YASAMA KAVRAMI VE YETKİSİ AÇISINDAN POZİTİF HUKUK İLE İSLÂM HUKUKU ARASINDA BİR MUKAYESE

Yıl 2011, Sayı: 36, 177 - 200, 30.12.2011

Muammer Vural

Öz

Devlet, hâkimiyetini, yasama, yürütme ve yargı fonksiyonları ile kullanır.
Ancak, yasama gücü hâkimiyetin en açık olarak ortaya çıktığı fonksiyonudur.
Bu çalışmada, en çok tartışılan konulardan biri olan yasama fonksiyonu mukayeseli
bir şekilde incelenmiştir.
Bu çalışma, yasama kavramı ve yasama yetkisi isminde iki ana başlıktan
oluşmaktadır: Yasama kavramı başlığında; yasa ve yasama kavramları, her iki
hukuka göre incelendikten sonra bu kavramların ifade ettiği anlamlar mukayese
edildi. Yasama yetkisi başlığında ise; konu, pozitif hukukta yasama yetkisi
ve İslam hukukuna göre, yasanın hüküm kaynağı ve yasanın organik kaynağı
şeklinde iki ayrı başlıkta incelendi. Yasanın hüküm kaynağı incelenirken, önce
hüküm-hukuk-kanun terimleri arasındaki farka dikkat çekilerek bunların kaynaklarının
da farklı olacağına temas edildi. Daha sonra iki hukuktaki yasama
yetkileri arasında bazı açılardan kısaca mukayese yapıldı.

