Edebi Yazında Kültürel Ögelerin Aktarımının Betimleyici Çeviri Araştırmaları Kapsamında İncelenmesi

Year 2018, Volume: 22 Issue: 3, 1547 - 1557, 30.09.2018

Lokman Tanrıkulu

Abstract

Aynı dili
konuşmayan toplumlar ve bireyler arasında iletişimi sağlayan, önemli bir bilgi
aktarım etkinliği olan çeviri,  çok
yönlü, karmaşık ve disiplinler arası bir olgudur.  Çeviri, aynı zamanda iki farklı dil ve
kültürün iç içe geçtiği bir etkinlik olup, iki dil ve kültür arasında köprü görevini
üstlenmektedir.

Dil ve
kültürü birbirinden ayrı düşünmemiz mümkün değildir. Buradan hareketle, kaynak
dilden hedef dile çeviride kültürel unsurlar en önemli olgu olarak karşımıza
çıkmaktadırlar. Dolayısıyla farklı iki dil arasında yapılan her çeviri
etkinliğinde aynı zamanda kültür aktarımı da yapılmış olmaktadır. Kültür
aktarımının en yoğun gerçekleştiği çeviri alanı ise edebi çeviridir. Çevirmenin
görevi, bahsedilen bu aktarımda söz konusu kültürel unsurlara hedef dilde en
uygun karşılıkları bulmak ve yazarın üslubunu koruyarak edebi eserin sözcük
bilgisi, dilbilgisi kuralları ve kültürel ögelerini hedef dil okurunun
anlayabileceği bir biçimde hedef dile taşıyabilmektir. Bundan dolayı çevirmen
her iki kültürü de iyi tanımak zorundadır. Bunu başarabilmek için çevirmen
bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde çeviri kuramlarından yararlanmaktadır. Bilim
insanları, çeviribilime ilişkin farklı kuramlar ortaya koymuşlardır. Bu
kuramlar çeviri sürecine ışık tutmaktadır.

Bu çalışmada,
Türk yazar Halide Edip Adıvar tarafından kaleme alınmış olan “Türk’ün Ateşle
İmtihanı” adlı edebi eserinin “Die Feuerprobe der Türken” adlı Almanca çevirisinde
kültürel ögeler, Gideon Toury’nin betimleyici çeviri araştırmaları çerçevesinde
karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.  Çalışmada,
ele aldığımız edebi eserin içerdiği kültürel ögelerin çevirisi kapsamında  “dini ögelerin aktarımı”, “deyim ve
atasözlerin aktarımı” ve “özel isimlerin aktarımı” şeklinde üç başlık altında,
kaynak metnin kültürel ögelerinin hedef metne nasıl çevrildiği örneklerle
açıklanmıştır.

 

Keywords

Edebi çeviri, betimleyici çeviri, kültür aktarımı, Halide Edip Adıvar

References

• Adıvar, H.A. (2007), Türk’ün Ateşle İmtihanı, İstanbul, Can Yayınları.
• Adıvar, H.A.(2010), Die Feuerprobe der Türken in Mein Weg durchs Feuer (Übersetzerin: Ute Birgi-Knellessen), Zürich, Unionsverlag.
• Steuerwald, K. (1998), Almanca-Türkçe Sözlük, İstanbul, ABC Yayınevi.
• Steuerwald, K. (1998), Türkçe-Almanca Sözlük, İstanbul, ABC Yayınevi.
• Suçin, M. H. (2013), Öteki Dilde Var Olmak Arapça Çeviride Eşdeğerlik, İstanbul, Say Yayınları.
• TDK, (2011) Türkçe Sözlük, Ankara, Türk Dil Kurumu Yay.
• TDK, (1978) Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, Ankara, Türk Dil Kurumu Yay.
• Toury, G., (1995), The Nature and Role of Norms in Translation, Descriptive Translation Studies an Beyond, Amsterdam, John Benjamins Publishing House.