Ibn Shanabuz: His Life, Place of The Qıra’at and his Recitation Opposing to Official Writing of The Qur’an

Yıl 2014, Sayı: 42, 2 - 30, 31.12.2014

Abdulmecit Okcu

Öz

imam Ibn Mujahid and Ibn Shanabuz are the two famous kurre of Baghdad.
when Ibn Mujahid recognized that he had collected the seven authentic (Sahih)
Qira’at becoming official copies of the Qur’an (Mushaf), Ibn Shanabuz contrarily
had become famous by reading of Shâdhdh (unusual) Qira’ats. So the first time in
Islamic history, a scholar had been beaten and repented for his reading.
In this study, it has been deal with the incident of assault of Ibn Shanabuz and
Prayer by Shâdhdh (unusual) Qira’at

Anahtar Kelimeler

Ibn Shanabuz, Ibn Mujahid, Ibn Mukle, authentic (Sahih)

İBN ŞENEBÛZ: HAYATI, KIRÂAT İLMİNDEKİ YERİ VE RESMİ HATTA MUHALİF OKUYUŞLARI

Öz

ÖZ

Hicrî üçüncü asrın ortaları ve dördüncü asrın başlarında Bağdat’ın iki meşhur

kurra imamından biri İbn Mücâhid diğeri İbn Şenebûzdur. İbn Mücâhid

Mushaf hattına uyan yedi sahih kırâatı cem etmesiyle tanınırken, tam aksine İbn

Şenebûz Mushaf hattına uymayan şaz kırâatları okumasıyla meşhur olmuştur.

Tabiatıyla bu okuyuş başına dert açmış ve İslâm Tarihinde ilk kez bir âlim dövülerek

tedib edilmiş ve bu okuyuşundan vaz geçirilerek tövbe ettirilmiştir. İşte

bu çalışmamızda İbn Şenebûz’un hayatı, dövülme olayı ve şaz kırâatlarla namaz

kılma hadisesi incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: İbn Şenebuz, İbn Mücâhid, İbn Mukle, Sahih kırâat, Şaz kırâat, Dövülme, Namaz.

ABSTRACT

Ibn Shanabuz: His Life, Place of The Qıra’at and his Recitation

Opposing to Official Writing of The Qur’an

By the middle of the third century ah, and at the beginning of the fourth century,

imam Ibn Mujahid and Ibn Shanabuz are the two famous kurre of Baghdad.

when Ibn Mujahid recognized that he had collected the seven authentic (Sahih)

Qira’at becoming official copies of the Qur’an (Mushaf ), Ibn Shanabuz contrarily

had become famous by reading of Shâdhdh (unusual) Qira’ats. So the first time in

Islamic history, a scholar had been beaten and repented for his reading.

In this study, it has been deal with the incident of assault of Ibn Shanabuz and Prayer by Shâdhdh (unusual) Qira’at

Keywords: Ibn Shanabuz, Ibn Mujahid, Ibn Mukle, authentic (Sahih) Qira’ats, Shâdhdh (unusual) Qira’ats, assault, Prayer

