Akademik Kütüphane Hizmetlerinde Sürekli Gelişim Felsefesine Uygun Hizmet Anlayışı

Year 2019, Volume: 23 Issue: 2, 887 - 918, 15.06.2019

Yasin Şeşen

Abstract

Sürekli gelişim ideali, insanoğlunun doğuştan
sahip olduğu özelliklerinden birisidir. İnsanoğlu, hayatında değiştirme
ihtiyacı hissettiği her alanı etkilemektedir. İnsanoğlunun faaliyetleri
yüzyıllar içerisinde devam etmiş ve rol aldığı farklı meslek dallarını da
etkilemiştir. Bu meslek dallarının içerisinde; ‘arşiv, kütüphane, bilgi
merkezleri vb.’ farklı yapılar bulunmaktadır. Değişim faktörünün devreye
girmesiyle gelişen, ilerleyen her sektör gibi ‘kütüphane’ sektörü de olumlu
yönden etkilenmekte ve her geçen gün hizmetlerini geleceğe taşımaktadır.
Akademik kütüphanelerde ‘sürekli gelişim felsefesi’ etkisini güçlü şekilde
göstermektedir. Akademik kütüphanelerin temel var oluş nedeni, kullanıcısına
ihtiyaç duyduğu kaynakları sağlamaktır. Kullanıcılarına sağladığı faydaların
belirlenmesi ve verdiği hizmetlerin kalitesinin sürekli ölçülmesi gereken
akademik kütüphanelerde, çeşitli hizmet kalitesi ölçümü anketleri ve
standartlaşma çalışmaları da yapılmaktadır. Bu standartlaşma çalışmalarında
'kalite el kitaplarından' faydalanılır ve ‘kalite el kitaplarına uygun şekilde
oluşturulan kütüphaneler’ süreç sonucunda 'kalite belgeleri'ne' sahip olurlar.
Çalışmanın sonucu olarak, akademik kütüphanelerde uygulanan çeşitli toplam
kalite yönetimi uygulamaları ve standart örnekleri incelenmiş; elde edilen
veriler göz önüne alınarak ‘akademik kütüphanelerde sürekli gelişimin geleceği’
üzerinde durulmuş ve öneriler ortaya koyulmuştur.

Keywords

Akademik Kütüphane, Hizmet Kalitesi

References

• Akın, Besim, Canan Çetin, Vedat Erol (1998). Toplam kalite yönetimi ve I.S.O. 9000. İstanbul: Beta Basın Yayım.
• Akbayrak, Emre Hasan (2005). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi'nde hizmet kalitesi ölçümü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Aktan, Coşkun Can (1999). “Çağdaş yönetim anlayışı: toplam kalite”. Yeni Türkiye Dergisi Kalite Özel Sayısı, 26 (5), 68-77.
• Akyüz, Asuman (1999). “Üniversite kütüphanelerinde toplam kalite yönetimi ve bir model”. [Bildiri]. Özlem Bayram, Bülent Yılmaz ve diğerleri. (Yay. Hazl.) ‘Bilginin serüveni: Dünü, Bugünü, Yarını. Türk Kütüphaneciler Derneği’nin Kuruluşunun 50. Yılı Uluslararası Sempozyumu 17-21 Kasım 1999 Bildirileri’ içinde. Ankara.
• Akyüz, Asuman (2004). “Bir mükemmellik modeli: Sabancı Universitesi Bilgi Merkezi”. [Bildiri]. ‘ÜNAK'04 Bilgide Kaybolmamak İçin Bilgiyi Yönetmek ve III. Tıbbi Bilgi Yönetimi ve Teknolojileri Sempozyumu 22-25 Eylül 2004’ içinde. İstanbul.
• Al, Umut (2002). “Üniversite kütüphanelerinde bilgi hizmetlerinin internet aracılığıyla pazarlanması”. Bilgi Dünyası, 3(1), 1–11.
