Anadolu’da Artemis’in Sıfatları / Epithetons of Artemis in Anatolia

Yıl 2012, Sayı: 48, 1 - 15, 21.03.2018

Yusuf Albayrak

Öz

Ö Z E T

Karia, İonia, Lydia, Pisidia, Lykia ve Pamphylia bölgeleri Artemis’in sıfatları ile ilgili

en yoğun arkeolojik verilere sahip olmaları ile ön plana çıkmaktadırlar. Artemis’in

Karia bölgesi dışında başka hiç bir yerde göremediğimiz özgün sıfatları;

Bargylia’da Kindyas, İasos’ta Astias, Stratonikeia’da Koranza, Peldekeitis,

Panarama ve Leukiane olarak sıralayabiliriz. Artemis İonia’da, Ephesos kentindeki

dünyanın yedinci harikası sayılan tapınağı ve Artemis Ephesia kültü ile ön plana

çıkar. “En Büyük Tanrıça Artemis”, “Ephesos’un Hakimi” gibi ünvanlar alır. Didyma,

Milet ve Klaros’da Artemis, kaynak suları ile ilişkilendirilen Pythia sıfatını almıştır.

Ayrıca, Artemis, Didyma’da Lykeia, Magnesia’da Leukophryne, Erythrai’de

Kaukasis ve Milet’de Bûlêphoros Skiris ve Khitone sıfatlarını almıştır. Artemis,

Lydia bölgesinde Philadelphia ve Sardes kentlerinde, Anaitis sıfatı ile karşımıza

çıkar. Pisidia bölgesindeki Termessos kentinde Artemis, Philoparthenos,

Tauropolos, Potnia Theron, Küre (Kore), Agrotera, Kelbessis (Kelbessos), Aspalos

ve Akrea (Akraia) gibi çeşitli sıfatlar almıştır. Termessos kentinin kutsal alanı olan

Keldağ yerleşmesinde, tanrıçaya “Aspalos-Artemis Akraia” (=Doruklarda Oturan

Balık-Artemis) şeklinde bir sıfat verilmiştir. Artemis Pamphylia bölgesinde, Perge

şehrinin tanrıçası olarak Artemis Pergaia sıfatıyla karşımıza çıkar. Lykia

Bölgesinde ele geçen pek çok stel üzerindeki yazıtlarda Artemis’in, Kynegetis sıfatı

geçmektedir. Artemis, Klaros’da Klaria, Hierapolis-Kastabala’da Perasia,

Arykanda’da Kombike ve Tharsenike, Knidosda Iakynthotropos, Olympos’da

Kitaneurissa, Sidyma’da Sidymike ve Tlos’da Kombike sıfatlarını almıştır. Artemis,

taşıdığı özelliklerden dolayı diğer pek çok tanrı ile özdeşleştirilen, pek çok sıfatla

onurlandırılan, Anadolu’da yoğun bir şekilde tapınım görmüş bir tanrıçadır.

Anahtar Kelimeler: Artemis, sıfat, kült

AB S T R AC T

Because of having the most extensive archaelogical datas about Artemis

epithetons, the regions of Caria, Ionia, Lydia, Pisidia, Lykia and Pamphylia come to

the fore. Artemis’s original epithetons not seen anywhere except from Caria region

are Kindyas in Bargylia, Astias in Iasos, Koranza, Peldekeitis, Panamara and

Leukiane in Stratonikeia. Artemis comes to the fore with the temple and cult of

Artemis Ephesia being the world seventh wonder in the city of Ephesia in Ionia. It

is called like “The Biggest Goddess Artemis”, “The Owner of Ephesos”. Artemis had

took the epitheton of Pythié associated with spring waters in Didyma, Miletos and

Klaros. And also Artemis had took the epithetons of Lykeia in Didyma,

Leukophryne in Magnesia, Kaukasis in Erytrai and Bûlêphoros Skiris and Khitone

in Miletos. We come across to Artemis with epitheton of Anaitis in the cities of

Sardes and Hypaipa in the region of Lydia. Artemis had took some epithetons like

Philoparthenos, Tauropolos, Potnia Theron, Küre (Kore), Agrotera, Kelbessis (Kelbessos), Aspalos and Akrea (Akraia) in the city of Termessos in Pisidia. The

epitheton of “ Aspalos- Artemis Akraia” ( the fish sitting on the peaks-Artemis) had

given to the goddess in Keldağ being a sacred place of Termesos. We come across

to Artemis with the epitheton of Artemis Pergais as the goddess of Perge. Epitheton

of Artemis Kynegetis have been seen in inscriptions on uncovered numerous stele

in Lykia. Artemis had took the epithetons of Klaria in Klaros, Perasia in Hierapolis-

Kastabala, Kombike and Tharsenike in Arykanda, Iakynthotropos in Knidos,

Kitaneurissa in Olympos, Sidymike in Sidyma and Kombike in Tlos. As a result,

Artemis is a goddess identified with the other gods for her feature, honored with

many epithetons, worshiped heavily in Anatolia.

Keywords: Artemis, epitheton, cult

Anahtar Kelimeler

Artemis, sıfat

Kaynakça

• M. Adak-S. Şahin, Neue Inschriften aus Tlos, , Gephyra, Band I, 2004, s. 67-84. M. Adak - N. Tüner N, Neue Inschriften aus Olympos und Seinem Territorium I, Gephyra, Band I, 2004, s. 53-66.
• A. Akarca, Perge'de Artemis mabedi: A. M. Mansel, A. Akarca, Perge'de Kazılar ve Araştırmalar, Ankara, 1949.
• J. G. C. Anderson, Festivals of Men in the Roman Colonia at Antioch of Pisidia. JRS, Vol. 3, part 2, 1913, s. 267-300.