Anahtar Kelimeler

İbn Şenebuz, İbn Mücâhid, İbn Mukle, Sahih kırâat, Şaz kırâat, Dövülme, Namaz

Kaynakça

• Abdullatif el-Hatib, M‘ucemu’l-Kırâat, Dar-ı S‘adiddîn, Beyrut, tsz.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned, (thk.: Ahmed Muhammed Şakir ve Hamza Ahmed ez- Zeyn, 20 c.), Dâru’l-Hadis, Kahire, 1416/1995.
• Ayverdi İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Mas Matbaacılık A.Ş., İstanbul, 2008.
• Bağdâdî, Hafız Ebûbekir Ahmed b. Ali, Tarih-i Bağdat, Dâru’l-Küttâbi’l-Arabî, Bey- rut, tsz.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Kitâbü’t-Tarihi’l-Kebîr, Neşr, Mehmet Özdemir, el- Mektebetü’l-İslâmiyye, Diyarbakır, tsz.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail, Sahih-i Buhârî, İlim, Bab 10.
• Dağ Mehmet, İbn Mücâhid’in Kırâat Ekollerini Yedi İle Sınırlaması: Eleştirel Bir Yakla- şım, Ekev Akademi Dergisi Yıl 10, Sayı 27, Bahar 2006.
• Devellioğlu Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Doğuş Matbaası, Ankara, 1978.
• Ebû Dâvûd, Muhammed b. Süleyman b. İshak b. el-Ezdî es-Sicistânî, Sünen-i Ebî Dâvûd, Babu fi Katli’l-Havaric.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endülüsî, Bahru’l-Muhît, Dâru’l-Kütübi’l-İl- miyye, Beyrut, 1428/2007.
• Ebû Şame, Şihâbüddîn Abdurrahman b. İsmail b. İbrâhim, el-Mürşîdü’l-Vecîz, (thk. Tayyar Altıkulaç), Türkiye Diyânet Vakfı Matbaası, Ankara, 1406/1986.
• Ebu’l-Leys es-Semerkandî, Nasr b. Muhammed b. İbrahim, Tenbihu’l-Ğâfilîn, Mat- baa-yı Hicâzî, Kahire, tsz.
• Firûzabâdî, Ebû Tâhir Mecdüddîn Muhammed bin Yâkûb (ö. 816/1414), Kamûsu’l- Muhît, Faslu’ş-Şîn, (Şenebûz).
• Hacı Halife Kâtip Celebî, Keşfü’z-Zunûn, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1971.
• Hatib el-Bağdadî, Ebu Bekr Ahmed b. Ali (ö. 463/1071), Tarih-i Bağdat, Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, tsz., (Şâmile).
• Hatip el-Bağdâdî, el-Câmi‘u Li Ahlâki’r-Râvî ve Âdâbi’s-Sâm‘i, (Şâmile).
• Hemedânî, Muhammed b. Abdulmelik b. İbrahim el-Hemedânî Ebu’l-Fadl (ö. h.521), Tekmiletu Tarihi’t-Taberî, (thk. Albert Yusuf Kenan), Matba-yı Kâtolikiyye, Bey- rut, 1958.
• Işık Emin, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 2000.
• İbn Asâkir, Tebyînü Kezibi’l-Müfterî, (nşr. M. Zâhid Kevserî), Dimaşk 1347, Beyrut 1399/1979.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Ğalib el-Endülüsî (ö. 546/1151), el- Muharraru’l-Vecîz fî Tefsîri’l-Kitâbi’l-Azîz, (thk. Abdusselâm Abduşşâfî), Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1428/2007.
• İbn Cezerî, en-Neşr fi’l-Kırâati’l-Aşr, (thk.Ali Muhammed ed-Ddabb‘a, Dâru’l- Küttâbi’l-Arabî, Beyrut, tsz.
• İbn Cezerî, Müncidü’l-Mukriîn, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut,1400/1980.
• İbn Cinnî, Ebul-Feth Osman, el-Muhteseb, (thk., Ali en-Necdi Nâsif, Abdulfettah İsmâil Şiblî), Sezgin Neşriyat, İstanbul, tsz.
• İbn Hacer, Ahmed b. Ali b. Hacer Ebu’l-Fadl el-Eskalânî, Lisânü’l-Mîzân, Müessesetü’l- E‘lemî, Beyrut, 1406/1986.
