Yeni Bir Kelime Grubu Önerisi: Ölçü Grubu

Yıl 2019, Cilt: 23 Özel Sayı, 2037 - 2042, 31.12.2019

Hasan Karaca

Öz

Türkiye Türkçesiyle ilgili söz
dizimi çalışmalarında sayı grubu ve sıfat tamlaması dışında sayıların söz
dizimsel kullanımına pek değinilmemiştir. Saat, süre, uzunluk, miktar, çap,
tutar, hacim, alan, deprem şiddeti, puan, ortalama gibi ölçü anlatan sayılarda
birden fazla ölçüm birimi varsa bunlar üst ve alt birimler olarak yan yana
ifade edilir. Bu ölçüm bildirimleri -bazı durumlarda- söz dizimsel yapı
özelliği taşır. Birleşen unsurlar ve bu unsurların oluşturduğu yapılar farklı
alan ve birimlere ait olsa da söz dizimsel olarak aynıdır. Bunlar kelime grubu
yapısında olup henüz herhangi bir inceleme veya adlandırmaya tâbi
tutulmamıştır. Bu çalışma, ölçüm anlatan on otuz (10.30), bir elli (1.50), yedi
virgül iki (7,2), iki seksen (2.80), on kırk (10/40)
gibi sayı birlikteliklerinin yazıyla gösterildikleri sürece kısaltma grubu
bünyesinde ölçü grubu(öbeği) olarak adlandırılmasını önermektedir. Ölçü
grubunun derin yapısında farklı birimleri ifade eden sayıların birleşimi söz
konusudur. Bu birleşim dilbilgisi kuralları çerçevesinde olmaktadır. Grup
kalıplaşma nispetinde bünyesindeki ölçü birimi adını, ayırıcı işlevdeki noktalama
işaretlerini düşürür. Geriye sadece veri niteliğinde söz dizimsel sayı kalıbı
kalır. Dolayısıyla ölçü grubunu kısaltma grubu bünyesinde değerlendirmek
gerekir.

Anahtar Kelimeler

Ölçü grubu, sayılar, kelime grubu, Türkiye Türkçesi

Kaynakça

• Balyemez, S. (2008). “Türkiye Türkçesinde Dakikalı Saat İfadeleri Ve Saat Grubu”. Dil Araştırmaları, 2 (Bahar), 87-92.
• Delice, H. İ. (2007). Türkçe Sözdizimi. İstanbul: Kitabevi.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yay.
• Karaağaç, G. (2012). Türkçenin Söz Dizimi. İstanbul: Kesit Yay.
• Karahan, L. (2007). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yay.
• Koşaner, Ö. (2016). “Numerals in Turkish”[Türkçede Sayılar]. Open Journal of Modern Linguistics, 6, 131-147.
• Özkan, A., Toker, M., Aşçı, U. D. (2016). Türkiye Türkçesi Söz Dizimi, Konya: Palet Yayınları.
• Özözen, Y. M. (2000). “Türkiye Türkçesinde Saat Anlatımlarının Sözdizimsel Yapısı”. Dil Dergisi, 89, 76-80.
• TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK.
• Lewis, G. L. (1967). Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.