İSLAM CEZA HUKUKUNDA HUKUKA UYGUNLUK NEDENİ OLARAK “SPOR FAALİYETLERİ”

Yıl 2011, Sayı: 36, 71 - 104, 30.12.2011

M.rahmi Telkenaroğlu

Öz

İslam dini, özelde bireye fiziksel güç ve maharet kazandıran, genelde ise
topluma faydası dokunan her tür spor faaliyetine izin vermiştir. Hatta bu tür
faaliyetlerin yeterli sayıda Müslüman fert tarafından gerçekleştirilmesini emretmektedir.
İslam hukuku bilginleri, adam öldürme ve müessir fiil suçlarında faile
yaptırım uygulamak için, suç genel teorisinde yer alan maddi unsuru yeterli
görmemişler, bununla beraber hukuka uygunluk nedenlerinden birisinin bulunup
bulunmadığına dikkat etmişlerdir. Buna göre İslam hukukunda yasal
kabul edilen ve hasma karşı şiddet kullanımının söz konusu olmadığı spor aktivitelerinde
cezai sorumluluğu kaldıran etken hukuka uygunluk nedenlerinden
“hakkın kullanılması”dır. Rakibin bedenine yönelik darbelerle icra edilen dövüş
sporlarında ise bu tür bir sorumluluğu kaldıran şey müsabaka öncesinde üstü
kapalı şekilde alınan izin, yani “mağdurun rızası”dır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Sportif Faaliyetler, Hukuka Uygunluk Nedenleri

