İSLÂM HUKUKUNDA CEZA EHLİYETİ AÇISINDAN YAŞ KÜÇÜKLÜĞÜ

Yıl 2011, Sayı: 35, 103 - 124, 30.06.2011

Mücahit Çolak

Öz

Çalışmamızın giriş kısmında genel olarak ehliyet kavramı üzerinde durulmuş,
İslâm hukuk doktrininde ehliyet dini, hukukî ve cezaî açıdan incelenmiştir.
Ceza ehliyetinin tanımı yapılarak tahakkuk şartları incelenmiş, ceza ehliyetinin
varlığı için temel iki şart olan temyiz ve buluğ kavramları ele alınmıştır.
İslâm hukuk doktrininde buluğ yaşı konusundaki farklı değerlendirmelere de
değinilmiştir.
Ceza ehliyeti açısından çocuğun tasarrufları araştırılmış, verdiği zararlardan
hukukî açıdan sorumlu olduğu, kanuna aykırı fiillerinden ise cezaî olarak
sorumlu olmayacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ceza ehliyeti, yaş küçüklüğü, temyiz, buluğ

Kaynakça

• Abdulazîz Buhârî, Ahmed b. Muhammed, Keşfü’l-Esrâr alâ Usûli’l- Pezdevî, Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, Kahire, 1992.
• Ahmed, b. Hanbel, el-Müsned, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Ali Haydar Efendi, Dürerü’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1991.
• Âmidî, Seyfuddîn, el- İhkâm fî Usûli’l-Ahkâm, Müessesetu’l Halebî, Kahire, 1967.
• Atmaca, Talip, İslâm Hukukunda Ceza Ehliyeti, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2002.
• Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Basım, İstanbul, 1996.
• Bardakoğlu, Ali, “Ehliyet”, DİA, c. X, İstanbul, 1994.
• _________ “Bulûğ”, DİA, c.VI, İstanbul, 1992.
• Bolay, Süleyman Hayri, “Akıl”, DİA, c. II, İstanbul, 1989.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Cebûrî, Hüseyin Halef, Avârıdu’l-Ehliyye İnde’l-Usûliyyîn, Merkezü Buhûsi’- Dirâsil-İslâmiyye, Mekke, 1988.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî, Ahkâmu’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr, Beyrut,1993.
• Çolak, Mücahit, İslâm Hukukunda Ceza Ehliyetini Etkileyen Durumlar, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2003.
• Debû, İbrahim Fâdıl,“el-Âsâru’l-Müterettibe alâ Avâridi’l-Ehliyye”, er-Risâletü’l- İslâmiyye, sy. 168-169, byy, 1984.
• Dönmezer, Sulhi- Erman, Sahir, Nazarî ve Tatkikî Ceza Hukuku, I-III, Beta Basım Yayım, İstanbul, 1999.
• Dural, Mustafa, Türk Medenî Hukukunda Gerçek Kişiler, Okan Yay, İstanbul, 1984.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as es- Sicistânî el-Ezdî, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Ebû Zehra, Muhammed, el-Milkiyye ve Nazariyyatü’l-Akd fi’ş-Şerîati’l-İslâmiyye, Dâru’l-Fikri’l-Arabî, b.y, t.y.
• _______el -Cerîme ve’l-Ukûbe fi’l- Fıkhi’l-İslâmî (el-Cerîme), Dâru’l-Fikri’l-Arabî, b.y, t.y. _______İslâm Hukuku Metodolojisi, trc. Abdülkadir Şener, Fon Matbaası, Ankara,1979.
• Ebu’l- Bekâ, Eyyub b. Mûsâ el-Huseynî, el-Külliyyât Mu’cemü fi’l-Mustalâhât ve’l-Furûki’l-Lüğaviyye, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1993.
• Erbay, Celal, İslâm Hukukunda Küçüklerin Himayesi, Göktürk Matbaası, Baku, 1995.
• Erem, Faruk, Suç Bilimi Açısından Adalet Psikolojisi, Adil Yay., Ankara, 1997.
