hartmann, M., “Anter”, İA, I, 462-463.
• Hasan „Abdullâh el-Kureşî, Fârisü Benî „Abs, Kahire 1957, 1969.
• Hasan Cevher v. dğr., „Antere b. Şeddâd, Kahire 1956.
• Heath, Peter, The Thirsty Sword: Sirat „Antar and the Arabic Popular Epic, University of Utah Press, Salt Lake City 1996.
• _______, “A Critical Review of Modern Scholarship on Sîrat „Antar Ibn Shaddâd and the Popular Sîra”, Journal of Arabic Literature, XV (1984), s. 19-44.
• Heller, Bernhard, Az arab Antarregény, Budapest 1918.
• _______, Der arabische „Antarroman, ein Beitrag zur vergleichenden Litteraturgeschichte, Hannover 1925.
• _______, Die Bedeutung des arabischen „Antar-Romans für die vergleichende Literaturkunde, Leipzig 1931.
• _______, “Sīrat „Antar”, EI² (İng.), I, 518 -521. _______, “Sîret-i Anter”, İA, X, 703-707.
• Huart, Clément, Arab ve İslâm Edebiyatı, çev. Cemal Sezgin, Ankara [1971], s. 22- 23, 377-379.
• İbrâhîm „Avad, „Antere b. Şeddâd: Kadâyâ İnsâniyye ve Fenniyye, Kahire 1998. İbrâhîm Muhammed Kāsım, Şâ„irü‟l-Hub ve‟l-Harb: „Antere b. Şeddâd, Kahire 1989. İbrâhîm el-Müslim, „Anteretü‟l-Karni‟l-Hâdî ve‟l-„İşrîn, Kahire 2002.
• Kauk, Remek, “Sīrat „Antar ibn Shaddād”, Arabic Literature in the Post-Classical Period, edited by Roger Allen-D. S. Richards, Cambridge 2006, s. 292-306.
• el-Kavvâl, Antuvân Muhsin, „Antere ve „Able, Tarâbulus/Lübnan 1992. Kennedy, Philip F., The Wine Song in Classical Arabic Poetry: Abū Nuwās and the Literary Tradition, Oxford 1997, özellikle, s. 152-153 ve tür. yer.
• Lyons, M. C., The Arabian Epic: Heroic and Oral Story-Telling, Volume 2: Analysis, Cambridge 1995, 2005, s. 18-44.
• Mahmûd Hasan Ebû Nâcî, Şu„arâ‟ü‟l-„Arabi‟l-Fürsân, Dimaşk 1404/1984, s. 51-76.
• Mahmûd Zihnî, „Antere beyne‟t-Târîh ve‟l-Edebi‟ş-Şa„bî, Kahire, ts.
• _______, Sîretü „Antere, 2. baskı, Kahire 1984.
• Mehmed Fehmî, Târîh-i Edebiyyât-ı „Arabiyye, Câhiliyye Devri, c. I, İstanbul 1332/1917, s. 795-822.
• Muhammed „Abdürrahîm, „Antere b. Şeddâd ma„a‟s-Sîre ve‟l-Ekvâl ve‟n-Nevâdir, Beyrut 2008.
• Muhammed „Alî es-Sabbâh, „Antere b. Şeddâd: Hayâtühû ve Şi„ruh, Beyrut 1990.
• Muhammed ed-Düsûkî, Kıssatü „Antere b. Şeddâd, Kahire 2000.
• Muhammed Ebü‟l-Fütûh Muhammed el-„Afîfî, el-Butûle beyne‟ş-Şi„ri‟l-Gınâ‟î ve‟sSîreti‟ş-Şa„biyye: „Antere b. Şeddâd Nemûzecen, Mısır 2001.
• Muhammed Ferîd Ebû Hadîd, Ebü‟l-Fevâris „Antere b. Şeddâd, Kahire 1947, 1957, 1959, 1961.
• Muhtar, Cemâl, “Antere”, DİA, III, 237.
• _______, “Antere Kıssası”, DİA, III, 237-238.
• Mustafâ Cûzû, Şi„ru „Antere: Dirâse Tatbîkiyye „alâ Nazariyyâti‟ş-Şek fî Şi„ri‟lCâhiliyye, Beyrut 2002.
• Müfîd Ebû Murâd, „Antere b. Şeddâd, Beyrut 1998.
