The Obligatory Alms of Risky Debts and Setting off Debts to Obligatory Alms

Yıl 2014, Sayı: 41, 295 - 328, 01.07.2014

Yusuf Şen

Öz

The Obligatory Alms of Risky Debts and Setting off Debts toObligatory AlmsTrade relations are the indispensable elements of human life. Being a debtee in these relations is an inevitable issue. The subject of debts arise from trade relations or lending has great importance in terms of giving alms to the holders of right, that is one of the bases of Islam. Not all the main criteria necessary for giving alms are not necessary for the alms of debts. There isn’t a complete ownership, alias quality for debts and this circumstance makes the alms of debts disputable. Moreover, is it possible to set off the debts to obligatory alms? In this essay, alms of risky debts will be explained with regards to debt and debtee within the context of general obligatory alms criteria and the subject of setting off debts to alms will be dwelle on.

Anahtar Kelimeler

Debt, Obligatory Alm, Loan, Wealth, Setting off debts to alms.

RİSKLİ ALACAKLARIN ZEKÂTI VE ALACAĞIN ZEKÂTA MAHSUP EDİLMESİ

Öz

ÖZ

Ticârî ilişkiler insan hayatının vazgeçilmez unsurlarındandır. İnsanın bu ilişkilerde

alacaklı olması kaçınılmaz bir konudur. Ticaretten veya borç vermekten

kaynaklanan alacakların zekâtı konusu, İslam’ın temellerinden biri olan zekâtın

hak sahibine verilmesi açısından önemlidir. Zekâtın verilebilmesi için gerekli

olan genel kriterlerin tamamı alacakların zekâtı için geçerli değildir. Alacaklarda

tam mülkiyet, nâmî özellik bulunmamaktadır. Bu durum alacakların zekâtını

tartışmalı hale getirmektedir. Ayrıca alacakların zekâta mahsup edilmesi mümkün

müdür? Bu makalede riskli alacakların zekâtı, genel zekât verme kriterleri

bağlamında, alacak ve alacaklı açısından değerlendirilerek açıklanacak ve alacakların

zekâta mahsup edilmesi konusu üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler: Alacak, Zekât, Borç, Mal, Alacağın zekâta mahsubu

 

ABSTRACT

The Obligatory Alms of Risky Debts and Setting off Debts to

Obligatory Alms

Trade relations are the indispensable elements of human life. Being a debtee in

these relations is an inevitable issue. The subject of debts arise from trade relations

or lending has great importance in terms of giving alms to the holders of right, that

is one of the bases of Islam. Not all the main criteria necessary for giving alms are

not necessary for the alms of debts. There isn’t a complete ownership, alias quality

for debts and this circumstance makes the alms of debts disputable. Moreover, is

it possible to set off the debts to obligatory alms? In this essay, alms of risky debts

will be explained with regards to debt and debtee within the context of general

obligatory alms criteria and the subject of setting off debts to alms will be dwelle

on.

Keywords: Debt, Obligatory Alm, Loan, Wealth, Setting off debts to alms.

