Seyahatnameler’de Sinop / Sinop at the Travelogues

Yıl 2013, Cilt: 17 Sayı: 1, 257 - 272, 18.06.2013

Süreyya Eroğlu A. Alev Direr Akhan

Öz

Öz: Seyahatname, Arapça “gezmek, gezi” anlamındaki seyâhat ile, Farsça “risale, mektup”

anlamındaki nâme kelimelerinin birleşmesiyle oluşmuştur. En geniş anlamıyla seyahatname, herhangi

bir gezgin veya gözlemcinin ziyaret ettiği belli bir coğrafi alana ve tarihsel döneme dair izlenimlerini

ve topladığı bilgileri yazıya aktardığı metinlerdir. Seyyah tanımlaması, sadece yabancı

topraklardan gelen gezginlerle sınırlı değildir, aynı zamanda ait olduğu topraklara dair izlenimlerini

aktaran gözlemcileri de kapsar. Seyahatnameler, iletişim imkânlarının kısıtlı olduğu dönemlerde

bilimsel ve kültürel gelişmelerin aktarıcısı konumunda olmuştur.

1453 öncesinde yazılan Anadolu’ya yönelik seyahatnameler, Haçlı seferlerine katılan görgü

tanıklarının veya Anadolu’dan Asya’ya uzanan ticaret yollarından geçen tacirlerin aktarımlarıdır.

XV. yüzyılın son yarısında Suriye ve Mısır’ın Osmanlılar tarafından alınması, 1580’li yıllarda

Osmanlı’dan Hindistan’a uzanan doğu ticaret yolunun önem kazanması, Osmanlı’nın bir siyasi

güç olarak yükselişi ve Avrupa devletleriyle yoğun ilişkilerin başlamasıyla, imparatorluk topraklarına

yönelik seyahatnameler ivme kazanır.

Öte yandan Doğu; hem ötekinin yaşadığı zengin ülke, hem de Hz. İsa’nın doğduğu, Hıristiyanlığı

yaydığı ve çarmıha gerildiğine inanılan kutsal topraktır. Dolayısıyla Doğu’ya gitmek, Batılılar

için kendi özüne dönüş anlamı taşımaktadır. Bu çalışmada Sinop’un Türklere geçmesinden sonra,

13. yüzyıldan başlayarak bu şehre gelen Doğulu ve Batılı seyyahların yazdığı seyahatnameler, kronolojik

olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Seyahatname, Seyyah, Sinop, Karadeniz

Abstract: Seyahatname (Travelogue), consists of two words; “seyahat” in Arabic and “nâme”

in Persian. Seyahatname in the broadest sense is the texts in which travelers and observers collect

their impressions of a visited specific geographical area and/or information for a particular

historical period. The definition of Seyyah (traveler) is not limited only to the foreign travelers but

includes local observers who transfer their impressions for their own land also. Seyahatname’s

are the transmitters of scientific and cultural advancements where communication facilities are

limited.

The seyahatname’s which has been written before 1453 and intended for Anatolia were the

quotations of the eye witnesses of the crusaders or merchants who travelled from Anatolia to Asia.

Seyahatname’s on the territory of the empire gains momentum after invading of Syria and Egypt

by the Ottomans, increasing importance of east trade lines from Ottomans to India by the years of

1580’s, the rise of Ottomans as a political power and beginning of intensive relations with European

countries.

On the other hand, East means both the rich land where the others are living and the holy

land where it’s believed that the Jesus was born and crucified. Traveling to east means returning

to their self-essence. In this article, the seyahatnames, which has been written by eastern and

western travelers coming to town beginning with 13th cent., after the Sinope captured by Turks are

chronologically analyzed

Keywords: Travelogue, Traveler, Sinope, Black Sea

Anahtar Kelimeler

Seyahatname, Seyyah, Sinop, Karadeniz

Kaynakça

• Aleppo, P. (1836). The Travels of Macarius, Patriarch of Antioch: Part the Ninth: Conclusion of the Travels. Black Sea. -Anatolia- Syria. Translated By F. C. Belfour, A.M. London.
• Bijişkyan, P.M. (1969). Karadeniz Kıyıları Tarihi ve Coğrafyası 1817-1819. İstanbul.
• Busbecg O.G. (tarihsiz) Türkiye’yi Böyle Gördüm. İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Clavijo, G. R. (1859). To the Court of Timour at Samarcand (A.D.1403-6). Trans. Clements R.Markham. London.
• Çelebi, E. (1999). Evliya Çelebi Seyahatnamesi (II.Kitap). Haz. Zekeriya Kurşun-Seyit Ali Kahraman-Yücel Dağlı). İstanbul.
• Çelebi, K. (2008). Cihannüma. Çev. Füsun Savcı). İstanbul.
• Darkot, B. (2001). “Sinop”. İslam Ansiklopedisi, X,683-688. Eskişehir.
• Dunn, R.D. ( 1989). The Adventures of Ibn Battuta: a Muslim traveler of the 14th century. Los Angeles.
• Eyice, S. X. Hommaire de Hell ve Ressam Jules Laurens (Müşterek Türkiye seyahatnamelerinin değerlendirilmesi yolunda bir araştırma). Erişim tarihi: 06 Şubat 2012. http://unyezile.com/jules.htm
• Fallmayer, J.P. (2002). Doğu’dan Fragmanlar, Çev. Hüseyin Salihoğlu). Ankara
• İbn Battûta Tancî (2004). İbn Battûta Seyahatnâmesi I. Çev. A. Sait Aykut. İstanbul.
• İldem, E,A (2012). Erişim tarihi: 06 Şubat 2012. http://www.littera.hacettepe.edu.tr/ TURKCE/21_cilt/ildem.pdf
• Laurens, J. (1998). Jules Laurens’ın Türkiye yolculuğu - Le voyage de Jules Laurens en Turquie. (Ed. Münevver Eminoğlu). İstanbul
• Maden,S. (2008). “Türk Edebiyatında Seyahatnameler ve Gezi Yazıları”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 37. Erzurum.
• Martin, M.E. (1998) Some Miscellaneous Notes on the Town and Antiquities of Sinop, Mainly from Travellers, Accounts”. Anatolian Studies 48.
• Motraye, A. ( 1723). Aubry De La Motraye’s Travels. London.
• Özcanoğlu, Z.Z., M.Koca-vd. (2005). Geçmişin Fotoğraflarıyla Sinop Tarihi. Sinop.
• Reyhanlı, T. (1983). İngiliz Gezginlerine Göre 16. yüzyılda İstanbul’da Hayat. Ankara. Rubruck, F.W. (1990). His Journey to the Court of the Great Khan Möngke, 1253-1255. London.
• Şahin, G. (2007). İngiliz Seyahatnamelerinde Osmanlı Toplumu ve Osmanlı İmajı. İstanbul
• Tavernier, J.B. (2006). Tavernier Seyahatnamesi. Ed. Stefanos Yerasimos. İstanbul
• Tournefort de J. (2005). Tournefort Seyahatnamesi, Ed. Stefanos Yerasimos. İstanbul
• The Museum of Foreign Literature and Science, Volume I, Chapter: Travels of M. Amedee Jaubert in Armenia and Persia in 1805-1806 (1822). Ed. Robert Walsh. Newyork
• Yazıcı, H. (2009). “Seyahatname”. İslam Ansiklopedisi, XXXVII, 9-11. İstanbul.