SOSYAL SİYASET KAVRAMI VE ÖMER B. ABDÜLAZİZ’İN SOSYAL SİYASETİ

Yıl 2010, Sayı: 34, 75 - 98, 30.06.2010

Murtaza Köse

Öz

Ömer b. Abdülaziz 717-720 yılları arasında Devlet başkanlığı yapmış olan
Emevi halifelerinden biridir. M.679/682) tarihinde Medine’de bazı kaynaklara göre de
Mısır'da doğan Ömer b. Abdülaziz, Halife Ömer bin Hattab’ın torununun çocuğudur.
Ömer b. Abdülaziz Medine valiliği yaptğı sürede bu görevini ifa ederken zamanın
âlimlerinden oluşan bir istişare heyeti ile devlet işlerini yürütürdü. Medine valiliğinden
sonra hiç istemediği halde devlet başkanlığına getirildi. Ömer dindarlığa önem veren
ve lüks hayattan hiç hoşlanmayan bir halife olarak hayatını devam ettirdi. Kendinden
önce haksız uygulamalarda bulunan idarecilerin haksızlıklarını ortadan kaldırmaya
çalıştı. İdareciliği süresince gerçekleştirdiği önemli sosyal siyasetlerle toplumun refah
seviyesini yükselterek fakirlikle mücadele de tarihe mal olacak birçok uygulamaları
başardı. O güne kadar Cuma hutbelerinde toplumun kanayan yarası olan Hz. Ali’ye
beddua okuma âdetini kaldırdı. Kısa bir süre hilafette kalmış olmasına rağmen
ülkenin her tarafında genel anlamda huzur, istikrar ve refahı temin etmeyi başardı.
Halife zamanının muhaliflerinin aldatmasıyla kendi kölesi tarafından yemeğine zehir
koydutturularak yaklaşık 40 yaşlarında vefat etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ömer b. Abdülaziz, Emeviler, Sosyal Siyaset, Halife, Vali, Medine

Kaynakça

• Aclûnî, İsmâil b. Muhammed, Keşfü’l-Hafâ, Dâru’l-Kütütbi’l-İlmiyye, Beyrut, 1988
• Babanzade, Ahmed Naim, Tecridi Sarih Tercemesi, T.T.K., Ankara, 1984.
• Ahmet Cevdet Paşa, Kısası Enbiya ve Tevârihu’l-Hulefa, Bedir Yay., İstanbul, 1977
• Belazurî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Yahya, Futûhu’l-Buldân, Beyrut, 1987.
• Çubuk, Ali, Sosyal Politika Ve Sosyal Güvenlik, Gazi Üniversitesi Yay., Ankara, 1983.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as, Sünen-ü Ebî Dâvud, Çağrı Yay., İstanbul, 1981.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah, Hilyetü’l-Evliya ve Tabakâtü’l-Asfiya, Beyrut, 1967
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm, Kitâbu’l-Emvâl, Şirketü Mektebe, Kahire, 1975.
• Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrahim, Kitabu’l-Harâc, Beyrut, 1979.
• Eminoğlu, Ahmed, V. Raşid Halife Ömer b. Abdülaziz, İnkılap Yay., İstanbul, 1984.
• Erdoğan, Latif, Ömer b. Abdülaziz, Çare Yay., İzmir, 1982.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b.Yakub, el-Kâmûsu’l-Muhît, Daru’l-Cîl, Beyrut, tsz.
• Hacevî, Muhammed b. Hasan, el-Fikru’s-Sâmî fî Târîhi’l-Fıkhi’l-İslam, Daru’l-Kutubi’l- İlmiyye, Beyrut,1995.
• Hasan İbrahim Hasan, Tarihu’l-İslam, (Çev. İsmail Yiğit-Sadrettin Gümüş), Kayıhan Yay., İstanbul, 1987.
• Heyet, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Çağ Yay., İstanbul, 1992.
• İbn Abdilhakem, Ebu Muhammed Abdullah, Sîretü Ömer b. Abdülaziz alâ Mâ Ravâhu’-İmâm Malik b. Enes Ve Ashabuhu, Neşreden; Ahmed Ubeyd, Mektebetü Vehbe, Dımeşk, 1954.
• İbn Ebî Hâtim, Muhamed b. İdris b. Münzir er-Râzî, Kitabu’l-Cerh Ve’t-Ta’dîl, Beyrut, Haydarabat, 1360.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, Tehzîbü’t-Tehzîb, Daru Sâdr, Beyrut, 1326.
• İbn Haldun, Mukaddime, (Haz.: Süleyman Uludağ), Dergah Yay., İstanbul,2008.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Beyrut, Mektebetü’l-Meârif, 1966.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah B. Müslim, el-İmâme ve’s-Siyâse, Dâru’l- Marife, Beyrut, tsz.
• İbn Sa’d, et-Tabakatü’l-Kübra, Daru Beyrut, Beyrut, 1957.
• İbnü’l-Cevzî, Cemalüddin Ebu’l-Ferec Abdurrahman, Sîretü ve Menâkıbu Ömer b. Abdülazizi’l-Halîfeti’z-Zâhid, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1984.
• İbnü’l-Esîr, İzzuddin Ebi’l-Hasen Ali b. Ebi’l-Hakem Muhammed b. Muhammed Abdulkerim, el-Kâmilü fî’t-Târih, Dâru Beyrut, Beyrut, 1965.
• Kocaoğlu, Mehmet, Sosyal Politika, Tühis Yay., Ankara, 1988.
• Korkmaz, Fahrettin, Gazzâli’de Devlet, Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1995.
• Mes’ûdî, Halil Ebû’l-Hasan Ali b. Hüseyn b. Ali, Murûcu’z-Zeheb ve Meâdinü’l- Cevher, Beyrut, 1966.
• Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yay., İstanbul, 1995.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc, Sahîhu Müslim, Çağrı Yay., İstanbul, 1981.
• Sahhar, Abdulhamit Cûde, Ömer b. Abdülaziz, (Çev. Numan Yazıcı), Rağbet Yay., İstanbul, 2007.
• Sallâbi, Ali , Ömer b. Abdülaziz, (Çev. Ayhan Ak), Ravza Yay., İstanbul,2009.
• Seyitoğlu, Halil, Ekonomik Terimler Sözlüğü, Güzem Yay., Ankara, 1992.
• Seyyar, Ali, Sosyal Güvenlik Terimleri, Papatya Yay., İstanbul, 2005.
• -------------Sosyal Siyaset Terimleri, Sakarya Kitapevi, İstanbul, 2002.
• Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebu Bekir, Târîhi’l-Hulefâ, Beyrut, tsz.
• Yalçıntaş, Nevzat, Tuna -Orhan, Sosyal Siyaset, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1991.
• Yiğit, İsmail, “Ömer b. Abdülaziz”, DİA, TDVY, İstanbul, 2007.
• Zehebî, Şemsüddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, Siyerü A’lâmi’n-Nübelâ, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 1986.
• Ziriklî, Hayreddin, el-A’lâm, Dâru’l-İlm, Beyrut, 1969.