Havza Planlamalarında Coğrafyanın Rolü ve Türkiye’de Havza Planlamacılığı

Yıl 2012, Cilt: 16 Sayı: 2, 303 - 336, 10.04.2013

Nuriye Garipağaoğlu

Öz

Planlamada havza yaklaşımı, öncelikle bu ünitelerin birbirinden farklı ekosistemleri
barındırması esasına dayanmaktadır. Yeryüzünde her havza, kendine özgü nitelikleriyle diğer
havzalardan ayrılır. Bu nedenle, bir havza için ortaya konulan bulguları ve önlemleri diğer
bir havzaya aynen uygulama olasılığı yoktur. Havza yönetimi, özellikle toprak, su ve biyolojik
(flora ve fauna) kaynakların olumsuz etkilenmeksizin, istenilen ürün veya hizmetleri sağlamak
için barındırdığı doğal kaynakların kullanımını yönlendirme ve organize etme sürecidir. İdari,
siyasi veya ekonomik gibi değişken ayrımlardan uzak; tamamen doğal (jeolojik- jeomorfolojik-hidrografik)
ayrıma dayanan havza sınırları, doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilir
kullanımların planlanması açısından uygun bir ünitedir. Bu anlamda, doğal kaynakların
yönetiminde havza ölçeğinin esas alınması daha gerçekçidir. Teoride planlama açısından son
derece uygun olan havza sistemi, planlama faaliyeti aşamasında bazı zorluklar da yaratabilmektedir.
Özellikle havza kavramının çok boyutluluğu ve disiplinler arası niteliği gereği,
karmaşık sorunlarla karşılaşılmaktadır. Türkiye’de havza tabanlı planlamalar ise, daha çok
erozyon, ıslah ve kalkınma ağırlıklı çalışmalarla başlamış olup, kamu kurumlarının desteğinde
devam ederek, günümüzde Havza Koruma Eylem Planlarına dönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler

Havza planlama, Coğrafya, Türkiye

Kaynakça

• Akkaya, C., A. Efeoğlu, N. Yeşil, (2006). “Avrupa Birliği Su Çerçeve Direktifi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”. TMMOB Su Politikaları Kongresi, Ankara. www.e-kutuphane.imo.org.tr. Erişim tarihi: 15 Ocak 2012.
• Aladağ, A., N. Çiçek, G. Erul (2011). Bütüncül Havza Yönetimi. http://cevre.club.fatih. edu.tr/. Erişim tarihi: 20 Aralık 2011.
• Ardos, M. (1985). Türkiye Ovaları’nın Jeomorfolojisi I-II, Güryay Matbaacılık, İstan- bul.
• Ardos, M. ve Pekcan, N. (1997). Jeomorfoloji Sözlüğü. İstanbul.
• Bayındırlık ve İskân Bakanlığı (2007). www.bayindirlik.gov.tr Erişim Tarihi: 29.02.2007).
• Biricik, A. S. (2009). Fiziki Coğrafya-Jeomorfoloji ile Hidrolojinin Temel Prensipleri ve Araştırma Yöntemleri I. İstanbul: Gonca Yayınevi.
• Cangir, C., D. Boyraz, K. Haktanır. (2005). “Toprak Kaynakları ve Kullanımı”. VI. Tür- kiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, Bildiri Metinleri. http://www. zmo.org.tr. Erişim tarihi: 5 Kasım 2011.
• Coşkun, A.A. (2009). “AB Su Çerçeve Direktifi Kapsamında Nehir Havza Yönetim Plan- larının Hukuki Analizi”. http://www.turkhukuksitesi.com/makale_. Erişim tarihi 8 Aralık 2011.
• Doğanay, H. (1984). Bölge Planlamasının Coğrafi Esasları. Atatürk Üniv. Fen-Edebiyat Fak. Coğrafya Böl. Ders Notları, No:8, Erzurum.
• Doğanay, H. (1997). Türkiye Beşeri Coğrafyası. İstanbul: MEB Yayınları.
• DPT (2001). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Su havzaları, Kullanımı ve Yönetimi Özel İhtisas Komisyonu Raporu Dpt: 2555 . Öik: 571, Ankara 2001.
• Erol, A. (2011). “Türkiye’de Arazi Kullanımı ve Havza Yaklaşımı”. edergi.sdu.edu.tr/in- dex.Erişim tarihi: 13 Kasım 2011.
• Farımaz, N. (1987). “Yukarı Narman Havzası Tabaka Basamaklı Yöre Reliefinde Aktüel Morfodinamik”. Jeomorfoloji Dergisi, Sayı: 15, Ankara.
• Farımaz, N. (1993). “Ulaş Havzası’nda Jips Karstı Şekilleri ve Klima jeomorfolojik Açı- dan Bir Yaklaşım”. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 28, İstanbul.
• Garipağaoğlu, N. (1996). “Doğal Bir Anıt Olarak Narman Havzası’nda Kuesta Reliefi”. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 31, İstanbul.
• Garipağaoğlu, N. (1996). Ulaş Havzası’nın Coğrafi Etüdü. İstanbul: Arya Matbaacılık ve Yayıncılık Ltd. Şti.
• Garipağaoğlu, N. (2011). Türkiye Ortam Sorunları Coğrafyası (Hava-Su- Toprak Ekosis- temleri Açısından). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Havza Koruma Eylem Planlarının Hazırlanması Projesi http://www.havzakoruma.com/. Erişim tarihi: 28 Aralık 2011
• Hızal, A., Y. Serengil, M. Özcan (2011). Ekosistem Tabanlı Havza Planlama Metodolojisi Ve Havza Çalışmalarında Yapılan Yanlış Uygulamalar. TMMOB 2. Su Po- litikaları Kongresi (http://www.tmmob.org.tr/ Erişim tarihi: 3 Ocak 2012).
• İzbırak, R. (1992). Coğrafya Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Kanatlı, M. (2012). Havza Planlamasında Sürdürülebilir Kırsal Kalkınma ve Önemi. http://www.e-kutuphane.imo.org. Erişim tarihi: 7 Ocak 2012.
• Olhan, E., Ataseven, Y. (2009). “Türkiye’de İçme Suyu Havza Alanlarında Tarımsal Faa- liyetlerden Kaynaklanabilecek Kirliliği Önleme ile İlgili Yasal Düzenleme- ler”. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(2),Tekirdağ.
• Özhan, S. (2004). Havza Amenajmanı. İ.Ü.Rektörlük Yayın No: 4510, İstanbul: Orman Fakültesi Yayın No: 481.
• Sarı, M. (2006). Türkiye’deki Arazi Varlığı ve Bu Arazilerin Erozyona Olan Duyarlılığı. http://www.aof.edu.tr.Erişim tarihi 25 Aralık 2011.
• Tübitak Marmara Araştırma Merkezi. http://www.mam.gov.tr/ce/index.html. Erişim tari- hi: 25 Ocak 2012.