Anadolu’da İnanışların ve Geleneklerin Doğa Korunması Açısından Önemi Üzerine Örnekler / Instances on the Importance of the Anatolian Beliefs and Customs on the Preservation of Nature

Yıl 2011, Sayı: 46, 119 - 134, 02.04.2018

İhsan Bulut

Öz

Ö Z E T

Yaşamın her alanında inanış ve kültürün etkilerini görmek mümkündür. Bunlardan

önemli bir bölümü de inanç ve geleneklerin doğa koruması üzerinedir. Antik çağ

düşünce sistemi içinde de bu örnekleri bulmak mümkündür. Ülkemiz bu konuda

ilginç örneklere sahiptir. Bunun nedeni kültürel zenginliktir. Bu makale örnek bir

Kültür Coğrafyası araştırması olarak hazırlanmıştır. Yerleşme, nüfus, ekonomik

faaliyetler ve toplumsal yaşamın çeşitli konuları üzerinde olduğu kadar, doğal

yaşam ve yapılar ile bunların korunması üzerinde de kültürel yaklaşımların büyük

önemi vardır. Hemen her inanışta doğa kutsal ve üretken sayılmış, dinlerin pek

çoğunda doğal güçlere tapınma motifleri yer almış, doğal kaynakların temiz

tutulması ve korunmasına önem verilmiştir. Bu konuda adeta dini inanışlar ve

gelenek ve görenekler birbiriyle yarışmış hatta iç içe geçmiş durumdadır. Bu

çalışmamızda da din ve geleneğin etkileriyle doğa korunması konusunda açık

birkaç örnek ele alınacaktır. Mikro örneklerden hareketle ülkemiz genelinde daha

çarpıcı örneklerin çıkarılması bakımından bu çalışma alanımızda bir ilk olma

özelliği taşımaktadır. Çalışmamızda Yozgat, Tokat illerindeki kutsal mekân özelliği

ile tanınan ziyaret yerleri ile ülkemizin hemen her yöresine dağılmış birkaç adak ve

dilek ağacı örnekleri konu edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:Anadolu, gelenek, inanış, Sorgun, Durali Dayılı Köyü, Niksar, Ormancık Köyü,

adak ağacı, dilek ağacı, yatır, ziyaret

AB S T R AC T

It is possible to distinguish the impact of beliefs and customs in every field of life. A

substantial part of such impact could be observed with regard to the preservation

of nature. Such instances could also be found in the ancient thought systems.

Turkey (our country) has interesting instances that exemplify such impact, the

reason of which is our cultural wealth. This essay has been prepared as an

exemplary research in Cultural Geography. Cultural approaches have a great

importance on settlement, population, economic facilities and various issues

regarding the social life as well as on natural life and structures and their

preservation. In almost all the belief systems, nature has been deemed holy and

reproductive, and in most of the religions, motifs on worshipping natural forces

have been abundant in addition to the fact that it has been important to keep the

natural resources clean and preserve them. Religious beliefs, customs and

traditions seem to be intermingled with regard to this issue. In this study, a few

instances on the preservation of nature through the impact of religion and customs

will be examined. This study has the quality of being a forerunner in this field as it

provides relatively more striking instances from Turkey (our country) based on micro-examples. This study deals with the places in Yozgat and Tokat that receive

visits due to their reputation as holy spaces and with a few instances of wish trees

which are to be found in almost all the regions of Turkey.

Keywords: Anatolia, custom, belief, Sorgun, Durali Dayili village, Niksar, Ormancik village, wish

tree, holy tombs, visit

Anahtar Kelimeler

Anadolu, gelenek, inanış, Sorgun, Durali Dayılı Köyü, Niksar, Ormancık Köyü, adak ağacı, dilek ağacı, yatır

Kaynakça

• 1 KAYA, D., 2002, Halkbilim Araştırmaları, Kitabevi, s.211-213, İstanbul.
• 2 ERİNÇ, S, 1973, “Türkiye, İnsan ve Ortam” İstanbul Üniversitesi Coğrafya Ensititüsü Dergisi, Cil 10, sayı 18-19, İstanbul, s.1-34 (BABİNGER, F.:Anadolu’da İslamiyet, Darülfünun edebiyat Fakültesi Mecmuası, no. 3 1922, s. 217-18. TANYU, H.: Ankara ve çevresinde adak ve adak yerleri. Ankara Üniv. İlahiyat Fak. Yayınları, 1967. ye atfen).
• 3 ERGUN, P., 2004, Türk Kültüründe Ağaç Kültü,Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, s.336-337.
• 4 ABDULKERİMOĞLU, A., 1987, Kastamonu’da Dini-Manevi Halk İnançları III. Milletlerarası Folklör Kongresi Bildirileri, IV.Cilt, Gelenek, Görenek ve İnançlar, Kültür ve Turizm bakanlığı, Milli Folklör araştırma dairesi yayınları, No 86, Seminer Kongre Bildirileri dizisi; 23, s.1-18, Ankara.
• 5 KÜÇÜK; A., 1987, Erzincan ve Çevresindeki halk İnanışlarına Toplu Bakış, III. Milletlerarası Folklor Kongresi Bildirileri, IV.Cilt, Gelenek, Görenek ve İnançlar, Kültür ve Turizm bakanlığı, Milli Folklor araştırma dairesi yayınları, No 86, Seminer Kongre Bildirileri dizisi; 23, 241-245, Ankara.
• 6 BORATAV, P. N., 1973, 100 Soruda Türk Folkloru, Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• 7 ŞAR, S., 1987, İç Anadolu Bölgesi Halk İlaçları, III. Milletlerarası Folklor Kongresi Bildirileri, IV.Cilt, Gelenek, Görenek ve İnançlar, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Milli Folklor araştırma dairesi yayınları, No 86, Seminer Kongre Bildirileri dizisi; 23, 371-380.Ankara.