GELENEKSEL KIBRIS TÜRK KARAGÖZÜNDE HANIM KIZ (SÜMBÜL HANIM) TİPİ

Yıl 2014, Sayı: 52, 159 - 167, 11.12.2015

Zehra Kımışoğlu

Öz

Anadolu’da kendine özgü bir üslup kazanan Türk karagözü gittiği her bölgenin yöresel niteliklerini de bünyesine katmış ve zengin bir yapıya kavuşmuştur. XVI. yy’ ın ikinci yarısından itibaren karagöz Kıbrıs’ta da kendisine yaşam alanı bulmuş, ada halkının bu oyuna kattığı yerel unsurlar, gölge oyununun bünyesinde harmanlanarak günümüze kadar ulaşmıştır.Bu çalışmada Geleneksel Kıbrıs Türk karagözünde yer alan zenne tipi Sümbül Hanım ele alınmış, Türk ve Kıbrıs karagözündeki zenne tipleriyle olan ortak, benzer ve farklı yönleri üzerinde durulmuştur. Tip tasniflerindeki belirleyici unsurlar ele alınarak Sümbül Hanım’ın bu tipler arasındaki konumu tartışılmıştır.Elde edilen veriler ışığında, hemen hemen tüm oyunlarda eş, anne, vb. rollerdeki zenne tiplerinin olumsuz çizildiği görülmüştür. Olumsuz özellikleriyle perdeye yansıyan zennelerin aksine kendisi de bir zenne olmasına karşın halk geleneğinin sembolik kişilikleri dışında tek olumlu tip olarak sayabileceğimiz Sümbül Hanım (Hanım Kız) tipi ön plana çıkmıştır. Sadece Kıbrıs Türk gölge oyununda rastladığımız bu tip, oyunlarda aldığı roller, sergilediği özellikler ve toplumun kendisine yüklediği anlam ve görevler açısından ayrıntılı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gölge oyunu, Kıbrıs Türk Karagözü, zenne, Sümbül Hanım

Kaynakça

• Ahmet Rasim. Muharrir Bu Ya. (Haz. Hikmet Dizdaroğlu). İstanbul: M.E.B Yayın- ları,1989.
• And, Metin. Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları,1977.
• Cevdet Kudret. Karagöz II. Ankara: Bilgi Yayınevi,1969.
• Cevdet Kudret. Karagöz III. Ankara: Bilgi Yayınevi,1970.
• Ersoy, Yaşar. Toplumsal ve Siyasi Olaylarla İç İçe Kıbrıs Türk Tiyatro Hareketi. Lefkoşa: Peyak Kültür Yayını,1998.
• Ertuğ, Mehmet. Geleneksel Kıbrıs Türk Tiyatrosu. Kıbrıs: KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları,1992.
• Ertuğ, Mehmet. Kıbrıs Türk Karagöz Oyunları. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği Yayınları, 2010.
• Göktaş, Uğur. Dünkü Karagöz. İzmir: Akademi Kitabevi,1992.
• İvgin, Hayrettin; Metin Özlen. Eski ve Yeni Karagöz Oyun Metinleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları,1996.
• Kılıç, Çiğdem. Geleneksel Türk Tiyatrosunda Zenneler. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2007.
• Sakaoğlu, Saim. Türk Gölge Oyunu Karagöz. Ankara: Akçağ Yayınları, 2003.
• Siyavuşgil, Sabri Esat. Karagöz Psiko-Sosyolojik Bir Deneme: Maarif Matbaa- sı,1941.
• TDK Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları,2005.
• Üngör, Etem Ruhi. Karagöz Musikisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları,1989.