Anahtar Kelimeler

Yasa/kanun, hukuk, hüküm, kaynak, yasama, yetki

Kaynakça

• ‘Aclûnî, İsmâ‘îl b. Muhammed, Keşfü’l-hafâ ve Müzîlü’l-ilbâs, Beyrut, 1351.
• ‘Âliye, Semîr, Nazariyyetü’d-Devle ve Âdabuhâ fi’l-İslâm, Beyrut, 1408/1997.
• Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri, I, İstanbul, 1990.
• Aldıkaçtı, Orhan, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, İstanbul, 1982.
• Ali Haydar, Hoca Emin Efendizade, Dürerü’l- Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, İs- tanbul, 1330.
• Âmidî, Seyfüddîn Ebü’l-Hasan Ali b. Ebî Ali, el-İhkâm fi Usûli’l-Ahkâm, Beyrut, 1985.
• Anayasa, mad. 88-89.
• Apaydın, H. Yunus, “İctihad”, DİA, İstanbul, 2000, XXI, 435.
• ______, “Siyasal Hayat”, İlmihal, II, İstanbul, 1999.
• ______, “Siyasi Prensipler Açısından Demokrasi (Müzakereler)”, İslâm ve Demokra- si Kutlu Doğum Sempozyumu-1998, Ankara, 1999.
• Arsebük, Esat, “Kanun Karşısında Hukukun Rolü”, AÜHFD, c: III, s: 2-3-4, İstan- bul, 1946.
• Atar, Fahrettin, “Fetva”, DİA, İstanbul, 1995, XII, 487.
• ______, İslâm Adliye Teşkilatı, 3. bs., Ankara, 1991.
• Aydın, M. Akif, “Anayasa”, DİA, İstanbul, 1991, III, 159.
• ______, Türk Hukuk Tarihi, 3. bs., İstanbul, 1999.
• Ayiter, Ferit, “Yabancı Kanunlar ve Milli Hukuk”, Medeni Kanunun XV. Yıldönümü İçin, İstanbul, 1944.
• Bardakoğlu, Ali, “Delil” DİA, İstanbul, 1994, IX, 139.
• ______, “Teorik Açıdan İslâm ve Demokrasi: Yasama”, İslâm ve Demokrasi Kutlu Doğum Sempozyumu-1988, 2. bs., Ankara, 1999.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Kanunname”, İA, İstanbul, 1993, VI.
• Beyânûnî, Muhammed Ebü’l-feth, “Hüküm”, DİA, İstanbul, 1998, XVIII, 466.
• Bilge, Necip, Hukuk Başlangıcı, 13. bs., Ankara, 1999
• Bilmen, Ömer Nasuhi, “Ahkâm-ı Şer’iyye ve Ahkâm-ı Fıkhiyye”, Yüksek İslâm Ens- titüsü Dergisi, sa. 2, İstanbul, 1964.
• Büyük Haydar Efendi, Usûl-i Fıkıh Dersleri, İstanbul, 1326.
• Cin, Halil-Akgündüz, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi I (Kamu Hukuku), Konya, 1989.
• Cürcânî, es-Seyyid eş-Şerîf Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyid ez-Zeyn Ebi’l-Hasan el-Huseynî, et-Ta‘rîfât, Mısır, 1357/1938.
• Çağıl, Orhan Münir, “Felsefenin Işığında Hürriyet, Adalet, Hukuk Devleti ve Hu- kuk Kültürü”, İÜHFM, c: XXVI, s: 1-4 (İstanbul, 1961).
• Komisyon, “Kanun”, DİA, İstanbul 2001, XXIV, 323-324
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “İcmâ”, DİA, İstanbul, 2000, XXI.
• Ebû Zehrâ, Muhammed, Usûlü’l-Fıkh, İstanbul, ts.
• Ensârî, Muhammed b. Nizâmiddîn, Fevâtihu’r-Rahamût Şerhu Müsellemi’s-Sübût (el- Mustasfâ ile birlikte), Beyrut, ts.
• Fâsî, ‘Allâl, Makâsıdü’ş-Şerî‘ati’l-İslâmiyye ve Mekârimuhâ, yy., 1993.
• Fethî Abdülkerîm, ed-Devletü ve’s-Siyâsetü fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, Kahire, 1404/1984.
• Gazzâlî, Huccetü’l-İslâm Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed, el-Müstasfâ min ‘İlmi’l-Usûl, Beyrut, ts.
• Gökmenoğlu, Hüseyin Tekin, İslâm’da Siyasi Bir Katılım Vasıtası Olarak Şûrâ, Kon- ya, 1997.
• Gören, Zafer, Anayasa Hukukuna Giriş, 1. bs., İzmir, 1997.
• Gözler, Kemal, Hukuka Giriş, Bursa, 1998.
• Gözübenli, Beşir, “Ebû Hanîfe’nin İçtihat Sistematiğinde Norm Grupları”, İmâm-ı Âzam Ebû Hanîfe ve Düşünce Sistemi, Bursa, 2003.
• Gözübüyük, A. Şeref, Hukuka Giriş ve Hukukun Temel Kavramları, 4. bs., Ankara, 1973.
• Güriz, Adnan, Hukuk Başlangıcı, 5. bs., Ankara, 1996.
• Hallâf, Abdülvehhâb, es-Siyâsetü’ş-Şer‘iyyetü ev Nizâmü’d-Devleti’l-İslâmiyyeti fi’ş- Şüûni’d-Düstûriyyeti ve’l-Hâriciyyeti ve’l-Mâliyyeti, Beyrut, 1407/1987.
