KUR’ÂN’IN BÖLÜMLENMESİ

Yıl 2013, Sayı: 39, 363 - 393, 11.07.2013

Hikmet Koçyiğit

Öz

İslam’ın Arap olmayan coğrafyada yayılmaya başlaması ile Kur’ân metninde
yanlış okuma gibi sorunlar zuhur etmiştir. Bu sorunlar Haccac gibi bazı devlet ricâlinin
girişimleri ve Ebû’l-Esved ed-Düelî gibi âlimlerin çabalarıyla izale edilmeye
çalışılmıştır. Kur’ân’ı okumada bir kısım yanlışların önüne geçmek için Kur’ân noktalanırken;
tilâveti kolaylaştırmak için âyet fasılalarını (sonlarını) gösteren işaretler,
sûre başlangıçları, cüz, hizb, ta’şîr (ona bölme), tahmîs (beşe bölme), vakıf (durma)
işâretleri gibi bölümlemeler yapılmıştır. Bu bölümlemeler değişik sembollerle Mushaf
üzerinde de gösterilmiştir. Kur’ân’ın farklı biçimlerde bölümlenmesi daha çok okuyucunun
kudretine paralel olarak gerçekleşmiştir. Bununla birlikte Kur’ân’ın yarısı,
üçte birliği, dörtte birliği vb. bölümlemeler, Hz. Peygamber’in bazı hadislerinden
ilham alan âlimlerin matematiksel çalışmalarıyla ayrıntılı hale gelmiştir. Başlangıçta Kur’ân’a dışarıdan bir şey karışır endişesi ile İbn Mes’ûd gibi âlimler bu türden
uygulamaları kerih görmüşlerdir. Ancak zaman içerisinde ihtiyaca binaen Kur’ân’ın
bölümlenip sembollerle gösterilmesi cumhur tarafından makul karşılanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Mushaf, Bölümlenme, Âlim, İşaret