• Algan, Fatma Müge (2015). “Kamu hizmetlerinin standartlaştırılması ile verimliliğin artırılması”. Verimlilik Dergisi, 2, 87-108.
• Anameriç, Hakan ve Fatih Rukancı (2004). “Bilgi toplumu ve toplumun bilgilenmesinde kütüphanelerin rolü”. [Bildiri]. Sacit Arslantekin ve Fahrettin Özdemirci. (Yay. Hazl.). Kütüphaneciliğin Destanı Uluslararası Sempozyumu Bildiriler 21-24 Ekim 2004 içinde (s. 330-338). Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi.
• Anameriç, Hakan (2005). “Bilgi sistemleri ve yönetimde bilgi sistemlerinin kullanımı”. [Bildiri]. Coşkun Can Aktan ve İstiklal Y. Vural (Ed.) Bilgi Çağı Bilgi Yönetimi ve Bilgi Sistemleri içinde (s. 121-173). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Arda, Semra (2002). “Başkent üniversitesi kütüphanesinin kuruluşu, TS-EN-ISO9000 kalite çalışmaları ve gelişmesi”. Bilgi Dünyası, 1(1), 192-195.
• Arda, Semra ve Salihoğlu, R. (2007). “Başkent Üniversitesi Kütüphanesi Tıp Fakültesi’ne yönelik hizmetler ve toplam kalite yönetimi uygulamaları”. [Bildiri]. Aytaç Yıldızeli ve H. K. Bahşişoğlu. (Yay. Hazl.) Adile Günden Anısına Armağan: Başkent Üniversitesi 25-26 Eylül 2003 Bilgiye Erişimde Değişen Yollar ve II. Tıbbi Bilgi Yönetimi ve Teknolojileri Sempozyumu içinde. (s. 220-225). Ankara: Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği (ÜNAK).
• Aslan, Selma (1999). “Kütüphane ve bilgi hizmetlerinde kalite yönetimi uygulamaları”. [Bildiri]. Özlem Bayram, Bülent Yılmaz ve diğerleri. (Yay. Hazl.) Bilginin Serüveni; Dünü, Bugünü ve Yarını. Türk Kütüphaneciler Derneği'nin kuruluşunun 50. Yılı Uluslararası Sempozyumu içinde. Ankara: Türk Kütüphaneciler Derneği, 126-135.
• Başkent Üniversitesi (2019). http://lib.baskent.edu.tr/about.html.
• Bilar, Ender (2003). “Trakya Üniversitesi Merkez Kütüphanesinde Toplam Kalite Yönetimi Çerçevesinde Anket Çalışması”. [Bildiri]. Adile Günden Anısına Armağan: Başkent Üniversitesi 25-26 Eylül 2003 Bilgiye Erişimde Değişen Yollar ve II. Tıbbi Bilgi Yönetimi ve Teknolojileri Sempozyumu içinde. Ankara: Üniversite ve Araştırma Kütüphanecileri Derneği (ÜNAK).
• Binici, Kasım ve Mehmet Ali Akkaya (2018). “Bilişim teknolojilerinin bilgi merkezlerine ve hizmetlerine etkileri”. Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 10, 1-22. (ISSN 2148-8975)
• Bumko (2019, 07.01.2019). http://peb.bumko.gov.tr/TR,2528/performans-esasli-butcelemeye-gecis-calismalari.html.
• Can, Polat (2016). "Hizmet Kalitesinin Servqual Ölçeği İle Ölçülmesi: Uşak Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Üzerine Bir Araştırma". Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 63-83.
• Çıngı, Hülya (1990). Örnekleme Kuronu. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi.
• Çolaklar, Huriye ve Fatma Bozkurt Demirdağ (2013). “Üniversite Hastaneleri Çalışanlarının Kalite Anlayışı ve Kalite Çalışmalarında İletişimin Önemi: Bir Uygulama Örneği”. Bilgi Dünyası, 14(2), 373-387.
• Coşkun, Selim (2010). “Vatandaş sözleşmeleri: Farklı ülkelerdeki uygulamalar ve genel değerlendirme”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24, 87-102.