• Ezbîde, Ali Ramazan Muhammed, en-Nazariyyetü’l-Âmme li’l-Ehliyye Dirâse Mukârene Beyne’ş-Şerî’a ve’l-Kânun, El-Menşeetü’l-Âmme li’n Neşr ve’t- Tevzî’ ve’l-İ’lân, Trablus,1984.
• Gazâlî Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Ahmed, el-Mustasfâ min İlmi’l-Usûl, Dâru’s-Sâdır, Beyrut, 1364.
• Gökmenoğlu, Hüseyin Tekin, İslâmda Şahsiyet Hakları, Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1996.
• Hallâf, Abdulvehhâb, el-Ehliyye ve Avârıduhâ fi’ş-Şerîati’l -İslâmiyye, Matbaatu’n-Nasr, Mısır, 1955.
• Fetâva’l-Hindiyye, [Ebu’l-Muzaffer Muhyiddîn Muhammed Bahâdır Alemgîr Avrengzîb tarafından Şeyh Nizam başkanlığında bir heyete hazırlatılmıştır], Dâru’l-Fikr, byy, 1991.
• Hudarî Beg, Muhammed, Usûlü’l-Fıkh, el-Mektebetü’t- Ticâriyyetü’l Kübrâ, Mı- sır, 1969.
• Isfahânî, Ebü’l-Kasım el-Hüseyn b. Muhammed er-Rağib, Mucemü Müfredâti’lElfâzi’l-Kur’ân, thk. Nedîm Mer’aşlî, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1988.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin, Hâşiyetü Reddi’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr, Dâru-İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1987.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin Ebu Muhammed b. Ahmed, el-Muğnî, Dâru- İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut, 1984.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, es-Sünen, Çağrı Yay., İstanbul,1992. İbn Manzûr, Cemâlüddîn Muhammed, Lisânü’l-Arab, Dâru’s-Sâdır, Beyrut, t.y. İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed, Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktasid, Elif Ofset Tesisleri, İstanbul, 1985.
• İbnü’l- Hümâm, Kemaleddîn Muhammed, Şerh’u Fethi’l Kadîr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, t.y.
• Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku, I-III, Nesil Yay., İstanbul, 1991.
• Kâsâni,Alâu’d-Dîn Ebu Bekr, Bedâiü’s-Sanâî’ fî Tertîbi’ş-Şerâi’, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, t.y.
• Koçak, Muhsin, “Ehliyete Tesiri Açısından Sarhoşluk”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 91-120, sy. V, Samsun, 1991.
• Kubeysî, Muhammed b. Mesûd, es-Sağîr Beyne Ehliyyeti’l-Vücûb ve Ehliyyeti’lEdâ, İdâretü İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmiyye, Katar, t.y.
• Mâverdi, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed, el-Ahkamü’s-Sultaniyye, Dâru’lKitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1990.
• Mecelle-i Ahkam-ı Adliye, Hikmet Yay., İstanbul, t.y.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmûd, El-İhtiyar, Li Ta’lili’l-Muhtar, I-V, Çağrı Yay., İstanbul, 1987.
• Molla Hüsrev, Muhammed, Mir’âtü’l-Usûl Şerhü Mirkâti’l-Vusûl, Basın Ofset, İstanbul, 1966.
• Müslim, en-Nisabûrî, el-Câmiü’s-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Nevevî, Ebu Zekeriyya MuhyiddînYahya b. Şeref en-Nevevî, el-Mecmu’ Şerhu’l-Mühezzeb, byy, t.y.
• Öner, Hamdi, “Ceza Hukukunda Ehliyet ve Mesuliyet, Adliye Ceridesi, sy. XI, Yeni Cezaevi Matbaası, Ankara, 1943.
