YAKIN DÖNEME ETKİLERİ İTİBARI İLE KERBELÂ

Yıl 2012, Sayı: 38, 307 - 340, 30.12.2012

Yakup Keskin

Öz

Hz. Ali’nin taraftarları, Hz. Ali şehit edilince oğlu Hz. Hasan’ı kurtarıcı
olarak görmüşlerdir. Hz. Hasan’ın Muâviye ile anlaşarak hilafetten çekilmesiyle
bu grup, Hz. Ali’nin diğer oğlu Hz. Hüseyin’e yönelmiş, nihayet Hz. Hüseyin’i
Kûfe’ye gelmeye ikna etmişlerdir. Ancak gelişen olaylar Hz. Hüseyin’in Kûfe’ye
ulaşmadan Kerbelâ’da şehit edilmesiyle son bulmuştur. Hz. Hüseyin’in acıklı bir
şekilde öldürülmesi Hz. Hüseyin’in gıyabında bazı hareket ve oluşumlara zemin
hazırlamıştır.
Makalede günümüze değin etkisini hala hissettiren Kerbelâ savaşı, süreci ve
sonuçları ile bir kez daha değerlendirilerek Kerbelâ ve sonrası hareketlerin bariz
yönleri, birbirleri ile ilişkileri ve farklı yönleri tespit edilerek bu hareketlerin Şiî
inanç zeminini nasıl şekillendirdiği izah edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ehl-i Beyt, Kerbelâ Savaşı, Tevvâbun, Muhtâr es-Sakafî, İntikam

