Osmanlı Tarih Yazıcılığında Gazavatnameler ve Ebubekir b. Abdullah’ın Şark Seferleri İsimli Gazavatnamesi

Yıl 2017, Cilt: 21 Sayı: 2, 665 - 677, 20.06.2017

Süleyman Lokmacı

Öz

Sultan III. Murad Döneminde Osmanlı Devleti’nin en önemli
meselelerinden birisini 1578 yılında başlayan ve 1590 yılında imzalanan
İstanbul Anlaşması ile sona eren Osmanlı Safevi mücadelesi oluşturmaktadır. Bu
dönemde yaşanan Osmanlı-Safevi Savaşları’nı anlatan birçok gazavatname
bulunmaktadır. Bunların en mühimleri arasında Gelibolulu Mustafa Ali’tarafından
kaleme alınmış olan Nusret-nâme ve Âsafî Dâl Mehmed Çelebi’nin
Şecâ’atnâmesi’dir. Bunlardan başka Ebubekir bin Abdullah’a ait olan Şark
Seferleri isimli eser ve Hatifi Risalesi de Özdemiroğlu Osman Paşa’nın Şirvan
ve Demirkapı’da giriştiği seferleri anlatan eserlerdir. Bu çalışmada önce genel
olarak Osmanlı tarih yazıcılığı ve gazavatname türü hakkında bilgi verildikten
sonra Ebubekir b. Abdullah’ın hayatı, eserin adı ve yazılış sebebi, muhtevası,
mevcut nüshaları, müellifin üslubu hakkında değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

