Descartes ve Locke’un Epistemolojisi ve Sonuçları Üzerine / Descartes And Locke's Epistemology And On The Results

Yıl 2011, Sayı: 46, 183 - 211, 02.04.2018

Yıldız Karagöz Yeke

Öz

Ö Z E T

Bu çalışmada amacımız, 17.yy’da bilgi sorununa çözüm arayan ve birbirinden farklı

iki yöntemden hareket eden Descartes ve Locke’a göre, bilginin nasıl ortaya

konduğunu ve bu kavrayışlardan doğan sonuçları araştırmaktır. Her iki filozofun

da başlangıç noktasını ‘kuşku’ oluşturmakla birlikte vardıkları sonuç farklıdır.

Descartes’in tümdengelim metodu vasıtasıyla elde ettiğini düşündüğü bilgi, özgür

bir toplumun temelini oluşturacak bilimsel bilgi olmaktan uzaktır. Bu bilgi

kavrayışının baskıcı rejimlere teorik bir temel sunduğunu söylemek yanlış olmaz.

Locke’un bireyselliğe ve özgürlüğe kapı açan deneyci yöntemi ise, insan yaşamına

dışarıdan müdahale edecek tüm kurumların gerçekliğini sorgular. Bu anlamda

insanın yaşamında mutluluğa ilişkin belirlemelerinde kendi aklı ve deneyiminin

dışında hiçbir kılavuzu gerekli görmeyen bir sistemi çağrıştırır. Sonuç olarak hem

Descartes’in hem de Locke’un asıl önemli etkisinin, onların epistemolojilerinden

doğan ahlaki ve siyasi sonuçları dolayısıyla olduğunu söyleyebiliriz.

Anahtar Kelimeler: Tümdengelim, tümevarım, bilimsel bilgi

AB S T R AC T

The aim of this study is to investigate how Descartes and Locke understood the

nature of knowledge in 17th century each from two different point of views and

the implications of their understandings. Although the starting point was “doubt”

in both philosophers, they reached two different results. The knowledge which

Descartes thought to have obtained through deductive method is far from being

scientific in its nature which is expected to form the very foundation of a liberal

society. On the contrary, it would not be unfair to claim that this sort of knowledge

could form the base for oppressing regimes. In contrast, the empirical method

proposed by Locke which is more in line with individuality and liberty questions

all external institutions intervening human life. His notion of knowledge indicates a

system that does not require anything except reason and experinece with regard to

obtaining individuals’ happiness. As a result it could be argued that impact of Locke

and Descartes lies not in their epistemelogies per se but rather in the ethical and

political implications of such epistemologies.

Keywords: Deduction, induction, scientific knowledge

Anahtar Kelimeler

Tümdengelim, tümevarım

Kaynakça

• LİNNEL, John, (Mar.,1956), ‘Abstract İdeas’, Philosophy and Phenomenolojical Research, Vol. 16, No.3, pp.400-405
• LOCKE, John (1998) Hoşgörü Üzerine Bir Mektup, Yayına Hazırlayan: Melih Yürüşen, 2. Baskı, Liberte Yayınları, Ankara.
• LOCKE, John, İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme, Çev: Vehbi Hacıkadiroğlu, Kabalcı Yay., Mart 2004, İstanbul,
• LOCKE, John (1999) Tabiat Kanunu Üzerine Denemeler, Çev: İsmail Çetin, Birinci Basım, Paradigma Yayınları, İstanbul.
• LOCKE, John (2005) Two Treatises of Government, Edited an İntroduction and Notes by: Peter Laslett, seventeenth printing, Cambridge University Press, New York.
• LOEMKER, Leroy E., (1973) ‘Leibniz And Limits of Empiricism’, The Philosophy of Leibniz and the Modern World, Edited by: Ivor Leclerc, Vanderbilt University Press, Nashville.
• MUSGRAVE, Alan (1997) Sağduyu, Bilim ve Kuşkuculuk (Bilgi Kuramına Tarihsel Bir Giriş), Çev: Pelin Uzay, Birinci Baskı, Göçebe Yayınları, İstanbul. NUTKU, Uluğ (1977) Descartes’in İmmanent Apriorisi (Subjektif Kausalite Anlayışının Getirdiği Anti-Apriorizm), Felsefe Arkivi Sayı 20’de Ayrı Basım, İstanbul Ün. Edebiyat Fak. Basımevi, İstanbul.