Kaynakça

• Ağırakça, Ahmed, Emevîler Döneminde Kıyamlar (Saltanata Karşı Hilafet Mücadele- leri), Şafak yay., İst. 1992.
• Aksu, Ali, “Kerbela Literatürü”, Yıldız, Alim (Ed.), Çeşitli Yönleri İle Kerbela I, Asis- tan Yay.,Sivas, 2010, s. 341-376.
• Algül, Hüseyin, İslâm Tarihi, Gonca Yay., İst. 1997.
• ___________,“Hz. Hüseyin’in Maruz Kaldığı Faciada Yezid’in Sorumluluğu”, Yıl- dız, Alim (Ed.), Çeşitli Yönleri İle Kerbela I, Asistan Yay.,Sivas, 2010, s. 89-97.
• Bâbaveyh el-Kummî, Ebû’-Hasan Ali b. Hüseyn, İmâmetü ve’t-Tabsiratu mine’l-Hi- yerati, Trz.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tâhir, (429/1037), el-Fark Beyne’l-Fırak, Thk. Muhammed Muhyiddin Abdu’l Hamid, Beyrut 1990/1411.
• Belâzûrî, Ahmed b. Yahya, Ensâb’ul-Eşrâf, Beyrut 1990.
• Brokelmann, Carl, İslâm Ulusları ve Devletleri Tarihi, (Çev. Neşet Çağatay), T.T.K.Yay., Ank. 1992.
• Büyükkara, Mehmet Ali, The Imami- Shi’i Movement in the Time of Musa Al-Kazım and ‘Ali Ar-Rıza, Thesis Submitted to The University of Edinburg for the Degree of Doctor of Philosophy, (Yayınlanmamış Doktara Tezi) 1997.
• Ca’feriyan, Resul, Masum İmamların Fikri ve Siyasi Hayatı, (Çev. Cafer Bayar), Kev- ser Yay. İst. 1994.
• Câbirî, Muhammed Abid, İslâm da Siyasi Akıl, (Çev. Vecdi Akyüz), Kitabevi Yay., İst. 1997.
• Dâvud, Nebîle Abdu’l-Munim, Neş’etu’ş-Şîati’l-İmâmiyye, Bağdat, 1968.
• Demircan, Adnan, İslâm Tarihinin İlk Asrında İktidar Mücadelesi, Beyan Yay., İst. 1996.
• _________ “Ehl-i Sünnet Âlimlerinin Kerbela Olayına Yaklaşımları”, Yıldız, Alim (Ed.), Çeşitli Yönleri İle Kerbela I, Asistan Yay.,Sivas, 2010, s. 295-305.
• Ebû Mihnef, Maktelu Huseyn ve Marsa’u Ehl-i Beytihî ve Ashâbihî fî Kerbelâ, Bağdat 1977.
• Ebû Zehra, Muhammed, İslâm da Siyasî, İtikadî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi, Çev. Sıbgatullah Kaya, Şura Yay., İst. 1996.
• Ed-Dîneverî, Ebû Hanife Ahmed b. Dâvûd, (282/895), Ahbâru’t-Tıvâl, Thk., Abdü’l-Mün’im Âmir, Kahire 1960.
• El-Eş’ârî, Ebû’l Hasan Ali b. İsmail, (324/936), Kitâbu Makâlâti’l-İslâmiyyin ve İhtilâfi’l-Musallîn, Nşr. Helmut Riter, Wiesbaden, 1980/1400.
• El-İsferâinî, Ebû’l Muzaffer, (471/1078), et-Tabsîr fi’d-Dîn ve Temyîzu’l-Firkati’n- Nâciye an Firâki’l-Hâlikîn, Thk., Kemal Yusuf el-Hût, Beyrut 1983.
• El-Malâtî, Ebi’l Hasan Muhammed ibn Ahmet eş-Şâfi, (377/987) et-Tenbih ve’r-Red- di ‘alâ Ehli’l-Ehvâ ve’l-Bid’a, Nşr., M. Zahid b. el-Hasan el-Kevserî, Beyrut 1968.
• Er-Râzi, Fahru’d-Dîn, İ’tikâdâtu Firâki’l-Müslimin ve’l-Müşrikîn, Thk. Ali Sami en- Neşşar, Beyrut 1982.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, Çağımızda Îtikadî İslâm Mezhepleri, Selçuk Yay., 6. Baskı, İst. 1993.
• ________________, İmâmiyye Şîası, İst. 1984.
• Gölpınarlı, Abdulbakıy, Tarih Boyunca İslâm Mezhepleri ve Şiîlik, Der Yay., İst. 1997.
• Hasan, İbrahim Hasan, Dini Kültürel Sosyal İslâm Tarihi, (Çev. Heyet), Kayıhan Yay., İst. 1987.
• İbn Abdirrabbih, Ahmed b. Muhammed, el-İkdu’l-Ferîd, Beyrut 1965.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmet et-Tâhirî, (456/1063) el-Fasl fil-Milel ve’l-Ehvâ ve’n-Nihal, Daru’l Marifet, Beyrut Trz.
• İbn Kesîr, Ebû’l-Fidâ İsmâil, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Thk., Dr. Abdullah b. Abdu’l- Musin Et-Turkî, Hicr Yay., Beyrut 1998.
