ARAP DİLİNDE MESELİN DARBI

Yıl 2014, Sayı: 42, 281 - 296, 31.12.2014

Yakup Kızılkaya

Öz

Siir için “insat etmek”, hutbe için “irat etmek” kelimeleri kullanıldıgı gibi,

mesel için de “darp etmek” kelimesi kullanılmaktadır. Bu çalısma, Türkçedeki

karsılıgı atasözü olan meselin Arapçada darp kelimesiyle birlikte kullanımının

gerekçelerini tespit etmeyi, darb-ı-mesel terkibini olusturan darp ve mesel kelimelerinin

bir arada ne tür manalar ifade ettiklerini arastırmayı amaçlamaktadır.

Bu baglamda özellikle mesel getirmek için “darp” kelimesinin seçilmesinin inceliklerini

bu kelimenin çesitli manalarından hareketle belirlemeye çalısmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Darb-ı mesel, darp, mesel, atasözü

Proverb’s Darp in Arabic Language

Öz

For poetry “insat”, for the sermon “irat” as used, for allegorically “darp” is used.

the reasons for the use with the Arabic word and research the words that forms the

darb-ı-mesel composition, “darp” and parable express what kind of meanings with

together. In this context, it is tried to determine the intricacies of choosing the word

“darp” from various meanings of this word particularly to bring parable.