• Dervin, B. ve Nilan, M. (1986). “Information needs and uses”. Annual Review of Information Science and Technology, 21, 3-33.
• Dumlupınar Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı 2018 Performans Raporu (2019, 08.01.2019). http://kutuphane.dpu.edu.tr/tr/index/sayfa/8806/2018-performans-raporu.
• Ertürk, Kazım Özkan ve Elif Şeşen (2016). Küreselleşen dünyada halkla ilişkiler ve uzlaşı. İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınları.
• Esen, Şaban (2014, 06.11.2018). Çağdaş yönetim yaklaşımları: toplam kalite yönetimi. https://www.slideshare.net/emreaydin26/2hafta-toplam-kalite-ynetimi?next_ slideshow=1.
• Evans, James, William Lindsay (1996). The management and control of quality. Minneapolis; St. Paul: West Publishing Company.
• Feigenbaum, Armand Vallin (1991). Total Quality Control. New York: Mc-Graw Hill.
• Filiz, Z. (2009). “Hizmet sektöründe hizmet kalitesinin Servqual yöntemi ile ölçülmesi ve bankacılık sektöründe bir uygulama”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 46 (538), 75-86.
• Guinchat, C. ve Menou, M. (1990). Bilgi ve dokümantasyon çalışma tekniklerine genel giriş. S. Taner. (Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güzel, Dilşad ve Güzin Kotan. (2014). "Kütüphanelerde Hizmet Kalitesi Ölçümü Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi’nde Bir Uygulama". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 11-24.
• Güzelsarı, Selime (2004). “Kamu yönetimi disiplininde yeni kamu işletmeciliği ve yönetişim yaklaşımları”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi GETA Tartışma Metinleri Serisi, 66.
• ISO 11620 (2019). International standard: information and documentation-library performance indicators. Switzerland: I.S.O. https://www.iso.org/standard/56755.html. İçişleri Bakanlığı, (2019). 11 Mayıs 2002 tarihli Genelge. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2002/05/20020511.htm
• Kamu yönetiminin iyileştirilmesi yeniden yapılandırılması özel ihtisas komisyonu raporu (2000, 04. 01.2019). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı, DPT’nin 40. yılı içinde. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı. http://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2018/11/08_KamuYonetimininiyile%C5%9FtirilmesiveYenidenYapilandirilmasi.pdf.
• Karahan, Ş. ve Kayabaşı, A. (2013). “Kütüphane hizmetlerinde kalite ölçümü: Dumlupınar Üniversitesi Merkez Kütüphanesi üzerine bir araştırma”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 35, 185-198.
• Karasoy, Alpay (2014). “Türk kamu yönetiminde performans yönetimine bir bakış”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10 (22), 257-274.
• Karasözen, Bülent, Ebru Gündüz (2004). “Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi performans bütçeleme projesi ve toplam kalite çalışmaları”. [Bildiri]. 5. Kamu Kalite Sempozyumu içinde. (s. 1-6). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi,.
• Kavrakoğlu, İbrahim (1993). I.S.O. 9000 ve yoplam kalite. İstanbul: Kalder Yayınları.
• Kesim, Şenay (2011). Üniversite kütüphanelerinde sürekli iyileştirme felsefesinin uygulanması: Sakarya Üniversitesi Kütüphanesi örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi). İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Kurulgan, Mesut (2007). “Bilgi ve belge hizmetlerinde mükemmeli yakalamak: Örnekedinme”. Bilgi Dünyası, 8(1), 30-48.
• Lakshmi, V. R.S.R. (2003). “Measurement of college library performance: An evaluative study with standards”. The International Information & Library Review, 35(1), 19-37.
• Liu, Y. Q. (2001). “The use of statistics in the managerial process by public library directors in Chine and the USA: A cross-country survey”. Library Management, 22 (4/5), 187-194.