• ______, Hulâsatü Târîhi’t-Teşrî‘i’l-İslâmî, Mısır, 1376/1956, (‘İlmü Usûli’l-Fıkh, İs- tanbul, 1984 ile birlikte).
• ______, İslâm Hukuk Felsefesi (İlmu Usuli’l-Fıkh), çev. Hüseyin Atay, 2. bs., Ankara, 1985.
• Hatemi, Hüseyin, İslam Hukukunda Devlet Yapısı, İstanbul, 1970.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr, Mecma‘u’z-Zevâid, Kahire, 1407,
• İnalcık, “Kanun”, DİA, İstanbul, 2001, XXIV, 324.
• ______, “Örf”, İA, İstanbul, 1993, IX, 180.
• Karadâvî, Yûsuf, İslâm Hukuku-Evrensellik-Süreklilik, çev. Yusuf Işıcık-Ahmet Ya- man, İstanbul, 1997.
• Karahanoğulları, Onur, “Kanun Hükmünde Kararnamenin Niteliği (Bir Öneri: Bir- likte Yasama)”, Amme İdaresi Dergisi, c: XXXI, s: 2 , Haziran, 1998.
• Karaman, Hayreddin, “Fıkıh”, DİA, İstanbul, 1996, XIII,3.
• ______, Mukayeseli İslâm Hukuku, 3. bs., İstanbul, 1991.
• Koşum, Adnan, “İslam Hukukunda Siyaset-i Şeri’yye Kavramı”, İslami Araştırmalar Dergisi, c: XVI, s: 3, 2003.
• Kubalı, Hüseyin Nail, “Devlet Hukuk Nizamı ve Hükümet Edenlerle Hükümete Tabi Olanların Bu Nizam İçindeki Vaziyetleri”, Tahir Taner’e Armağan, İstanbul, 1956.
• Kunter, Nurullah, Ceza Muhakemesi Hukuku, İstanbul, 1989.
• Mahmasânî, Subhi, Felsefetü’t-Teşrî‘ fi’l-İslâm, 2. bs., Beyrut, 1952.
• Mansurizade Said, “Cevazın Şeri Ahkâmdan Olmadığına Dair”, sad. Ali Bardakoğ- lu, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, s:. 1, Kayseri, 1987.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed, el-Ahkâmü’s-Sultâniyye, Mısır, 1386/1966.
• Molla Hüsrev, Mir’âtü’l-Usûl fî Şerhi Mirkâti’l-Vusûl, İstanbul, 1966.
• Muhammed Esed, Minhâcü’l-İslâm fi’l-Hükm, 3. bs., Beyrut, 1967.
• Mütevellî, Abdülhamîd, Mebâdiü Nizâmi’l-Hükm fi’l-İslâm ma‘a’l-Mukârene bi’d- Düstûriyyeti’l-Hâdise, İskenderiye, tsz.
• Nebhân, Muhammed Fârûk, Nizâmü’l-Hükm fi’l-İslâm (İslâm Anayasa ve İdare Hu- kukunun Genel Esasları) (çev. Servet Armağan), İstanbul, 1980.
• Okandan, Recai G., Amme Hukukumuzun Ana Hatları, 3. bs., İstanbul, 1977.
• Özsunay, Ergun, Medeni Hukuka Giriş, İstanbul, 1981.
• Rayyis, M. Ziyâuddîn, İslâm’da Siyasi Düşünce Tarihi, çev. İbrahim Sarmış, 2. bs., İstanbul, 1995.
• Sarıca, Ragıp, Türkiye’de İcra Uzvunun Tanzim Salahiyeti, İstanbul, 1943.
• Sava Paşa, İslâm Hukuku Nazariyâtı Hakkında Bir Etüd, çev. Baha Arıkan, Ankara, 1955.
• Senhurî, Abdürrezzâk, Fıkhu’l-hilâfe ve Tetavvürühâ, Kahire, 1989.
• Serahsî, Şemsüddîn Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, Usûlü’s-Serahsî, İs- tanbul, 1984.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ, el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerî‘a, Beyrut, 1991.
• Şelebî, Muhammed Mustafâ, Ta‘lîlü’l-Ahkâm, Beyrut, 1988.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 2. bs., İstanbul, 1991.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ, Sünen, tahk. Ahmed Muhammed Şakir ve.dğr., Beyrut, tsz.
• Türcan, Talip, Devletin Egemenlik Unsuru ve Egemenlikten Kaynaklanan Yetkileri, Ankara, 2001.
• Udeh, Abdülkadir, İslâm ve Siyasî Durumumuz, çev. Beşir Eryarsoy, 5. bs., İstanbul, 1995.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, 2. bs., Ankara, 1961.
• Velidedeoğlu, “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”, Tanzimat, İstanbul, 199I.
• Vural, Muammer, İslâm Hukuk Düşüncesinde Yasama Yetkisi, (Hz. Ömer Döne- mi), (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum, 2005.
• Yûsuf Hamid el-Alim, el-Makâsıdü’l-‘Âmme li’ş-Şerî‘ati’l-İslâmiyye, Rabat, 1414/1993.
• Zevkliler, Aydın, Medeni Hukuk (Giriş ve Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, Aile Hukuku), Ankara, 1992.