SİLVAN ULU CAMİİ’NİN PLAN BAKIMINDAN BİR DEĞERLENDİRMESİ VE ANADOLU TÜRK CAMİ MİMARİSİNE KATKILARI

Yıl 2008, Sayı: 30, 21 - 40, 30.12.2008

Yusuf Çetin

Öz

Artuklu cami
mimarisinin en önemli yapılarından birisi olan Silvan Ulu Camii, Silvan şehir
merkezinde bulunmaktadır. Halk arasında “Selahaddin Eyyubi Camii” olarak da
bilenen yapının bu adla anılmasının nedeni, Eyyubiler döneminde bazı onarımlar
görmesi ve eklemeler yapılmasıdır.

Silvan tarihi
ile ilgili en eski kaynak olan İbn el Azrak’ın “Tarih-i Meyyafarıkin” adlı
eserinde,  kubbenin H. 547 (M.1152)
tarihinde yıkılması üzerine H.552 (M.1157) tarihinde onarımının tamamlandığı belirtilmektedir.
Böylece caminin 1152–1157 yılları arasında beş yıl boyunca, Artuklulardan
Necmettin Alpi tarafından tamamlandığı anlaşılmaktadır.

Silvan Ulu Camii,
plan bakımından kendinden önceki Orta Asya Türk cami mimarisi ile kendinden
sonraki Anadolu Türk Cami mimarisi arasında bir köprü vazifesi görmektedir.
Yapı, Anadolu Türk cami mimarisinin bir buluşu olan ve başlangıçtan itibaren
hedef kabul edilen, toplu mekân anlayışı doğrultusunda mihrap önü kubbesinin
büyüyerek merkezi bir mekân gelişimine ön ayak olması aşamasının ilk önemli
adımlarından birisini oluşturur. Ortaya koyduğu bu gelişim, Manisa Ulu Camii
ile devam edip Osmanlı döneminde Mimar Sinan ile doruk noktasına ulaşacaktır.

Anahtar Kelimeler

Silvan Ulu Camii, Artuklu, Mimar Sinan, Plan

The Assessment of Silvan Great Mosque on Account of Its Plan and Benefits to the Anatolia Turkish Mosque Architecture

Öz

One of the most
important constitutions of Artuqid mosque architecture Silvan Great Mosque is
located in the centre of Silvan. The reason why this constitution also known as
“Selahattin Eyyubi Mosque” is its restorations and insertations being made in
Ayyubid’s time.

 In the work of Ibn el Azrak ''Tarih-i Meyyafarıkin''
which is the oldest source about the Silvan’s history clarifies that because of
being demolished in H.547/M.1152/ the dome of the mosque restorated in
H.552/M.1157. So it is clear that the mosque is completed during the five years
time among the years of 1152-1157 by Artuqid Necmeddin Alpi.

Silvan Great
Mosque has a function being a bridge from the middle Asia Turkish mosque
architecture before itself and to Anatolia
Turkish mosque architecture after itself on account of its plan. Structure
forms the first important step to pioneer the development of central locality
by the view of collected locality of mihrap fore which is accepted as an Anatolia Turkish mosque discovery and a target from the
beginning. Its bringing up this development continues with Manisa Great Mosque
and develops magnificently with Mimar Sinan in Ottoman period.

Anahtar Kelimeler

Silvan Great Mosque, Artuqid, Mimar Sinan, Plan

Kaynakça

• Ş. Beysanoğlu, Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi (Başlangıçtan Akkoyunlular’a Kadar) C. I, Ankara 2003.
• A. Altun, Anadolu’da Artuklu Devri Türk Mimarisi’nin Gelişmesi, İstanbul 1978.