• Nohutçu, Ahmet (2003). Sürdürülebilir kamu yönetimi kalitesi için toplam kalite yönetimi, performans yönetimi: Sorun alanları, uygulamalar ve Türk kamu yönetimine uyarlanması, kamu yönetiminde çağdaş yaklaşımlar. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayıncılık.
• Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi 'I.S.O. 9001: 2015 Kalite Yönetim Sistemi' El Kitabı.
• Öndoğan, Ayşe Gedikçi (2010). Üniversite kütüphanelerinde yürütülen halkla ilişkiler faaliyetlerinin müşteri memnuniyeti üzerine etkisi: Selçuk Üniversitesi Merkez Kütüphane örneği. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Konya: Selçuk Üniversitesi Halkla İlişkiler Anabilim Dalı.
• Öndoğan, Ayşe Gedikçi (2018). “Üniversite kütüphanelerinde kurumsal imaj oluşumunda etkili olan unsurlar ve kütüphane kullanımı üzerindeki rolü”. D.T.C.F. Dergisi, 58(2), 1211-1245.
• Özcan, Çınar Özhan (1999). “Kalite yaklaşımları ve TKY anlayışı”. Önce Kalite Dergisi, 31.
• Özdemirci, Fahrettin (2004). “Bir disiplin olarak belge yönetimi”. [Bildiri]. Sacit Arslantekin ve Fahrettin Özdemirci. (Hazl.) Kütüphaneciliğin Destanı Uluslararası Sempozyumu 21-24 Ekim 2004 içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi D.T.C.F. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Özdemirci, Fahrettin (2018). “Sağlık bilgi sistemleri yönetimi ve toplumsal bellek/gelecek açısından değerlendirilmesi”. Bilgi Yönetimi Dergisi, 1(2), 149-155.
• Özveren, Mina. (1997). Toplam kalite yönetimi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Peker, Ömer (1996). “Toplam kalite yönetimi ve kamu hizmetlerinde toplam kalite”. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5 (2), 42-57.
• Polat, Coşkun ve Hüseyin Odabaş (2008). “Bilgi toplumunda yaşam boyu öğrenmenin anahtarı: Bilgi okuryazarlığı”. [Bildiri]. Küreselleşme, Demokratikleşme ve Türkiye Uluslararası Sempozyumu 27-30 Mart 2008 Bildiriler Kitabı içinde. Antalya.
• Polat, Coşkun ve Hüseyin Odabaş (2011). “Türkiye’de üniversite kütüphaneleri: Standartlar ve yönetici görüşleri doğrultusunda niceliksel bir değerlendirme”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 43-62.
• Poll, R. ve Boekhorst, P. (2007). Measuring quality performance measurement in libraries. 2.bs. München: IFLA. K. G. Saur.
• Poll, Roswitha (2008). “Ten years after: Measuring quality revised”. Performance Measurement and Metrics, 9 (1), 26-37.
• Rukancı ve Anameriç (2004). “Bilgi toplumu ve toplumun bilgilenmesinde kütüphanelerin rolü”. [Bildiri]. Sacit Arslantekin ve Fahrettin Özdemirci. (Hazl.). Kütüphaneciliğin Destanı Uluslararası Sempozyumu 21-24 Ekim Ankara içinde (50. Yıl Yayınları, Sayı 1). Ankara: Ankara Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Saran, Ulvi, Ahmet Göçerler (1998). “Kamu hizmetlerinde ve İç İşleri Bakanlığında toplam kalite yönetimi”. Türk İdare Dergisi, 70, 256-258.
• Songür, Neşe (1997). Özel okul yöneticilerinin toplam kalite yönetimine ilişkin bilgi düzeyleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi. Soylu, Kaan ve diğerleri (1998). Toplam kalite yönetimi sözlüğü: Terimler ve tanımlar. İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Standards for college libraries, 2000 edition. (2000, 01.01.2019). Prep. by the ACRL College Libraries Section Standards Committee. The final version approved January,2000.https://alair.ala.org/bitstream/handle/11213/7668/ACRL%20Information%20Literacy%20Competency%20Standards%20for%20Higher%20Education.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
• Standards for libraries in higher education. (2004, 01.01.2019). Prep. by Members of the Task Force on Academic Library Outcomes Assessment Approved by the ACRL Board of Directors, June 2004. http://www.ala.org/acrl/sites/ala.org.acrl/files/content/aboutacrl/directoryofleadership/sections/cls/clswebsite/collpubs/Standards.pdf.