Anahtar Kelimeler

Darb-ı mesel, darp, parable, proverb

Kaynakça

• ‘Abdulbâkî, Muhammed Fuâd, el-Mu‘cemu’l-mufehres li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm, İstanbul, 1411/1990.
• el-Âlûsî, Şihabuddin es-Seyyid Mahmûd el-Bağdâdî, Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l- Azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî, I-XXX, Beyrut, tsz.
• el-‘Askerî, Ebû Hilâl el-Hasan b. Abdullah b Sehl, Cemheretu’l-emsâl, I-II, nşr. Ahmed Abdusselâm vd., Beyrut, 1408/1988.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh, tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-‘Arabiyye, I-VI, nşr. Ahmet Abdulgâfur ‘Attar, Kahire, 1984.
• el-Curcânî, Ebû Bekr Abdulkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed, Esrâru’l-belâga, nşr. Ebû Fihr Mahmûd Muhammed Şâkir, Kahire, 1412/1991.
• ed-Dâmegânî, el-Huseyn b. Muhammed, Kâmûsu’l-Kur’ân ev İslâhu’l-vucûh ve’n-nezâir fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, ‘Abdulazîz Seyyid el-Ehl, Beyrut, 1983.
• Ebu’s-Su‘ûd, Muhammed b. Muhammed el-‘İmâdî, Tefsîru Ebi’s-Su‘ûd el-musemmâ İrşâdu’l-‘aklı’s-selîm ilâ mezâyâ el-Kur’âni’l-Kerîm, nşr. Dâru İhyâi Turâsi’l ‘Arabî, I-IX, Lübnan, tsz.
• Elmalılı, M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’ân Dili, I-X, İstanbul, tsz.
• Fahruddîn er-Râzî, Muhammed b. el-‘Allâme Ziyâuddîn Ömer, Tefsîru’l-Fahr’r-Râzî,
• et-Tefsîru’l-kebîr, Mefâtihu’l-gayb, I-XXXII, Beyrut, 1401/1981.
• el-Fîrûzâbâdî, Mecdu’d-Din Muhammed b. Ya‘kub, el-Kâmûsu’l-Muhît, nşr.
• Mektebetu’t-Tahkîk ve’t-Turâs fî Muesseseti’r-Risale, Lübnan- Beyrut, 2005.
• el-Hakîm et-Tirmizî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali, el-Emsâl mine’l-Kitâb ve’s- Sunne, nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî, Kahire, 1395/1975.
• Hârûn b. Mûsâ, el-Vucûh ve’n-nezâir fi’l-Kur’ân’il-‘Kerîm, nşr. Hâtim Sâlih ed-Dâmin, Bağdat, 1409/1988.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir, Tefsîru’t-Tahrîr ve’t-Tenvîr, I-XXX, Tunus, 1984.
• İbn Dureyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen, Cemheretu’l-luga, I-III, nşr. Remzî Munîr Ba‘lebekkî, Beyrut, 1987.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyn Ahmed, Zekeriyyâ, Mu‘cemu mekâyîsu’l-luga, I-XI, nşr. ‘Abdusselam Muhammed Hârûn, Beyrut, tsz.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû ‘Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr b. Eyyûb, İ‘lâmu’lmuvakki‘ în ‘an Rabbi’l-‘âlemîn, I-VII, nşr. Ebû ‘Ubeyde Meşhûr b. Hasen Âli Selmân, Riyad, Hicrî 1423.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed ‘Abdullah b. Muslim, Te’vîlu muşkili’l-Kur’ân, nşr. es- Seyyid Ahmed Sakar, Kahire, 1393/1973.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-‘Arab, I-XX, Beyrut, tsz.
• İbn Teymiyye, Ahmed, Mecmû‘u fetâvâ İbn Teymiyye, I-XXXVII, nşr. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım vd., Suudi Arabistan, 1465/2004.
• İbnu’l-Esîr, Ziyauddin, el-Meselu’s-sâir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâir, I-IV, nşr. Ahmed es- Suhûfî, vd., Kahire, tsz.
• İbrahim Mustafa, vd., el-Mu‘cemu’l-vasît, İstanbul, 1992.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillâh, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr, el-Câmi‘ li ahkâmi’l- Kur’ân ve’l-mubeyyin limâ tezammanehu mine’s-sünneti ve âyi’l-Furkân, nşr. Abdullah b. ‘Abdulmuhsin et-Turkî vd., I-XXIV, Lübnan, 1427/2006.
• el-Meydânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm en-Neysâbûrî, Mecma‘u’l-emsâl, I-II, nşr. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, 1374/1955.
• Mukâtil b. Süleyman, el-Belhî, el-Vucûh ve’n-nezâir fi’l-Kur’ân’il-‘Azîm, nşr. Hâtim Sâlih ed-Dâmin, Irak, 1427/2006.
• Nursî, Bediuzzaman Said, İşârâtu’l-İ‘câz fî mazânni’l-îcâz (Türkçe Tercümesi), nşr. Abdulmecid Nursî, İstanbul, 1994.
• er-Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed, el-Mufredât fî garîbi’l- Kur’ân, I-II, nşr. Mektebet-u Nezâr Mustafa el Bâz, Mekke, tsz.
• er-Râzî, Muhammed b. Ebî Bekir b. Abdilkâdir, Muhtaru’s-Sıhâh, Lübnan, 1986.
• Reşîd Rızâ, Muhammed, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm, el-meşhûr bismi Tefsîri’l-menâr, IXII, Kâhire, 1366/1947.
• Sellheim, Rudolf, el-Emsâlu’l-‘Arabiyyeti’l-kadîme ma‘a i‘tinâin hâssin bi Kitâbi’l-emsâl li Ebî ‘Ubeyd, nşr. Ramazan ‘Abduttevvâb, Lübnan, 1391/1971.
• es-Suyûtî, Ebu’l-Fadl Celâluddîn ‘Abdirrahman b. Ebî Bekr, el-Muzhir fî ‘ulûmi’l-luga ve envâihâ, I-II, nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm vd., Kahire, tsz.
• eş-Şerîf er-Razî, Telhîsu’l-beyân fî mecâzâti’l-Kur’ân, nşr. ‘Alî Mahmûd Mukallid, Lübnan, 1984.
• et-Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr, Tefsîru’t-Taberî, Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân, I-XXVI, nşr. Abdullah b. ‘Abdulmıhsin et-Turkî, Kahire, 1422/2001.
• et-Tahânevî, Muhammed ‘Alî, Mevsû‘atu keşşâf-ı ıstılâhâti’l-funûn ve’l-‘ulûm, nşr. Refîk el-‘Acem, vd., Lübnan, 1996.
• el-Yûsî, el-Hasen, Zehru’l-ukm fi’l-emsâl ve’l-hikem, I-III, Muhammed el-Ahdar, vd., el-Mağrib, 1401/1981.
• ez-Zâvî, et-Tâhir Ahmet, Muhtâru’l-kâmûs, muretteb alâ tarîkati’l-muhtâri’s-sıhâh ve’lmisbâhu’l- munîr, Libya-Tunus, tsz.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ el-Huseynî, Tâcu’l-Arûs min cevâhiri’l-kâmûs, IXXXIX, nşr. Mustafa Hicâzî, Kuveyt, 1998.
• ez-Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Omer, el-Musteksâ fî emsâli’l-‘Arab, I-II, nşr. Muhammed Abdulmu‘îd Hân, Hindistan, 1381/1962.
• ez-Zemahşerî, el-Keşşâf ‘an hakâiki ğavamidi’d-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvil fî vucûhi’t-te’vîl, I-VI, nşr. ‘Adil Ahmed Abdulmevcûd ve ‘Ali Muhammed Muavviz, Riyad, 1418/1998.
• ez-Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah, el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, I-IV, nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhîm, Kahire, tsz.