İSLAM HUKUKU AÇISINDAN YIKICI FİYAT UYGULAMASI

Yıl 2015, Sayı: 43 - Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 78 - 103, 05.07.2015

M.fatih Turan

Öz

Bu çalışmada, günümüz iktisadi hayatın birçok alanında rastlanan ve
haksız rekabet örneklerinden biri sayılan “yıkıcı fiyat uygulaması”, İslam
Hukuku açısından ele alınmıştır. Ticari hayatla ilgili genel ilkeler ve sağlıklı
bir piyasa ekonomisi oluşturmak için alınan tedbirler de dikkate alınarak,
“yıkıcı fiyat uygulaması” mahiyetli ticari faaliyetlere karşı İslam hukuk doktrinindeki
tavır tespit edilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, tekel, yıkıcı fiyat, rekabet

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel (ö. h. 241), Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel, thk. A. Muhammed Şakir, Dâru’l-Meârif, Mısır, 1368/1949.
• Akşit, Cevat, Modern Ticaret Hukuku ve İslam Ticaret Hukukunda Hak- sız Rekabet, Gümüşev Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Ali Haydar Efendi (ö.1903), Dureru’l-Hükkâm Şerhu Mecelleti’l-Ahkâm, İstanbul, h.1319.
• Alkın, Erdoğan-Yıldırım, Kemal- Özer, Mustafa, İktisada Giriş, Anadolu Üniversitesi Yay., Eskişehir, 2005.
• Altunsaray, Yasin-Ünal, Orhan, “Elektronik Haberleşme Sektöründe Re- kabeti Bozucu Fiyat Uygulamaları, Yıkıcı Fiyatlandırma ve Düzenleyici Yak- laşımlar”, Sosyo-Ekonomi Dergisi, sayı: 2, 2013.
• Apaydın, Yunus, “Gabin” Maddesi, İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Ya- şayış Ansiklopedisi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstan- bul, 1997.
• ——————, “İhtikâr” Maddesi, İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Ya- şayış Ansiklopedisi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstan- bul, 1997.
• Arkan, Sabih, Ticari İşletme Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 2007.
• Armağan, Servet, İslam Ekonomisi, Gündönümü Yay., İstanbul, 2005.
• Aslan, Yılmaz, Rekabet Hukuku, Ekin Yayınevi, Bursa, 2007.
• ——————, Rekabet Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi, Bursa, 2006.
• Ateş, Mustafa, “AB’ye Uyum Bağlamında Türk Rekabet Hukuku ve Poli- tikasına Genel Bir Bakış”, Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, sayı:1, 2009.
• Bâcî, Ebû’l-Velîd Süleyman b. Halef b. Sâ’d, (ö. 494/1100), el-Müntekâ Şerhu’l-Muvatta, thk. Muhammed Abdulkadir Ahmed Atâ, Dâr’ul-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrut, 1420/1999.
• Bağdadî, Abdurrahman Şihâbuddin, İrşâdü’s-Sâlik, Mektebetü Afrika, ts.
• Beki, Abdulaziz, İslam’da Güncel Ticari Meseleler, Kayseri, 2005.
• Bilmen, Ömer Nasûhî, Hukuk-u İslâmiyye ve Istalâhâtı Fıkhiyye Kâmûsu, Bilmen Yayınevi, İstanbul, 1985.
• Buhutî, Mansur b. Yunus, (ö. 1051/ 1641), Keşşaâfu’l-Kına’ an Metni’l- İkna’, thk. Muhammed Emin ed-Dınnâvî, Dâru’l-Fıkr, Beyrut, 1402.
• Cebeci, İsmail, “Vâdia” Maddesi, DİA, İstanbul, 2012.
• Damad Efendi, Muhammed b. Süleyman (ö. 1078/1677), Mecmau’l-Enhur fî Şerhi Mültekâ’l-Ebhur, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998/1419.
• Dinler, Zeynel, İktisat, Ekin Yayınevi, Bursa, 2014.
• Döndüren, Hamdi, “İhtikâr” Maddesi, Şamil İslam Ansiklopedisi, Şamil Yayınevi, İstanbul, 1991.
• ——————, “Neçeş” Maddesi, Şamil İslam Ansiklopedisi, Şamil Ya- yınevi, İstanbul, 1992.
• Dusûkî, Muhâmmed Arafe (ö.1230/1815), Haşiyetü’t-Dusûki ala Şerhi’l Kebîr, Dâru’l-Fıkr, Beyrut, ts.
