Dede Kâtip ve İran Türk Edebiyatındaki Yeri

Yıl 2012, Cilt: 16 Sayı: 2, 141 - 163, 10.04.2013

Ali Kafkasyalı

Öz

Dede Korkut’dan sonra halk tarafından “Dede” unvanı verilen birkaç edebî şahsiyetten
biri olan Abdurrahman Tayyar, İran Türklüğünün çok önemli bir halk şairidir. O,
“İncili Sedef”, “Urmu Gölü” ve “Günümüz Aydın” adlı şiir kitapları ve henüz yayımlanmamış
“El-Marife” ve “Mevlid” eserleri ile İran Türk edebiyatına, aynı zamanda Türk
dünyası edebiyatına büyük hizmet etmiştir. Öte yandan, camilerde yaptığı Türkçe vaazları,
çeşitli programlarda irad ettiği nutukları, onlarca âşık ve ses sanatçısının ezgilerinin
güftelerini oluşturan Türkçe şiirleri ile İran Türk dili ve edebiyatının gelişmesinde önemli
rol oynamıştır. Şiirlerinde Allah, Peygamber, Kur’an, Türk dili, Türk dünyası ve Türk-İslâm
Ülküsü konularına geniş yer vermiştir. Bütün bunlar göz önüne alınarak onun hayatı,
eserleri ve İran Türk edebiyatındaki yeri gereği gibi değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Dede Kâtip, Abdurrahman Tayyar, İran Türkleri, İran Türk Halk Edebiyatı

Kaynakça

• A. Yazılı Kaynaklar:
• Kafkasyalı, Ali. (2009). İran Türk Âşıkları ve Millî Kimlik. Erzurum: Salkımsöğüt Ya- yınları.
• Kafkasyalı, Ali. (2009). İran Türkleri Âşık Muhitleri. Erzurum: Salkımsöğüt Yayınları.
• Kafkasyalı, Ali. (2010). İran Türkleri. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Kafkasyalı, Ali. (2011). İran Coğrafyasında Türkler. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Köprülü, M. Fuad. (1979). “Azerî”. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: MEB Yayınları.
• Sümer, Faruk. (1999). Oğuzlar (Türkmenler). İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Tansel, Fevziye Abdullah. (1969). Mehmed Emin Yurdakul’un Eserleri-I, Şiirler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tayyar, Hacı Abdurrahman. (Dede Kâtib) (1387/2008). Günümüz Aydın. Urmiye: Yaz Neşriyyatı.
• Tayyar, Hacı Abdurrahman. (Dede Kâtib) (1384/2005). Urmu Gölü Manzumesi. Urmiye: Yaz Neşriyyatı.
• Tayyar, Hacı Abdurrahman (1382/2003). İncili Sedef. Urmiye: Yaz Neşriyyatı.
• Togan, A. Zeki Velidi (1970). Umumî Türk Târihine Giriş. İstanbul: Enderun Yayınları.
• Turan, Osman (2003). Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti. İstanbul.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1975). Osmanlı Tarihi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayın- ları.
• Yüce, Mustafa (1994). Türk-İran İlişkilerinin Dünü, Bugünü, Yarını. İstanbul: Harp Aka- demileri Komutanlığı Yayınları. B. Sözlü Kaynaklar:
• Şubat 2004, Urmiye Guluncu Köyü, Dede Kâtip anlatımı, özel arşivimiz.
• Mart 2007 Urmiye Guluncu Köyü, Dede Kâtip anlatımı, özel arşivimiz.