• İbn Hallikan, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b Muhammed b. Ebîbekr b. Hallikân, Vefeyâtü’l-A‘yân ve Enbâi Ebnâi’z-Zaman, (thk. İhsan Abbâs), Dâru Sadır, Beyrut, tsz.
• İbn Kesîr, el-Bidâye ve’n-Nihâye, Mektebetü’l-Me‘ârif, Beyrut, 1966, X,291-292; Dâvûdî, Şemsüddîn Muhammed b. Ali, Tabakatü’l-Müfessirîn, thk. Ali Muhammed
• el-Kıftî, Cemâlüddîn Ebi’l-Kasım Ali b. Yusuf, Enbâhur-Ruvât, thk. Muhammed ebu’l-Fadl, Dâru’l-Fikri’l-Arabiyye, Kahire, 1406/1986.
• el-Kıftî, Cemâlüddîn Ebi’l-Kasım Ali b. Yusuf, Enbâhur-Ruvât, thk. Muhammed ebu’l-Fadl, Dâru’l-Fikri’l-Arabiyye, Kahire, 1406/1986.
• es-Safdî, Salahuddîn Halil b. Eybek es-Safdî, el-Vâfî Bi’l-Vefâyât, (thk Ahmed el-Arna- vut ve arkadaşı), Dâru İhyâi’t-Türâs, Beyrut, 1420/2000.
• İbn Manzûr, Muhammad b. Mükerrem b. Ali b. Ahmad ibn Manzûr el-Ensârî, Tarih- u Muhtasar-ı Dimeşk, (Muhammd b. Ahmed b. es-Salt md.), (Şâmile).
• İbn Manzûr, Muhtasar-ı Tarih-i Dimeşk, بويص نب دحمص نب دممح) başlığı ile,
• İbn Manzûr, Muhtasar-ı Tarih-i Dimeşk, (بويص نب دحمص نب دممح) başlığı ile, (Şâmile).
• İbn Mücâhid, Ebûbekr Ahmed b. Musa, b. Abbas el-Bağdadî, Kitabü’s
• Seba’ fi’l-Kırâat, Daru’l-Maarife Kahire, tsz.
• İbn Münzîr, Ebû Muhammed b. Ebî Hâtim, el-Cerhu ve’t-T ‘adîlu, Dâiretü’l
• Me‘ârifi’l-Osmânî, Hayadarabad, 1271/1952.
• İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-Zâhire, Kahire 1956, Kahire, 1383/1963.
• İbn Tağrîberdî, en-Nücûmü’z-Zâhire, Kahire 1956, Kahire, 1383/1963.
• İbn Teymiyye, Takiyyuddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî,
• (ö, 728/1327), Mecmû‘u Fetâvâ, Dâru Alemi’l-Kütüb, Beyrut, 1412/1991.
• İbnu’Nedîm, Muhammed b. İshak Ebu’l-Ferec, Fihrist, Dâru’l-M‘arife, Beyrut, 1398/1978.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed b. el-Cevzî,
• el-Muntzam fî Târihi’l-Mülûki ve’l-Ümem, Dârı Sadır Beyrut, 1358/1939.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsuddîn Ebu’l-Hayr Muhammed b. el-Cezerî, Ğâyetu’n
• Nihâye fî Tabakati’l-Kurrâ, (Neşr G. Bergstraesser), Mektebetu’l-Hancî Mısır, 1352/1933.
• başlığı ile, (Şâmi- le).
• İbn Mücâhid, Ebûbekr Ahmed b. Musa, b. Abbas el-Bağdadî, Kitabü’s-Seba’ fi’l-Kırâat, Daru’l-Maarife Kahire, tsz.
• İbn Münzîr, Ebû Muhammed b. Ebî Hâtim, el-Cerhu ve’t-T ‘adîlu, Dâiretü’l-Me‘ârifi’l- Osmânî, Hayadarabad, 1271/1952.
• İbn Teymiyye, Takiyyuddîn Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdulhalim el-Harrânî, (ö, 728/1327), Mecmû‘u Fetâvâ, Dâru Alemi’l-Kütüb, Beyrut, 1412/1991.
• İbnu’Nedîm, Muhammed b. İshak Ebu’l-Ferec, Fihrist, Dâru’l-M‘arife, Beyrut, 1398/1978.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed b. el-Cevzî, el-Munt- zam fî Târihi’l-Mülûki ve’l-Ümem, Dârı Sadır Beyrut, 1358/1939.
• İbnü’l-Cezerî, Şemsuddîn Ebu’l-Hayr Muhammed b. el-Cezerî, Ğâyetu’n-Nihâye fî Tabakati’l-Kurrâ, (Neşr G. Bergstraesser), Mektebetu’l-Hancî Mısır, 1352/1933.
