Klâsik Türk Edebiyatında Tarih Düşürme Sanatı ve Bir Ebced Ustası: Adanalı Sürûrî

Yıl 2009, Cilt: 13 Sayı: 2, 105 - 120, 29.04.2010

Rıdvan Canım

Öz

Klâsik edebiyatımızın önemli türlerinden birisi de “Tarih düşürme (söyleme)”
sanatı idi. Kaynağı İran edebiyatına dayanan ve klâsik Türk edebiyatında da büyük ilgi
gören tarih manzumeleri, çoğu zaman ya doğum, ölüm, tahta çıkış, sefer, zafer, barış,
bir göreve atanma, bir görevden uzaklaştırılma, sünnet, evlenme, sakal bırakma, yangın,
deprem.. vs. gibi olaylar; ya da saray, yalı, çeşme, han, hamam, cami, medrese, kışla..
gibi binaların yapımı veya onarımı için yazılırdı. Ancak tarih manzumelerinin konusu
alabildiğine geniş olduğu için akla gelebilecek hemen her konuda tarih söylenmiştir. İşte
yazımızın konusu olan Aranalı Sürûrî, bu sanatın ölümsüz ustalarından birisi idi.

Anahtar Kelimeler

Tarih düşürme, Adana, Sürûrî (Seyyid Osman), Neşatengîz, Hevâyî, Sürûrî Mecmuası.

Kaynakça

• Şemsettin Sâmi. (l996). Kâmusü’l-Âlâ, Ankara: Kaşgar Neşriyat. İpekten, Haluk, Karabey, Turgut vd. (l988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay.
• Türk Ansiklopedisi. (1981). Sürûrî Seyyid Osman Maddesi., Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• Karabey, Turgut. (l983). Türk Edebiyatında Tarih Düşürme. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü. Erzurum.
• Akün, Ö. Faruk. (1979). “Sürûrî Seyyid Osman” Maddesi, İslâm Ansiklopedisi, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• İbrahim Nemci. (1338/1919). Tarih-i Edebiyat Dersleri, İstanbul. Babinger, Franz. (l992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. Çeviren: Coşkun Üçok, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
• Mehmed Süreyyâ. (l996). Sicill-i Osmânî, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay. Bursalı Mehmed Tâhir Efendi. (1972). Osmanlı Müellifleri, Haz.: A. Fikri Yavuz-İsmail Özen, İstanbul: Meral Yay.
• Muallim Nâci. (1305/1887). “Sürûrî”, Mecmua-i Muallim, İstanbul. Fatin Davut. (1271/1854). Tezkire, İstanbul.
• Ergun, S. Nüzhet. (1931). Türk Edebiyatı Tarihi ve Numûneleri, İstanbul.
• Gibb, E.J. Wilkinson. (l999). A History of Ottoman Poetry, Tercüme: Ali Çavuşoğlu. Ankara: Akçağ Yay.
• Es’ad Efendi. (Tarihsiz). Şâhid-el-Müverrihîn, İstanbul Arkeoloji Müzesi Ktp. No: 1034, yk. 4, 5, 11, 176-177.
• Hammer, V. (1838). Ge­schichte der Osmanischen Dichtkunst, Pesth, (Budapeşte). Süleyman Fâik. (Tarihsiz). Mecmua, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. TY.9577, yk.74b- 85a; TY.4100, yk.53a, 77b, 151a
• Arif Hikmet. (Tarihsiz). Tezkire, Fatih Millet Kütüphanesi, Ali Emirî Tarih Yazmaları, No: 789, yk.35.
• A.Cevdet Paşa. (1326/1908). Belâgat-i Osmâniyye, İstanbul. Ebüzziya Tevfik. (1305/1887). Sürûrî-i Müverrih, İstanbul.
• Sürûrî Seyyid Osman. (1255/1839). Dîvan, Bulak (Mısır).
• Emin (1305/1887). Menâkıb-i Kethüdâ-zâde Ârif, İstanbul.
• Hacı Tevfik. (Tarihsiz). Macmû`at üt-Terâcim, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi. TY : 192, yk. 157
• Âsaf Hâlet Çelebi. (1953). Divan Şiirinde İstanbul, İstanbul.
• Ahmed Cevdet. (1299/1881). Mecmua-i Sürûrî, İstanbul.