Kaynakça

• Azamî, Muhammed Mustafa, Kur’ân Tarihi, çev. Ömer Türker vd. İz Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Ceremî, İbrâhim Muhammed, Mu’cemu Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Kalem, Dımeşk, 2001. Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, TDV Yayınları, Ankara, 1993.
• Çelik, Ahmet, Tarihî Süreçte Batınî ve İşârî Yorum, Aktif Yayınevi, İstanbul 2008.
• Dânî, Ebû Amr Osman b.Said b. Osman, el-Ahrufu’s-Seb’a, thk. Abdulmuheymin Tahhan, Suudi Arabistan, 1997.
• ------------, el-Muhkem fi Nakdi’l-Mesâhif, thk. Muhammed Hasen İsmail, Dâru’lKutubil-İlmiyyi, Beyrût, 2004.
• Dârimî, Ebû Muhammed b. Abdillah b. Abdirrahmân b. el-Fadl b. Behrâm, Sünenu’d-Dârimî, thk. Hüseyn Selim Esed, Dâru’l-Muğnî, Riyâd, 2000.
• Dehlevî, Veliyullah Ahmed b. Abdirrahim, el-Fevzu’l-Kebîr fî Usûli’t-Tefsîr, Arapçaya çev. Selman Hüseynî en-Nedvî, Dâru’l-Beşâiri’l-İslamî, Beyrût, 1987.
• Demirci, Muhsin, Tefsir Terimleri Sözlüğü, MÜİFV Yayınları, İstanbul, 2009.
• Derman, Çiçek, “Tarihimizde Mushafların Bezenmesi”, Diyanet İlmi Dergi, Ankara,2010, XLVI, 4.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eşas es-Sicistânî el-Ezdî, Sünen, Dâru İbn Hazm, Beyrût, 1997.
• el-Buğâ, Mustafa Dib, vd., el-Vâzıh fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dımeşk, 1998. Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, sad. İsmail Karaçam vd. Zaman, İstanbul, ts.
• Enbârî, Ebû Bekr Muhammed b. Kâsım b. Beşşâr, Kitâbu İzâhi’l-Vakf ve’l-İbtida, thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan, Dımeşk, 1971.
• Eroğlu, Muhammed, “Aşr-ı Şerif”, DİA, Cilt. IV, İstanbul, 1991. Gazâlî, Ebû Hamid Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulumiddîn, Dâru Şuab, y.y. ts.
• Hemed, Ğanim Kaddûrî, Resmu’l-Mushaf, Bağdat, 1982. Herevî, Ebû Ubeyd el-Kâsım b. Sellâm, Kitâbu-Fedâili’l-Kur’ân, Dâru İbn Kesir, Dımeşk, ts.
• Hindî, Ali el-Muttakî Alâuddîn, Kenzu’l-Ummâl fi Suneni’l-Ekvâl ve’l-Efâl, y.y. 1945.
• İbn Atiyye, Muhammed Abdülhak b. Gâlib, el Muharreru’l-Vecîz fî Tefsiri’l-Kitâbi’lAzîz, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyyi, Beyrût, 2001.
• İbn Ebî Dâvûd, Ebû Bekr Abdullah b. Süleyman b. el-Eşas es-Sicistanî, Kitâbu’l-Mesâhif, thk. Muhibeddin Abdu’s Subhan Vâiz, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmî, Beyrût, 2002.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdillah b. Muhammed b. İbrâhim, el-Musannef, thk.
• Hamed b. Abdillah el-Cum’e, Mektebetu’r-Rüşd, Riyâd, 2004.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab, Dâru’l-Meârif, Kâhire, ts.
• İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahmân Ali b. Muhammed, Fünûnu’l-Efnân fî Uyû- ni Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmî, Beyrût,1987.
• İbrâhim, Musa İbrâhim, Buhûsun Menheciyyetün fî Ulûmi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Dâru Ammar, 1996.
• İsmail, Şaban Muhammed, Resmu’l-Mushaf ve Zabtuhu, Dâru’l-İslâm, ts.
• Kayhan, Veli, “Doğru Okuma Bağlamında Mushafa İşaret Konulması: İ’cam ve Sonrası”, Bilimname, 2007, XII, 1.
• Keskioğlu, Osman, Kur’ânı-ı Kerîm Bilgileri, TDV Yayınları, Ankara,1993.
• Kur’ân-ı Kerîm, Hat: Mehmet Özçay, Tenvir Neşriyat, İstanbul, 2006.
• Kurdî, MuhammedTâhir b. Abdülkadir, Târihu’l-Kur’ân ve Ğaraibu Resmihi ve Hükmuhu, Mekke, 1365.
• Kurtûbî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi’ li Ahkâmi’lKur’ân, Müessetu’r-Risâle, Beyrût, 2006.
• ---------------------, et-Tizkâr fî Efdâli’l-Ezkâr, Mektebetu Dâri’l-Beyân, Beyrût, 1987.
• Maşalı, Mehmet Emin “Mushaf”, DİA, Cilt. XXXI, İstanbul,2006.
• Mennâu’l-Kattân, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Mektebetu Vehbe, Kâhire, 2000.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb, es-Sünenu’l-Kübrâ, Müessetu’r-Risâle, Beyrût, 2001.
• Neysaburî, Ebû Abdillah el-Hâkim, el-Müstedrek ala’s-Sahiheyn, Kâhire,1998. Okiç, M. Tayyib, Tefsir ve Hadis Usûlünün Bazı Meseleleri, Nun Yayıncılık, İstanbul, 1995.
• Okumuş, Mesut “Kur’ân İmlâsının Gelişim Süreci Üzerine Bazı Tespit ve Değerlendirmeler” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çorum, 2010,IX, 17.
• Paret, Rudi, “Secavendî”, İslam Ansiklopedisi (İA), 1980.
• Rûmî, Fehd b. Abdurrahmân b. Süleyman, Dirâsâtun fî Ulûmi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Riyâd, 1999.
• Sebbağ, Muhammed b. Lütfi, Lemahat fî Ulûmi’l-Kur’ân, el-Mektebetu’l-İsâmî, Beyrût, 1990.
• Secâvindî, Ebû Abdillah Muhammed b. Tayfur, İlelu’l-Vukûf, thk. Muhammed Abdullah b. Muhammed el-Idi, Mektebetu’r-Rüşd, Riyâd, 2006.
• Subhi Sâlih, Mebâhis fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dersaadet İstanbul, ts.
• Suyûtî, Celâleddîn Abdurrahmân Ebû Bekr, el-Itkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’lKutubi’l-İlmiyyi, Beyrût, ts.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân an Te’vili-Âyi’l-Kur’ân, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1999.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammerd b. İsa, el-Câmiu’l-Kebîr, 1.bs., Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, Beyrût, 1996.
• Watt, Montgomery, Kur’ân’a Giriş, çev. Süleyman Kalkan, Ankara Okulu Yayınları, Ankara, 1998.
• Ya’kubî, Ahmed b. Ebî Ya’kub b. Cafer b. Vehb İbn Vâdıh, Târihu’l-Ya’kubî, Dâru Sadr, Beyrût,1960.
• Zencânî, Ebû Abdillah, Târihu’l-Kur’ân, Beyrût, 1969.
• Zerkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilu’l-İrfân fî Ulûmi’l-Kur’ân, Dâru’lKitâbi’l-Arabî, Beyrût, 1995.
• Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed Abdullah, el-Burhân fî Ulûmi’l Kur’ân, Dâru’l-Fikr, Beyrût, 1988.
• Zeydan, Corci, İslam Uygarlıkları Tarihi, Çev. Nejat Gök, 1. bs. İletişim Yayıncılık, İstanbul, 2004.