• Ebu Davud, Süleyman bin el-Eş’as es-Secistânî (ö.h.275), Sünen-i Ebu Dâvud, thk. Ebu Ubeyde Hasan b el-Selman, Mektebetû’l-Meârif, Riyâd, ts
• Ekdi, Barış, “Rekabet Hukuku Açısından Yıkıcı Fiyat Uygulaması”,  Reka- bet Dergisi, sayı: 10, b.y.y, 2002.
• Erdoğan, Mehmet, Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2005.
• el-Fetevâyi Hindiyye, (Heyet), Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1411/1991.
• Gültekin, Sadettin, “Dış Ticarette Haksız Rekabet: Damping”, Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, sayı: 1, 2010.
• http://rekabet.gov.ct.tr/Portals/1112/Mevzuat/maliyet%20alt%C4%B1 %20sat%C4%B1%C5%9F%20tebli%C4%9Fi.pdf (erişim: 02.02.2015)
• İbn Abdilberr, Ebu Ömer Yusuf b. Abdillah en-Nemirî (ö. 463/1071), el- İstizkâr fî Şerhi Mezâbihi Ulemâi’l-Emsâr, thk. Muhâmmed Sâlim Ata-Mu- hâmmed Ali Muavvıd, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2000/1421.
• İbn Abidin, Muhammed Emin (ö.1252/1836), Reddu’l-Muhtar, Beyrut, 2000/1421.
• İbn Cüzey, Ebu’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed, (ö. 741/1340) el-Kavânînu’l-Fıkhıyye, Dâru’l-Kalem, Beyrut, ts.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b Ahmed b. Saîd ez-Zâhirî (ö. 456/1064), el-Muhallâ, Dâru’l-Fıkr, Beyrut, ts.
• İbnu’l-Esîr, Ebu’s-Seâdât el-Mubarek b. Muhâmmed el-Cezerî, (ö. 606/1210), Câmiû’l-Usûl fî Ehâdisi’r-Resûl, thk. Abdulkadir el-Arnavut, Mek- tebetû Dâri’l-Beyân, b.y.y., 1969/1389.
• İbnu’l-Esîr, İzzuddin Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed, (630/1232), el- Kâmil fi’t-Târih, çev. Ahmet Ağırakça, İstanbul ,1991.
• İbn Kayyim, Şemsûddîn Ebi Abdillâh Muhâmmed el-Cevziyye, (ö.751/1350), et-Turûku’l-Hukmiyye fi’s-Siyaseti’ş-Şeriyye, Daru’l-Cîl, Beyrût,
• İbn Kesîr, İmâduddîn Ebû’l-Fidâ İsmâîl b. Ömer, (ö. h. 774), Tefsîru’l- Kur’âni’l-Azîm, thk. Sâmî b. Muhammed es-Selâme, Dâru Tayyibe, Riyâd, 1997.
• İbn Kudâme, Ebû Muhâmmed Muvaffâkuddîn Abdullah b. Ahmed el- Makdisî (ö. 620/1223), el-Muğnî, Dâru’l-Fıkr, Beyrut, h. 1405.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhâmmed b. Yezid el-Kazvînî, (ö.275/888), Su- nenu İbn Mâce, Mektebetu’l-Meârif, Riyâd, ts.
• İbn Miskeveyh er-Razî (ö. 421/1030), Tecâribü’l-Ümem, Tahran, 1987.
• İbn Nüceym, Zeynu’l-Abidîn b. İbrahim (ö. 970/1563), el-Bahru’r-Râîk, Dâru’l-Marife, Beyrut, ts.
• ——————, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1980/1400.
• İbn Rüşd, Muhâmmed b. Ahmed b. Muhâmmed (ö. 595/1199), el-Beyân ve’t-Tahsîl, Dâru’l-Garbi’l-İslamî, Beyrut, 1988/1408.
• İbn Teymiyye, Takıyyuddîn Ebu’l-Abbas Muhâmmed, (ö. h. 728.), el-Hisbe, b.y.y., 1967.
• İbnu’l-Humâm, Kemâluddîn, Muhâmmed b. Abdulvâhîd, es-Sivâsî, (ö. 861/1457), Şerhu Fethi’l-Kadîr, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1424/ 2003.
• Kallek, Cengiz, “İhtikâr” Maddesi, DİA, İstanbul, 2000.
• ——————, “Narh” Maddesi, DİA, İstanbul, 2006.
• Kalyûbî, Şihâbuddîn Ahmed el-Mısrî, (ö. 1069/1659), Hâşiye alâ Min- hâci’t-Tâlibîn, Beyrut, 1998/1419.
• Kal’acî, Muhâmmed Ravvas-Kuneybî, Hâmid Sâdık, Mu’cemu Lugati’l- Fukaha, Dâru’n-Nefâis, Beyrût, 2006.
• Malik b. Enes (ö. h. 179), Muvatta, thk. Muhammed Mustafa el-A’zamî, Dâru’l-Marife, Beyrût, 2004/1425.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muahmmed b. Habîb, (ö. 485/1058), el-Hâvî fi’l-Fıkhi’ş-Şafiî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrût, 1994/1414.
• Merdâvî, Abu’l-Hasan Ali b. Süleyman (ö. 885/1480), el-İnsâf, Dâru İh- yâi’t-Turâsi’l-Arabiyye, Beyrût, h. 1419.