• Müstecâbîzâde „İsmet, “„Antere‟nin Hamâsiyyâtından”, Mekteb, c. 4, sy. 2 (21 Eylül 1311/14 Rebîülâhir 1313), s. 17-18.
• Nicholson, R. A., A Literary History of the Arabs, Cambridge 1969, s. 34, 76, 109, 114-116, 128, 459.
• Norris, H. T., The Aventures of Antar, London 1980.
• „Ömer Ebü‟n-Nasr, „Antere: Batalü‟l-„Arab ve Fârisü‟s-Sahrâ‟, Beyrut 1959, 1965, 1975, 1977, 1980, 1981, 1983, 1990.
• _______, „Antere b. Şeddâd: Kıssatü‟l-Butûle ve‟t-Tadhiye ve‟l-Hub ve‟ş-Şecâ„a ve‟lHıkd ve‟l-Kerem fî Sahrâ‟i‟l-„Arab, Beyrut 1983.
• „Ömer Ferrûh, Târîhu‟l-Edebi‟l-Arabî, Beyrut 1388/1969, I, 207-212.
• Rehhâb „Akkâvî, Melhametü‟l-„Arab: Sîretü „Antere b. Şeddâd, Beyrut 2003.
• Rescher, Oskar, Abriss der Arabischen Litteraturgeschichte, Stuttgart 1925, I, 45-46.
• Richmond, Diana, „Antar and „Abla: A Bedouin Romance, London 1978.
• Rouger, Gustave, Le Roman d‟Antar, Paris 1923.
• Sabrî İbrâhîm es-Seyyid, Dîvânü „Antere: Dirâse Delâliyye, İskenderiye 1992.
• Sâlih, A. „A., „Antere b. Şeddâd, y. y., 1972.
• Sells, Michael A., Desert Tracings: Six Classic Arabian Odes by „Alqama, Shánfara, Labíd, „Antara, Al-A„sha, and Dhu al-Rúmma, Middletown, Conn. 1989, s. 45- 56.
• Sezgin, Fuat, Geschichte des Arabischen Schrifttums, Leiden 1975, II, 113-115. Şerhu Dîvânı „Alkame, Tarafe, „Antere, Beyrut 1968.
• Şükrî „Ayyâd-Yûsuf Nevfel, „Anteretü‟l-İnsân ve‟l-Üstûre: Fusûl fi‟t-Tezevvuki‟l-Edebî, Riyad 1982.
• Şükrî Gānim, „Antere, Temâşâ, Beş Fasıl, trc. İzzet Melîh [Devrim], İstanbul 1327/1911; sad. İnci Koçak, Ankara 1983.
• Tülücü, Süleyman, Mu„allakāt ve Şairleri Üzerinde İncelemeler, [Doktora Öncesi] Seminer Çalışması II, Erzurum 1979, s. 65-70.
• _______, “Mu„allaka Şairlerinden: „Antere”, Prof. Dr. Nihad M. Çetin‟e Armağan, İstanbul 1999, s. 221-230; aynı yazı için ayrıca bk. EKEV Akademi Dergisi, c. 1, sy. 4 (Mayıs 1999), s. 15-22.
• Yaltkaya, Şerefeddin, Yedi Askı, İstanbul 1943, 1985, s. 50-58 (Arapça metni), s. 99- 112 (Türkçe çevirisi).
• Yanık, Nevzat H.-Demirayak, Kenan-Ceviz, Nurettin, Yedi Askı-Arap Edebiyatının Harikaları, Ankara 2004, s. 93-101
• Yılmaz, İbrahim, “Arap Şiiri ve Hikâyecilik-Antere Örneği”, Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 15 (2001), s. 249-266.
• Yûsuf b. İsmâ„îl, „Antere b. Şeddâd, Kahire 1957; el-Mektebetü‟l-Hadîse, Beyrut, ts.
• Zekî Mugāmiz, “ „Antere b. Şeddâd ve „Arabların Devr-i Câhiliyetdeki Edebiyâtı”, Mekteb, sene: 3, sy. 4 (10 Şubat 1309/16 Şa„bân 1311), s. 164-169; sene: 3, sy. 6 (10 Mart 1310/15 Ramazân 1311), s. 252-256.
• ez-Zevzenî, Şerhu‟l-Mu„allakāti‟s-Seb„, Beyrut 1382/1963, s. 136-153