• İbn Tulûn, Şemsuddin Muhammed, el- Eimmetü’l-İsnâ Aşer, Şezeratü’z-Zehebiyye, Thk., Selahaddin el- Müneccid, Beyrut 1958.
• İbnu’l-‘Asem, Ebû Muhammed Ahmed, el-Futûh, Beyrut 1986.
• İbnu’l-Esîr, İzzuddîn Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed b. eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâ- mil fi’t-Târîh, Dâru Sâdır Yay., Beyrut 1965.
• Keskin, Yakup, Ehl-i Beyt Adına Yürütülen Siyasî Hareketlerin Genel Karakteristiği Bağlamında Abbâsî Yönetiminde İmamların Varlık Mücadeleleri, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VIII (2008), sayı:3, s. 215-41.
• Köksal, M. Asım, Hz. Hüseyin ve Kerbelâ Faciası, Ank. 1984.
• Kuleynî, Sigatu’l-İslâm Ebû Ca’fer Muhammed b. Ya’kub b. İshâk, Usûlu Kâfî, Dâru’l-Kutubi’l-İslâmiyye, Tahran 1969.
• Kummî, Sa’d b. Abdullah Ebî Halef el-Eş’âri, (301/913), Kitab’ul-Makâlât ve’l-Fırak, Nşr. Dr. Muhammed Cevâd Meşkur, Tahran 1963.
• Kutlu, Sönmez, “Çeşitli Yönleriyle Kerbelâ”, Yıldız, Alim (Ed.), Çeşitli Yönleri İle Kerbela I, Asistan Yay.,Sivas, 2010,s. 427-450.
• Mes’ûdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Hüseyin, Mürûcu’z-Zeheb ve Medâinu’l-Cevher, Thk., Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, IV. Baskı, Beyrut 1990.
• Nebîle Abdu’l-Mun’im, Dâvud, Neş’etü’ş-Şîati’l-İmâmîyye, Bağdat 1968.
• Neşvânu’l-Himyerî, el-Hûru’l-Îyn, Thk., Kemâl Mustafa, Kahire 1948.
• Nevbahtî, Ebû Muhammed Hasan b. Mûsâ, (300/912), Firaku’ş-Şîa, İst. 1931.
• Onat, Hasan, Emevîler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği, T.D.V.Yay., Ank. 1993.
• Öz, Şaban, “İktidar Aracı Olarak Kan Talebi Olgusunun Hz. Osman Hz. Hüseyin Perspektifinde Karşılaştırmalı Bir Analizi”, Yıldız, Alim (Ed.), Çeşitli Yönleri İle Kerbela I, Asistan Yay.,Sivas, 2010, s. 276-290.
• Rayyıs, Ziyauddin, İslâm da Siyasi Düşünce Tarihi, (Çev. İbrahim Sarmış), Nehir Yay., İst. 1995.
• Şeblâncî, Seyyid, Nûru’l-Ebsâr fî Menâkıbi Âl-i Beyt’in-Nebiyyi’l-Muhtâr, Kahire 1375.
• Şehristânî, Ebû’l-Feth Muhammed ib. Abdi’l-Kerim ib. Ebi Bekr Ahmed, (548/1153), el-Milel ve’n-Nihal, Thk. Muhammed Seyyit Keylani, Beyrut 1975.
• Şenyayla, Gencal, “Kerbelâ Olayı Sürecinde Tarafların Yazdıkları Mektuplarda ve Oluşturdukları Söylemlerde Kullandıkları Argümanlar”, Yıldız, Alim (Ed.), Çeşitli Yönleri İle Kerbela I, Asistan Yay.,Sivas, 2010, s. 54-88.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerir, (310/913), Thk., Muhammed Ebû’l-Fadl İbrahim, Târîhu’t-Taberî (Tarîhu’l-Rusul ve’l-Mulûk), Dâru’l-Maarif Yay., 2. Bsk., Beyrut Trz.
• Turan, Ahmet, İslâm Mezhepleri Tarihi, II. baskı, Samsun 2000.
• Watt, W. Montgomey, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, (Çev.Ethem Ruhi Fığlalı), Birleşik Yay., İst. 1998.
• ________________, İslâm’i Tetkikler (İslâm felsefesi ve Kelâmı), (Çev. Süleyman Ateş), A.Ü.İ.F.Y. LXXXIII, Ank. 1968.
• ________________, “Emevîler Devrinde Şiîlik”, Çev. İsa Doğan, O.M. Ü. İ. F.D., Sayı: 10, 1998.
• Wellhausen, Julius, İslâm iyetin İlk Devrinde Dini-Siyasi Muhalefet Partileri, Çev. Fikret Işıltan, T.T.K.Y., Ank. 1989.
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebî Ya’kûb b. Ca’fer b. Vehb, (292/904), Târîhu’l-Ya’kûbî, Dâru’l Sadr, Beyrut 1992.
• Zâhir, İhsan İlâhi, eş-Şîatu ve’t-Teşyi’, İdaretü Tercuman es-Sünne Yay., I.Baskı, La- hor, Pakistan 1984.
• Zehebî, Siyeru ‘Alâmi’n-Nubelâ, II. Baskı, Beyrut 1982.