Anahtar Kelimeler

Alacak, Zekât, Borç, Mal, Alacağın zekâta mahsubu

Kaynakça

• Abdullah, Osman Hüseyn, ez-Zekât, ed-Damanu’l-İctimâiyyi’l-İslâmî, Kahire 1989.
• Ahmed b. Hanbel, Müsnedu Ahmed b. Hanbel, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• Akyüz, Vecdi, İbadetler İlmihali Serisi III Zekât, İz Yay., İstanbul 2006.
• Ali Muhyiddin Karadaği, Buhus fi Fıkhi Kazâyâ’z-zekâti’l-Muasır:Dirase Fıkhiyye Mukarene maa’t-Tatbikati’l-Muasıra ale’ş-Şerikat ve’l-Eshüm, Darü’l-Beşairi’l-İslamiyye, Beyrut 19 Aybakan, Bilal, “Nakit”, DİA, XXXII, İstanbul 2006. Bâbertî, Ekmeluddin Muhammed b. Mahmud (ö.1384), el-İnaye Şerhu’l-Hidaye, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2007. Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, Bilmen Yay., İstanbul 1985. Buhâri, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, Sahîhu’l-Buhârî, Çağrı Yay., İstanbul 19 Cezîrî, Abdurrahman, Kitabu’l-Fıkh alâl-Mezahibil-Erbea, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1990. Dalgın, Nihat, “Zekât Hükümleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı:16, 2003. Döndüren, Hamdi, İslâm Hukukuna Göre Alım-Satımda Kâr Hadleri, İnce Matbaacılık, Balıkesir 1984. Dumlu, Emrullah, Ticaret Mallarının Zekâtı, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 2008. Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellam, Kitabü’l-Emval, tahk., Muhammed Halil Haras, Mektebetü’l- Külliyati’l-Ezheriyye;Darü’l-Fikr, Kahire1981. ed-Dihlevi, Şâh Veliyyullah İbn Abdurrahim, Huccetullahi’l-Bâliğa, Dâru İhyâi’lUlûm, Beyrut 1992. el-Halebî, İbrahim b. Muhammed b. İbrahim el-Hanefî (ö.956), Multeka’l-Ebhur, tahk., Vehbi Süleyman Ğavicî el- Elbânî, Dâru’l-Beyrûtî, Dımeşk 2005. el-Kardâvî, Yusuf, Fıkhu’z-Zekât İslam Hukukunda Zekât, (Çev., İbrahim Sarmış), Kayıhan Yay., İstanbul 1984. el-Kâsâni, Alauddin Ebû Bekr b. Mes’ud el-Hanefî (ö.h.587), Bedâi’u’s-Sanâi’ fi Tertîbi’ş-Şerâi’, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2003. el-Makdîsî, Şemsuddin Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed İbn Kudâme (ö. 682), eş-Şerhu’l-Kebîr, tahk., Muhammed Şerefüddîn Hattâb Dâru’l-Hadîs, Kahire 2004. el-Meydânî, Abdulğanî el-Ğuneymî (ö.1292/1881), el-Lübâb fî şerhi’l-kitâb, Dersaadet Kitabevi, İstanbul ty. en-Nevevî, Ebû Zekeriyâ Muhyiddîn b. Şeref eş-Şafiî (ö.676), el-Mecmû’ Şerhu’l-Mehezzeb, tahk., Dâru’l-Fikr, Beyrut 2005. Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul 2010. es-Semerkandî, Ebû Bekr Alaeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed (539/1144), Tuhfetü’l-fukaha, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1984. es-Serahsî, Şemsu’l-Eimme Ebu Bekr Muhammed b. Ebi Sehl (h.400-483/m.10091090), Kitâbu’l-Mebsût fi’l-Fıkhi’l-Hanefî, tahk., Muhammed Hasan İsmail, Dâru’lKütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut 2009. eş-Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs (ö.150/204), el-Umm, Dâru’l-Kütübi’lilmiyye, Beyrut 2002. eş-Şeybâni, Ebû Abdullah Muhammed b. Hasan (ö.189), Kitâbü’l-Asl, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1990. eş-Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf el-Fîrûzâbâdî eş-Şâfiî (ö.393/476), tahk., Adil Ahmet Abdulmevcûd, el-Mühezzeb, Dâru’l-Marife, Beyrut 2003. eş-Şirbînî, Şemsuddin Muhammed ibn Muhammed el-Hatîb eş-Şâfiî (ö.977), Muğni’lMuhtâc ilâ Ma’rifeti Me’âni Elfâzi’l-Minhâc, Daru’l-Feyhâi, Şam 2009. et-Tenûhî, Ebû Sa’id Sahnûn b. Sa’id (ö.240), el-Müdevvenetü’l-Kübrâ, Daru’lKutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2005. ez-Zurkânî, Muhammed b. Abdulbakî b. Yusuf, Şerhu’z-Zurkânî alâ Muvattai İmam Mâlik, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1990. Hacak, Hasan,“Mal”, DİA, XXVII, Ankara 2003. Hallaf, Abdulvehhab, İlmu usûli’l-fıkh, Eda Neşriyat, İstanbul 1991. Hammâd, Nezih, İktisadi Fıkıh Terimleri, İz Yay., İstanbul ty. Ibn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd, Es-Sünen, Çağrı Yayınları, İstanbul 19 İbn Âbidîn Muhammed Emîn (ö.1252/1836), Hâşiyetü Reddi’l-Muhtâr ale’d-Durri’lMuhtar Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr, Dâru’l-Fikr, Beyrut 2005. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd el-Endülüsî (ö.456), el-Muhallâ bi’l-Âsâr, tahk., Abdulgaffar Süleyman, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003. İbn Kesir, Hadislerle Kur’an-ı Kerim Tefsiri, (Çev. Bekir Karlığa), İstanbul 1989. İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Makdîsî el-Hanbelî (ö.620), el-Muğnî, tahk., Muhammed Şerefüddîn Hattâb Dâru’lHadîs, Kahire 2004. İbn Rüşd el-Hafîd, Ebû’l-Velid Muhammed b.Ahmed b. Muhammed b. Ahmed elMâlikî, (ö.595), Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesıd, tahk., Abdulmecîd Ta’mî Halebî, Dâru’l-Marife, Beyrut 1997. İbnü’l-Hümam, Kemâluddîn Muhammed b. Abdilvâhid (ö.861/1456), Şerhu Fethu’lKadir, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2009. Karaman, Hayreddin, İslâmın Işığında Günün Meseleleri, Nesil Yayınları, İstanbul 19 Keskin, Mehmet, Caferi İlmihali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2012. Köse, Murtaza, “Fî Sebîlillâh” Kavramının Zekât Açısından Tahlili” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 21, 2004.
• Malik b. Enes (h.ö.93/179), el-Muvatta, Çağrı Yay., İstanbul 1992.
• Merginânî, Ebu’l-Hasan Burhaneddin Ali b. Ebi Bekr (ö.h.593), el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mübtedi, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1990. Mevsîlî, Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd (ö.683), Kitâbu’l-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2010. Muhyi Muhammed Müs’ad, Nizamü’z-Zekât Beyne’n-nas ve’t-Tatbik, el-Mektebü’lArabi’l-Hadis, İskenderiye 2003. Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. El-Haccac el-Kuşeyri en-Nisabûrî, (ö.261), elCâmiu’s-Sahîh, Çağrı Yay., İstanbul 1992. Özek, Ali, Asr-ı Saadette Zekâtın Tatbikatı, (Türkiye’de Zekât Potansiyeli İçinde) İSAV Yay., İstanbul 1987. Remlî, Şemsuddîn Muhammed b. Ebi’l-Abbâs Ahmed b. Hamza İbn Şihâbuddîn (ö. 1004/1595), Nihâyetü’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l-Minhâc fi’l-Fıkh alâ Mezhebi’l-İmâm eş’Şâfiî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003. Şa’ban, Zekiyyüddin, İslam Hukuk İlminin Esasları, (Çev. İbrahim Kâfi Dönmez, TDV. Yay., Ankara 1990. Şafak, Ali, “Zekât Muvacehesinde Borç ve Alacakların Durumu”, İslam Medeniyeti Mecmuası, sayı: 11, 1968. Şebramellisî, Ebu’z-Ziyâ Nûriddîn Ali b. Ali (ö.1087), Hâşiye alâ Nihâyetü’l-Muhtâc, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2003. Şen, Yusuf, “İslam Hukukunda Arabuluculuk”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 22, 2012. Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed (ö.1250 ), Neylü’l-Evtâr Şerhu min Esrâri Münteka’l-Ahbâr, Dârü’l-Kelimi’t-Tayyîb, Beyrut 2009. Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ Servet, (h.209-297), el-Câmiu’s-Sahîh, Çağrı Yayınları, İstanbul 1992. Yavuz, Yunus Vehbi, İslâm’da Zekât Müessesesi, Ahmet Sait Matbaası, İstanbul 1972. Zeydan, Abdülkerîm, el-Vecîz fî Usûli’l-fıkh, Dersaadet Kitabevi, İstanbul ty. Zihni, el-Hac Mehmed, Ni’meti İslâm, Salah Bilici Kitabevi, İstanbul 1990. Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l-İslâmî ve Edilletuh, Dâru’l-fikr, Dımeşk 1989.