• Merginânî, Ebu’l-Hasen Alî b. Ebubekr, (ö.h.593), el-Hidâye, Dâru’l- Erkâm, Beyrût, ts.
• Mevdûdi, Ebu’l-Ala, İslam Ekonomisinin Temel Özellikleri, Çıra Yay. İs- tanbul, 2014.
• Mevsılî, Ebu’l-Fadl Mecduddîn Abdullah b. Mahmud (ö. 683/1284), el-İh- tiyâr li Ta’lili’l-Muhtâr, thk. Abdullatif Muhammed Abdurrahman, Dâru’l- Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1426/2005.
• Mevsuâtu’l-Fıkhiyye (Kuveyt Evkaf Bakanlığınca Çıkarılan İslâm Fıkhı Ansiklopedisi), Kuveyt, 1983/1404.
• Mevvâk, Ebû Abdillah Muhammed b. Yusuf (ö. 897/1492), et-Tâc ve’l- İklîl, Dâru’l-Fıkr, Beyrut, h. 1398.
• Muslim, İbnû’l-Haccâc Ebû’l-Huseyin el-Kuşerî el-Nîsâbûrî (ö.h.261), Sahîh-i Müslim, Dâru Tayyibe, Riyâd, 2006.
• Nesâî, Ebi Abdirrahman Ahmed bin Şuayb bin Ali, (ö. h. 303), Sunenu’n- Nesâî, Beyrut, h. 1417, thk. Abdulkadir el-Bendârî-Seyyid Kusrevî Hasan, Dâ- ru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1991/1411.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddîn Yahyâ b. Şeref (ö. 676/1277), Kitâbu’l- Mecmû Şerhu’l-Mühezzeb li’ş-Şîrâzî, thk. Muhammed Necîb el-Mutıî, Mek- tebetü’l-İrşâd, Cidde, ts.
• Özel, Mustafa, İktisat ve Din, İz Yayıncılık, İstanbul, 1994
• Remlî, Şihâbuddîn Ahmed b. Hüseyin, (ö. 1004/1595), Nihâyetu’l-Muhtâc, ilâ Şerhi’l-Minhâc, Dâru’l-Fıkr, Beyrût, 1984/1404.
• Sayhan, İsmet, “Rekabet Hukukunda Tazminat Sorumluluğu Bakımından Hukuka Aykırılık Unsuru ve Sorumluluğun Sınırı”, Ankara Barosu Fikri Mül- kiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, sayı: 3, 2005.
• Söylemez, M. Mahfuz, “Hz. Osman Dönemindeki Ekonomik Krizin Gar- nizon Kentlere Etkisi-Küfe Örneği”, Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fa- kültesi Dergisi, cilt. 2, sayı:3, 2003.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed (ö. h. 1255), Neylu’l-Evtâr Şerhu Muntegâ’l-Ahbâr, Mısır, 1957.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali (ö.h. 476), el-Mühezzeb, Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, Beyrût, ts.
• Şirbinî, el-Hâtib Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed, (ö.977/1569), Muğ- ni’l-Muhtâc ilâ Ma’rifeti Me’âni’l-Elfâzi’l-Minhâc, Dâru’l-Marife, Beyrut,
• Tabakoğlu, Ahmet, İslam İktisadına Giriş, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2008,
• ——————-, “Bir İlim Olarak İslam İktisadı”, İslam Hukuku Araştır- maları Dergisi, sayı: 16, 2010.
• Tokatlıoğlu, İbrahim, “İktisadi Analizde Rekabet Kavramının Gelişimi”, Ekonomik Yaklaşım Dergisi, cilt.10, sayı: 33, 1999.
• Topal, Şevket, İslâm Hukukunda Alım Satım Piyasasına Yönelik Bazı Dü- zenlemeler, Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, cilt. 5, sayı:1, Sam- sun, 2005.
• Topçuoğlu, Metin, “Rekabet Hukukunda Üç Kat Tazminat”, Sorumluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu (28-29 Mayıs 2009), Ankara 2009.
• Ülgen, Hüseyin –Teoman, Ömer – Helvacı, Mehmet – Kendigelen, Abuzer – Kaya, Arslan– Ertan, Füsun, Ticari İşletme Hukuku, Vedat Kitapçılık, İs- tanbul, 2009.
• Zerkâ’, Mustafa Ahmet, el-Medhalu’l-Fıkhıyyü’l-Âm, Dımaşk, 1968.
• Zerkânî, Muhammed b. Abdi’l-Bâkî (ö.h. 1122), Şerhu’z-Zerkâni, ala’l- Muvatta, Dârul-Ma’rife, Beyrut, ts.
• Zeylâî, Fahruddîn Osmân b. Alî (ö. 743/1343), Tebyînu’l-Hakâik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, Dâru’l-Kütübi’l-İslamî, Kâhire, h. 1313.
• Zuhaylî, Vehbe, el-Fıkhu’l- İslami ve Edilletüh, Dimaşk 1989.