Kaynakça

• Abbûd es-Sirâc, et-Teşrî’u’l-cezâi’l-mukâran fi’l-fıkhi’l-İslâmî ve’l-kânûni’s-Sûrî (elCüzü’l-evvel: el-Mebâdiü’l-‘âmme), Dımaşk ts.
• Adam, Hüdaverdi, “İslam, Barış ve Spor”, Köprü, 2003 (Bahar), s: 82.
• Ahkâmü’l-müsâbakâti’l-mu’âsıra fî dav’i’l-fıkhi’l-İslâmî, (Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen Mecma’u’l-fıkhi’l-İslâmî 14. Dönem toplantı sunumlarından derleme), Haz. Muhammed Osman Şübeyr, Katar, 1424/2003.
• Alacakaptan, Uğur, Suçun Unsurları, Ankara, 1975.
• AnaBritannica, “Spor”, Ana Yay., İstanbul 1990.
• Aslım, Metin, Modern Toplumda Sporun İşlevi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2007.
• ‘Aynî, Bedruddîn Ebu Muhammed Mahmûd b. Ahmed, el-Binâye Şerhu’l-Hidâye, Beyrut, 1420/2000.
• Azîmâbâdî, Muhammed Şemsü’l-hak Ebu’t-Tayyib, Avnu’l-Ma‘bûd Şerhu Süneni Ebi Dâvûd, Beyrut, 1415/1994.
• Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd, el-‘İnâye ‘ale’l-Hidâye, Dâru’l-Fikr, byy. tsz.
• Bağavî, Muhyi’s-sünne Ebu Muhammed el-Hüseyn, Meâlimü’t-tenzîl fî Tefsîri’lKur’ân, byy. 1417/1997.
• Behûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhuddîn, Keşşâfu’l-kınâ’ ‘an Metni’l-iknâ’, Dâru’lkütübi’l-‘ilmiyye, byy., tsz..
• Bozkurt, Nebi, “Eğlence”, DİA, İstanbul, X, 488. Cezîrî, Abdurrahmân b. Muhammed, el-Fıkhu ‘ale’l-mezâhibi’l-erba’a, Beyrut, 1424/2003.
• Cüveynî, Ebu’l-Me‘âlî Abdulmelik b. Abdullâh, Nihâyetü’l-Matlab fî Dirâyeti’lMezheb, byy., 1427/2007.
• Dağcı, Şamil, İslam Ceza Hukukunda Şahıslara Karşı Müessir Fiiller, Ankara, 1999.
• Derdîr, Ebu’l-Berakât Sîdî Ahmed, eş-Şerhu’l-kebîr, Beyrut, tsz.
• Ebu’n-Nücâ, Mûsâ b. Ahmed b. Mûsâ, el-İknâ’ fî Fıkhi’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, tsz.
• Ebu Zehra, Muhammed, el-Cerîme, Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, Kahire, tsz. , el-Ukûbe, Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, Kahire tsz.
• Muhammed Abdurrahîm ve Mahmûd Ahmed Ebu Leyl, el-Müsâbakâtü’l-mu’âsıra fî davi’l-fıkhi’l-İslâmî, (Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen Mecma’u’l-fıkhi’l-İslâmî 14. Dönem toplantı sunumlarından derleme), Katar, 1424/2003.
• Erdem, Faruk, “Ceza Hukukunda Hakkın Kullanılması”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1990, c: 41, s:1.
• Faysal el-Bu’dânî, “et-Tervîh ‘ani’n-nefs fi’l-İslâm: Mefâhîm ve davâbıt”, Mecelletü’lBeyân, 1990, s: 90.
• Gazzâlî, Ebu Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Vasît fi’l-mezheb, Kâhire, 1417/1996.
• Günaydınlı, Cesimi v.dğr, Beden Eğitimi ve Spor Tarihi Öğretim Programı, M.E.B. Yay., Ankara, 2006.
• Ğırnâtî, Muhammed b. Yûsuf b. Ebi’l-Kâsım, et-Tâc ve’l-iklîl li Muhtasari Halîl, byy., 1416/1995.
• Hafez Efzal Ismail, Islam and Sport, byy., tsz.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2008.
• Huraşî, Ebu Abdillâh Muhammed b. Abdillâh, Şerhu Muhtasari Halîl, Beyrut, tsz.
• Hüseyin Tevfik Rızâ, Ehliyyetü’l-‘Ukûbe fi’ş-Şerî’ati’l-İslâmiyye ve’l-Kânûni’l-Mukâ- ran, byy., 1421/2000.
• İbn Abdilber, Ebu Ömer Yûsuf , el-Kâfî fî fıkhi Ehli’l-Medîne, Riyad, 1400/1980.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdulazîz, Reddü’l-muhtâr ‘ale’d-Dürri’lmuhtâr, Beyrut, 1415/1995.
• İbn Cüzey, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed el-Ğırnâtî, el-Kavânînu’l-Fıkhiyye, byy. tsz.
• İbn Ebi Hâtim, Ebu Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed, Tefsîru’l-Kur’âni’lAzîm, Mektebetü Nizâr Mustafâ, byy., 1419/1998 .
• İbn Hacer el-Heytemî, Şihâbüddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed, Tuhfetü’lmuhtâc bi şerhi’l-Minhâc, Beyrut, tsz.
• İbn Kayyım, Ebu Abdillâh Muhammed b. Ebîbekr el-Cevziyye, el-Fürûsiyye, Hâil, 1414/1993.
• İbn Kudâme, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Muhammed el-Makdisî, eş-Şerhu’l-kebîr ‘alâ metni’l-Mukni’, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, byy. tsz.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed el-Makdisî, el-Muğnî fî fıkhi’l- İmam Ahmed b. Hanbel eş-Şeybânî, Kâhire, 1388/1968.
• İbn Mâze, Ebu’l-Me’âlî Burhânuddîn Mahmûd b. Ahmed el-Buhârî, el-Muhîtu’lburhânî fi’l-fıkhi’n-Nu’mânî, Beyrut, 1424/2004.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed, el-Bahru’r-râik Şerhu Kenzi’ddekâik, Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, byy. tsz.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Takıyyuddîn Ahmed, Mecmû‘u’l-fetâvâ, Medine, 1416/1995
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî, Zâdu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr, Beyrut, 1422/2001.
• İbnü’l-Hümâm, Muhammed b. Abdilvâhid b. Abdilhamîd es-Sivâsî, Fethu’l-Kadîr, byy. tsz.