III. Murad, Osmanlı, Safevi, Osmanlı Tarih Yazıcılığı, Gazavatname, Özdemiroğlu Osman Paşa

Kaynakça

• Akalın B. (2016) “Nabi’nin Kamaniçe Kalesi’nin Fethi İçin Yazdığı Sultân-ı dîn şehenşeh-i dünyâ hidîv-i dehr Sultân Muhammed âb-ı ruh-ı baht-ı sermedî Matla’lı Târih Kasîdesi ve Çağına Tanıklığı”, Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi [Journal of Academic Literature], Prof. Dr. Mine MENGİ Özel Sayısı, 5, 191-197
• Akçay H. (1999). Ahmedî’nin İskender-nâmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi). Şanlıurfa: Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Aktepe M. (1958). “Hoca Sadeddin Efendi’nin Tâcü’t-tevârih’i ve Bunun Zeyli Hakkında”, Tarih Mecmuası, XIII, 101-116
• Ambros E.G. (2011). “Yûsuf Nâbî”, (Çeviren: Reyhan KELEŞ), Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum, 35, 247-252
• Âsafî Dal Mehmed Çelebi, (2007) Şecâ’atnâme, (Hazırlayan: Abdulkadir ÖZCAN), Çamlıca Basım Yayın, İstanbul
• Aycibin, Z. (2007). Kâtib Çelebi Fezleke, (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Aydın A. (1993) Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Künhü’l Ahbârı’nın IV. Rüknünün Kaynakları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Aydın A. (2002) “Osmanlılarda Tarih Yazıcılığı”, Türkler Ansiklopedisi, Ankara, 11, 417-425
• Başar F. (2002) “İlk Osmanlı Tarihçileri”, Türkler Ansiklopedisi, 11, 409-416
• Çabuk V. (1978). Gazavat-ı Tiryaki Hasan Paşa’nın Gazaları ve Kanije Savunması, Tercüman 1001 Eser, İstanbul
• Demiryürek M. “Abdurrahman Şeref”, Historians of the Ottoman Empire, https://ottomanhistorians.uchicago.edu/tr/historian/abdurrahman-seref (Erişim Tarihi: 24.01.2017)
• Derviş Ahmed Âşıkî (2013) Âşıkpaşazâde Tarihi, (Hazırlayan: Necdet ÖZTÜRK), İstanbul
• Devellioğlu F. (2002). Osmanlıca-Türkçe Sözlük, Ankara
• Ebubekir bin Abdullah (Hicri 992). Şark Seferleri, İstanbul Millet Kütüphanesi, Ali Emirî Efendi 366 nolu nüsha
• Emecen F. (2001). “İzzî Süleyman Efendi”, İ.A, 23, 565-566
• Enverî. (2012). Düstûrnâme-i Enverî (19-22. Kitaplar), (Hazırlayan: Necdet ÖZTÜRK), İstanbul
• Eravcı M. (2009). Âsafî Dal Mehmed Çelebi ve Şecâ’atnâme, İstanbul
• Gallotta A. (1996). “Gazavât-ı Hayreddin Paşa”, İ.A, 13, 437-438
• Günay F. (2007) “Râşid Mehmed Efendi”, İ.A, 34, 463-465
• Hancz E. (2007). “Peçuylu İbrâhim”, İ.A, 34, 216-218
• Hasan Bey-zâde Ahmed Paşa (2004). Hasan Bey-zâde Tarihi, (Hazırlayan: Şevki Nezihi AYKUT), Ankara
• İbn-i Kemâl (1997). Tevârîh-i Âl-i Osman (VIII. Defter), (Hazırlayan: Ahmet UĞUR), Ankara
• İdris-i Bitlisî (2013) Heşt Behişt (VII. Ketibe), (Hazırlayan: Muhammed İbrahim YILDIRIM), Ankara
• İpşirli M. (2006). “Naîmâ”, İ.A, 32, 316-318
• İpşirli M. (2009). “Selânikî Mustafa Efendi”, İ.A, 36, 357-359
• İsmail Hakkı Mercan İ.H. (2003) “Türk Tarihinin Kaynaklarından Olan Bazı Menakıb-Name ve Gazavatbameler Hakkında”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (10), 125
• Keskioğlu O. (1966). “Ahmed Cevdet Paşa (1822-1895) Hayatı ve Eserleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14 (1), 221-234
• Kuran E. (1960) “Gazavat-ı Cezayirli Gazi Hasan Paşa’ya Dâir”, Tarih Dergisi, 11, (15), 95-98
• Küçükdağ K. (2001). “Karamânî Mehmed Paşa”, İ.A., 24, 449-451
• Kütükoğlu B. (1989) “Âlî Mustafa Efendi”, İ.A, 2, 414-416
• Levend A. S. (2000) Gazavat-nâmeler ve Mihaloğlu Ali Bey’in Gazavat-nâmesi, Ankara
• Mevlânâ Mehmed Neşrî (2008). Cihânnümâ, (Hazırlayan: Necdet ÖZTÜRK), İstanbul
• Oruç b. Adil (2013). Oruçbey Tarihi, (Hazırlayan: Necdet ÖZTÜRK), İstanbul
• Özcan A. (1991). “Âsım Efendi, Çelebizâde”, İ.A, 3, 477-478
• Özcan A. (2000). “İdrîs-i Bitlisî”, İ.A, 21, 485-488
• Özcan A. (2007) “Neşrî”, İ.A, 33, 20-22
• Öztürk N. (2013). İmparatorluk Tarihinin Kalemli Muhafızları Osmanlı Tarihçileri, İstanbul
• Rahîmîzâde İbrahim Çavuş (2010). Kitâb-ı Gencîne-i Feth-i Gence, (Haz. Günay Karaağaç, Adnan Eskikurt), İstanbul
• Sağırlı A. (2010) “Süleymannâme”, İ.A, 38, 124-127
• Severcan Ş. (1992). “Hoca Sadeddin Efendi ve Tarihçiliğimizdeki Yeri”, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10 (8), 73-78
• Şahin H. (2013). “Yahşı Fakih”, İ.A, 43, 181
• Şemseddin Sami (2007). Kâmûs-i Türkî, İstanbul
• Şükrullah Efendi (2010). Behcetü’t Tevârîh, (Hazırlayan: Hasan ALMAZ), İstanbul
• Tulum M. (1994). “Dursun Bey”, İ.A, 10, 6-7
• Turan Ş. (2002). “Kemalpaşazâde”, İ.A, 25, 238-240
• Uğur A. (2009). “Selimnâme”, İ.A, 36, 440-441
• Yılmazer Z. (2010). “Şânîzâde Mehmed Atâullah Efendi”, İ.A, 38, 334-336
• Zeyrek Y. (2001) Târih-i Osman Paşa, Ankara