• Pezdevî, Fahrü’l-İslâmAli b.Muhammed b. Hüseyn, Kenzü’l-Vusûl ilâ Ma’rifeti’lUsûl, I-IV,( Keşfü’l- Esrar ), Dâru’l Kitâbi’l İslâmî, Kahire, 1992.
• Rıza, Hüseyin Tevfik, Ehliyyetü’l- Ukûbe fi’ş-Şerî‘ati’l-İslâmiyye ve’l Kânûni’lMukâran, Kahire Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Kahire,1964.
• Sahnûn, b. Saîd et-Tennûhî, el-Müdevvenetü’l-Kübrâ, Dâru Sâdır, Beyrut, t.y. Sava Paşa, İslâm Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüd, trc. Baha Arıkan, byy., Ankara, 1956.
• Selkînî, İbrahim Muhammed, el-Müyesser fi Usûli’l-Fıkhı’l-İslâmî, Dâru’l- Fikri’l- İslâmî, Beyrut,1991.
• Senhûrî, Abdürrezzak Ahmed, Mesâdiru’l-Hak fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Ma’hadudDirâsâti’ l-Arabiyyetİ’l-Aliyye, Kahire, 1954.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, el-Mebsût, Çağrı Yay., İstanbul, 1983.
• ______Usûlü’s,-Serahsî, thk. Ebu’l Vefâ el-Afgânî, Dâru’l-Marife, Beyrut, t.y.
• Şâfiî, Muhammed b. İdris, el-Ümm, Dâru’l-Marife li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, Lübnan, 1973
• Şâtıbî, Ebu İshak İbrâhîm b.Mûsâ el-Lahamî, el-Muvâfakât fî Usûli’l-Ahkâm, thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, t.y.
• Şeltût, Mahmut, el-Mes’ûliyyetü’l-Cinâiyye, Şerh ve Ta’lîk: Ahmed Fethi Behnesî, Müessesetü’l-Halîci’l-Arabî, Kahire, 1987.
• Şener, Esat, Hukuk Sözlüğü, Seçkin Yay., Ankara, 2001.
• Şener, Mehmet, İslâm Hukukunda Velâyet II, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. III, 161-180, İzmir, 1986.
• Şensoy, Naci, “Çocuk Suçluluğu - Küçüklük – Çocuk Mahkemeleri Ve İnfaz Müesseseleri” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, c. XV, sy. 1, İstanbul, 1949.
• ______ Eski Devirlerde ve İslâm’da Yaşın Cezaî Mesuliyet Üzerindeki Tesiri” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, c. XIII, sy. 2, İstanbul, 1947.
• Şevkânî, Muhammed. b. Ali, Neylü’l-Evtâr Şerhu’ Münteka’l-Ahbâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1994.
• Şeyhli, Şamil Reşid Yasin, Avârıdu’l-Ehliyye Beyne’ş-Şerîati ve’l Kanun, Matbaatu’l-Ânî, Bağdat, 1974.
• Taner, Tahir, Ceza Hukuku, (Umumî Kısım ), Ahmet Sait Matbaası, İstanbul, 1949.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed, el Câmiü’s-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul, 1992.
• Udeh, Abdülkadir, et- Teşrîu’l-Cinâî’l-İslâmî, Mukârenen bi’l-Kânûni’l-Vad’î, Müessesetü’r-Risale, Beyrut, 1993.
• Uzunpostalcı, Mustafa, “Cenin”, DİA, c. VII, İstanbul, 1993.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, Türk Medeni Hukuku, Başlangıç ve Şahsın Hukuku, İstanbul Matbaacılık, İstanbul, 1948.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yay., Ankara, 1996.
• Zerkâ, Mustafa Ahmed, el-Medhalü’l-Fıkhu’l-Âm, Dâru’l-Fikr, Dımaşk, 1968.
• Zeydân, Abdulkerim, el Vecîz fî Usûli’l-Fıkh, Dersaadet, İstanbul, t.y.
• Zeylaî, Fahru’d-din Osman b. Ali ez-Zeylaî, Tebyînü’l-Hakâik Şerhu Kenzi’dDekâik, Dâru’l-Marife, Beyrut, 1315.
• Zuhaylî, Vehbe, Usûlü’l-Fıkh, Dâru’l-Fikr, Dımaşk,1986.