• Şeşen, Yasin (2018). Üniversite kütüphanelerinde toplam kalite yönetimi: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi örneği. Ankara: Seçkin Akademik ve Mesleki Yayıncılık.
• Şeşen, Yasin ve Fuat Türker. (2018). "Türkiye’de kütüphane koleksiyonlarının kaynak paylaşımı platformunda ‘Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kütüphanesinin’ mevcut konumu”. ANKOS 2018 V. Ulusal Akademik Kaynak Paylaşım Çalıştayı 1-2 Kasım 2018 Bursa içinde. Bursa: Uludağ Üniversitesi, 5, 1. https://drive.google.com/file/d/1mqro5CszSyfKGYJVwGamjqkFXe0K5ALe/view.
• Topçu, Özlem Şenyurt, Bülent Yılmaz (2012). “Ankara'daki halk kütüphanesi hizmet niteliğinin değerlendirilmesi”. Türk Kütüphaneciliği, 26 (1), 53-77.
• TÜİK 2017 Yılı Kütüphane İstatistikleri (2019, 01.01.2019). http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21545.
• Ünal, M. A. ve Fahrettin Özdemirci (2017). “EBYS (e-BEYAS) ve e-Arşiv sistemlerinde/ uygulamalarında yapay zeka yaklaşımı”. Bilgi Sistemleri ve Bilişim Yönetimi: Beklentiler ve Yeni Yaklaşımlar içinde. Ankara: BİL-BEM, 57-63.
• Yıldız, Asiye Kakırman (2010). “Kütüphanelerde performans ölçümü: IFLA performans öçütlerinin değerlendirilmesi”. Bilgi Dünyası, 11(1), 155-169.
• Yılmaz, A. ve Mesut Kurulgan (2007). "Çevrim-içi (online) veri tabanlarının kullanım analizi: Anadolu Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi örneği". [Bildiri]. Ayşe Üstün ve Ümit Konya (Yay. haz.). I.Uluslararası Bilgi Hizmetleri Sempozyumu: İletişim 25-26 Mayıs 2006, İstanbul (Bildiriler) içinde. İstanbul: Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi, 35-63.
• Yılmaz, Erol (2003). Üniversite kütüphanelerinde kullanıcı merkezli yapılanma: Hacettepe Üniversitesi örneği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Yılmaz, Erol (2004). “Üniversite kütüphanelerinde toplam kalite yönetimi ve kullanıcı memnuniyeti”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21 (1), 203-218.
• Yılmaz, Erol (2005). Bilgi merkezlerinde toplam kalite yönetimi. Ankara: Alp Yayınevi.
• Yılmaz, Erol (2005). “Bilgi işletmeleri oarak üniversite kütüphanelerinde müşteri merkezli yapılanma ve kullanıcı memnuniyeti”. Verimlilik Dergisi, 2005/1, 113-156.
• Yılmaz, Erol (2006). “Toplam kalite yönetimi ve insan merkezli kütüphanecilik”. [Bildiri]. ÜNAK '06: Bilimsel İletişim Ve Bilgi Yönetimi 12-14 Eylül 2006 içinde. Ankara: Gazi Üniversitesi.
• Yılmaz, Erol (2010). “Kütüphanelerde toplam kalite yönetimi: kısa bir gözden geçirme”.
• Yılmaz, Malik (2003). “Bilgi merkezleri ve toplam kalite yönetimi ilişkisi: bir uygulama”. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (2), 257-268. Türk Kütüphaneciliği, 24 (1), 33-62.