• İbnü’l-Müflih, İbrâhîm Muhammed b. Abdullah, el-Mübdi’ fî şerhi’l-Mukni’, Beyrut, 1418/1997.
• İçel, Kayıhan ve Süheyl donay, Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku (Genel Kısım), İstanbul, 1999.
• İz b. Abdisselâm, Ebu Muhammed İzzeddîn Abdulazîz, Tefsîru’l-Kur’ân, Beyrut, 1416/1996.
• Karâfî, Şihâbuddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. İdrîs, ez-Zahîra, Beyrut, 1415/1994.
• Kâsânî, Alâaddîn Ebu Bekr b. Mes‘ûd, Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘, Beyrut, 1406/1986.
• Kelvezânî, Ebu’l-Hattâb Mahfûz b. Ahmed b. Hasen, el-Hidâye ‘alâ Mezhebi’l- İmâm Ebi Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî, Müessesetü Ğırâs, byy., 1425/2004.
• Kurtubî, Ebu Abdullâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li ahkâmi’l-Kur’ân, Kahire 1384/1964.
• el-Lecnetü’d-dâime li’l-buhûsi’l-‘ilmiyye ve’l-iftâ, Fetâva’l-lecneti’d-dâime, Riâsetü İdâratü’l-Buhûsu’l-‘ilmiyye ve’l-iftâ, Riyad, tsz.
• Makdisî, Abdurrahmân b. İbrâhîm b. Ahmed, el-‘Udde Şerhu’l-‘Umde, Kâhire, 1424/2003.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Alî b. Muhammed, en-Nüket ve’l-Uyûn, Tefsîru’l-Mâverdî, Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, tsz.
• , el-İknâ’ fî fıkhi’ş-Şâfiî, byy., tsz.
• , el-Hâvi’l-kebîr fî fıkhi mezhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiî, Beyrut, 1419/1999.
• Merğinânî, Burhânuddîn Ebu’l-Hasen Alî b. Ebubekr, el-Hidâye şerhu Bidâyeti’lmübtedî, Dâru İhyâi’t-türâsi’l-‘Arabî, Beyrut, tsz.
• Mervezî, Ebu Ya’kûb İshâk b. Mansûr, Mesâilü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel ve İshâk b. Râhûye, Medine 2002/1423.
• Mevsılî, Ebu’l-Fadl Mecdüddîn Abdullâh b. Mahmûd, el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr, Beyrut, 1426/2005.
• Muhammed b. İbrahim b. Abdullatîf, Fetâvâ ve Resâil, Matbaatü’l-hükûme, Mekke, 1399/1979.
• Müzenî, İsmâîl b. Yahyâ b. İsmâîl, el-Muhtasar (el-Ümm’ün 8. cildi), Beyrut, 1410/1990.
• Mv.F., el-Mevsû’atü’l-fıkhıyye, Kuveyt, 1404-1427/1983-2006.
• Nevevî, Ebu Zekeriyyâ Muhammed b. Şeref, el-Mecmû‘ şerhu’l-Mühezzeb, Dâru’lfikr, Beyrut, tsz. , el-Minhâc, byy., tsz.
• Öztürk, Bahri v.dğr., Uygulamalı Ceza Hukuku ve Emniyet Tedbirleri Hukuku, Ankara, 2001.
• Petek, Hasan, “Sportif Faaliyetlerden Kaynaklanan Çevre Kirliliği Sebebiyle Çevre Kanununa Göre Sorumluluk”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2005, c: 7, s: 2.
• Ramlî, Şemsüddîn Muhammed b. Ebi’l-‘Abbâs, Nihâyetü’l-muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc, Beyrut, 1404/1984.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, Mefâtîhu’l-ğayb, Beyrut ,1420/1999.
• Reşîd Rızâ, Muhammed, Tefsîrü’l-Menâr (Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm), Mısır, 1411/1990.
• Sakallı, Fatih Mehmet Han, “Sporda Sporcuların Yaralanması ve Risk Faktörleri”, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 2008, c: 3, s:7.
• Sedhân, Abdullâh b. Nâsır, “et-Terfîh fi’l-‘asri’n-nebevî”, Mecelletü’l-buhûsi’l-İslâ- miyye, byy., tsz.
• Semarkandî, Alâuddîn Muhammed b. Abdulhamîd, Tuhfetü’l-fukahâ, Beyrut, 1405/1984.
• Serahsî, Ebu Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebu Sehl, el-Mebsût, Beyrut, 1414/1993.
• Soyaslan, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 1998. Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebu Bekr, ed-Dürrü’l-mensûr, Beyrut, 1414/1993.
• Şâfiî, Ebu Abdullah Muhammed b. İdrîs, el-Ümm, Beyrut, 1410/1990.
• Şâtıbî, Ebu İshâk İbrâhîm el-Ğırnâtî, el-Muvâfakât fî Usûli’l-Ahkâm, Dâru’l-fikr, Beyrut, tsz.
• Şevkânî, Muhammed b. Alî b. Muhammed, Neylü’l-evtâr şerhu Münteka’l- Ahbâr min Ehâdîsi Seyyidi’l-Ahyâr, Mısır, 1413/1993.
• Şîrâzî, Ebu İshâk İbrâhîm b. Alî, el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfi’î, Dâru’l-fikr, Beyrut, tsz.
• Şirbînî, Muhammed b. Ahmed el-Hatîb, Muğni’l-muhtâc ilâ Ma’rifeti Me’âni Elfâzı’l-Minhâc, Dâru’l-kütübi’l-‘ilmiyye, byy., 1415/1994.
• Şurfâ, ‘Urûbe Nâsır, el-İsâbâtü’r-Riyâdıyye fi’t-Teşrî’i’l-Cinâi’l-İslâmî, (Necâh Ünv. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Nablus, 2009.
• Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd, Câmiu’l-Beyân an Te’vili’l-Kur’ân, byy., Müessesetü’r-Risâle, 1421/2000.
• Talhî, Ahmed Hâmid, Ahkâmü’l-müsâbakât fi’l-Fıkhi’l-İslâmî (Ümmü’l-Kurâ Ünv. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Mekke, 1408/1988.
• Trablusî, Mevâhibü’l-celîl li şerhi Muhtasari’l-Halîl, Dâru ‘Âlemi’l-kütüb, byy., 1423/2003.
• Ûdeh, Abdulkâdir, et-Teşrî’u’l-cinâi’l-İslâmî mukâranan bi’l-kânûni’l-vad’î, Kâhire, 1426/2005.
• Zeyla’î, Ebu Muhammed Abdullâh b. Yûsuf, Tebyînü’l-hakâik Şerhu Kenzi’dDekâik, Kâhire ,1313/1895