• Kehhâle, Ömer Rıza, M‘ucemü’l-Müellifîn, Dimeşk, 1376/1957.
• Mekkî, Mekkî b. Ebî Tâlib el-Kaysî, el-İbâne, ‘an Me ‘ani’l-Kırâat, thk. Abdulfettah İsmail Şiblî, Dâr-ı Nehda, Mısır, tsz.
• Müslim b. Haccâc Ebu’l-Huseyn el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî, Sahih-i Müslim, (thk. M. Fuâd Abdulbakî), Babu Vucûbi Mülazimet-i Cemaati’l-Müslimin, 13, Dâru İhyâi’t- Türâsi’l-Arabî, Beyrut, (5 cilt).
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Şeref, et-Tibyân fî Âdâb-i Hameleti’l-Kur’ân, (thk. Muhammed el-Haccâr), Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, Beyrut, 1410/1990.
• Okcu Abdulmecit, Kırâat Açısından Taberî ve Tefsîri, Araştırma Yayınları Ankara, 2009.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, Mefatihu’l-Ğayb, Dâru’l-Ktübi’l-İlmiyye, Tah- rân, tsz.
• Rıdvân b. Muhammed el-Meknî, Şerhu’l-Muhalellâtî, Şâmile, (Ulûmü’l-Kur’ân, İlmü’t-Tecvîd Kunusu İçerisinde).
• es-Safdî, Salahuddîn Halil b. Eybek es-Safdî, el-Vâfî Bi’l-Vefâyât, (thk Ahmed el-Arna- vut ve arkadaşı), Dâru İhyâi’t-Türâs, Beyrut, 1420/2000.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman, el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân, (thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim), Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, 1408/1988.
• __________, Buğyetü’l-Vu‘ât fi Tabakati’l-Lugaviyyîn ve’n-Nuhat, (thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhim) el-Mektebetü’l-Asriyye, Beyrut, tsz.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Câmi‘u’l-Beyân fî T’evîli’l-Kur’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1412/1992.
• Tirmizi, Muhammed b. İsâ, Sünen-i Tirmizî.
• Yakut, Şihâbüddîn Ebû Abdillah bin Yakut el-Hamavî er-Rûmî, M‘ucemü’l-Üdebâ, (Şâmile).
• Zebîdî, Muhammed bin Abdürrezzâk el-Hüseynî Ebu’l-Feyz Murteza ez-Zebîdî (ö. 1145/1732), Tâcu’l-‘Arûs Min Cevâhiri’l-Kâmûs, (Şenebûz md.), Şâmile.
• Zehebî (ö. 748/1348), Mizânü’l-İ‘tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, (thk. Ali el-Becâvî), Dâru’l- İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Mısır, 1382/1963.
• __________, Siyeru A‘lâmi’n-Nübelâ, (thk., Şuayb Arnavut, İbrahim ez-Zeybak), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1404/1984.
• __________, M‘arifetü’l-Kurrâi’l-Kibâr, (thk. Tayyar Altıkulaç), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 1416/1995.
• __________, Tezkiretü’l-Huffâz, (thk. Zekeriyyâ Umeyrât), Dâru’l-kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1419/1998. .
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Cârullah Mahmûd b. Ömer, el-Keşşâf ‘an Hakîki’it-Tenzîl ve ‘Uyûni’l-Ekâvîli fî Vücûhi’t-Te’vîl, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye Beyrut, 1415/1995.
• Ziriklî, Hayreddin b. Mahmud b. Muhammed b. Ali b. Faris ed-Dimeşkî (ö. 1396/1976), el-A‘lâm, Dâru’l-İlm Beyrut, 2002.