Erzurum Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Parth Sikkesi

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 3, 1237 - 1254, 30.09.2020

Mesut Ceylan

Öz

Zengin eser koleksiyonu ile bölgesinde sayılı müzeler arasında yer alan Erzurum Arkeoloji Müzesi, sikke koleksiyonu bakımından farklı dönem ve uygarlıklara ait çok sayıda eseri bünyesinde barındırmaktadır. Bu çalışmada, Erzurum Arkeoloji Müzesi koleksiyonuna 2015 yılında alınan 14 tane gümüş Parth sikkesinin kataloğu çıkarılmıştır. Sikkeler, Parth sikkeleri üzerine en kapsamlı tipolojik çalışma olan Sellwood’un tipolojisine göre sınıflandırılmıştır. Ancak Kralların tarihleri son yapılan kronolojik çalışmalara göre güncellenerek verilmiştir. Ayrıca çalışma kapsamında Parth tarihi ve Parth sikkelerinin genel özellikleri hakkında da bilgi verilerek eserlerin değerlendirmesi yapılmıştır. 300 yılı aşkın bir zaman dilimi içerisinde 11 farklı Parth Kralına ait olan sikkeler, dönem aralıkları ve bütünlük göstermemeleri nedeniyle karışık buluntu oldukları izlenimi vermektedir. Öte yandan sikkelerin, çeşitlilikleri Parth Krallığı sikke özelliklerini yansıtması bakımından dikkat çekicidir. Parth sikkelerindeki Grek etkisini yansıtan özellikler kataloğumuzdaki erken tarihli sikkelerde daha belirgin yapıdadır. MS 1. yy ve sonrasına tarihlenen sikkelerde ise, stilize olan ön yüz portreleri, bozulmuş ve form değişikliğine uğramış Grekçe lejantlar ve Parth kültürel özelliklerinin belirginleşmesi gibi değişimler söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

Erzurum Müzesi, Parth Sikkeleri

A Group of Parthian Coins from Erzurum Archaeology Museum

Öz

Erzurum Archaeology Museum, which is among the few museums in its region with its rich collection of works, contains many works belonging to different periods and civilizations in terms of coin collection. In this study, 14 silver Parthian coins that were added to the Erzurum Archaeology Museum collection in 2015 have been catalogued. Coins are classified according to the typology of Sellwood, the most comprehensive typological study on Parthian coins. However, the dates of the kings have been updated according to the latest chronological studies. In addition, within the scope of the study, the evaluation of the works was given by giving information about the history of Parthian and the general features of the Parthian coins. Coins belonging to 11 different Parthian Kings over a period of more than 300 years give the impression that they are mixed findings due to their period intervals and lack of integrity. On the other hand, the variety of coins is remarkable in that they reflect the characteristics of the Parthian Kingdom coin. The features that reflect the Greek effect on the Parthian coins are more prominent in the early coins in our catalogue. In the coins dating from the 1st century AD and later, there are changes such as stylized face portraits, distorted and form-altered Greek legends and the prominence of Parthian cultural features.

Anahtar Kelimeler

Erzurum Museum, Parthian Coins

Kaynakça

• Assar, Gholamreza F. (2004), “Genealogy and coinage of the early Parthian rulers. I”, Parthica 6, Pisa: Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali, 69-93.
• Assar, Gholamreza F. (2005a), “Genealogy and coinage of the early Parthian rulers. II. A Revised Stemma”, Parthica 7, Pisa: Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali, 29-63.
• Assar, Gholamreza F. (2005b), “The Genealogy of the Parthian King Sinatruces (93/2–69/8 BC)”, The Journal of the Classical and Medieval Numismatic Society Canada, Ser. 2, vol. 6(2), 16-33.
• Assar, Gholamreza F. (2006a), “A Revised Parthian Chronology of the Period 165-91 B.C.”, (Ed. Edward Dąbrowa), In Greek and Hllenistic Studies, Electrum 11, Jagiellonian University Press, Kraków, 87-158.
• Assar, Gholamreza F. (2006b) “A Revised Parthian Chronology of the Period 91-55 BC”, Parthica 8, Pisa: Istituti Editoriali e Poligrafici Internazionali, 55-104.
• Assar, Gholamreza F. (2009), “Some remarks on the chronology and coinage of the Parthian 'Dark Age'”, (Ed. Edward Dąbrowa), Orbis Parthicus: Studies in Memory of Professor Jozef Wolski, Electrum 15, Jagiellonian University Press, Kraków, 195-234.
• Aydın Tavukçu, Z. (2002).‘‘Erzurum Müzesi’nden Bir Grup Sikke’’, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 8, 89-108.
• Aydın Tavukçu, Z. (2004).‘‘Erzurum Müzesi’nde Sergilenen Bir Grup Roma Sikkesi’’, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 13, 139-158.
• BMC Parthia, (1903), A Catalogue of Greek Coins in the British Museum, Parthia, (Wroth, W.), London.
• Carradice, I.-Price, M. (2001). Hellen Dünyasında Sikke, (Çev.: Oğuz Tekin), İstanbul: Homer Kitabevi, (1988).
• Curtis V. S. (2012), “Parthian Coins : Kingship and Divine Glory”, (Ed. Peter Wick-Markus Zehnder), The Parthian Empire and Its Religions: Studies in the Dynamics of Religious Diversity, Pietas 5, Gutenberg, 67-81.
• Çiğdem, S. (2018),“Roma-Parth İlişkilerinde Elegeia/Erzurum ve Çevresi”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (46), 97-118.
• Dąbrowa, E. (2010a), “The Parthian Kingship” (ed. G.B. Lanfranchi-R. Rollinger), Concepts of Kingship in Antiquity. Proceedings of the European Science Foundation Exploratory Workshop, November 28th-December 1st, 2007, Padova, 123-134.
• Dąbrowa, E. (2010b), “ARSAKES EPIPHANES. Were the Arsacids Deities "Revealed"?”, (Ed. Fabrizio Serra), Studi Ellenistici XXIV, Roma, 223-230.
• Debevoise, N. C. (1938), A Political History of Parthia, Chicago: University of Chicago Press.
• Delil, N. (2018), Roma-Parth Savaşları Işığında Doğu Siyaseti ve Toprak-Sınır Mücadeleleri, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Gariboldi A. (2004), “Royal Ideological Patterns between Seleucid and Parthian Coins. The Case of Theopátoor.” (ed. Robert Rollinger and Christoph Ulf), Commerce and Monetary Systems in the Ancient World. Means of Transmission and Cultural Interaction. Melammu Symposia 5. Oriens et Occidens 6. Stuttgart: Franz Steiner Verlag, 366-384.
• Ghodrat-Dizaji, M. (2007), “Administrative Geography of the Early Sasanian Period: The Case of Ādurbādagān”, Iran, Cilt: 45, British Institute of Persian Studies, 87-93.
• Higham, C. F. W. (2004), “Parthia”, Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations, New York: Facts On File.
• Jones, J. M. (1986), A Dictionary of Ancient Greek Coins, London: Seaby.
• Kaya, M. A. (2004), “Romalılar, Parthlar ve Armenia Krallığı (İ.Ö.96-İ.S.4)”, Tarih İncelemeleri Dergisi XIX/1, 73-86.
• Kaya, M. A. (2019), Türkiye'nin Eskiçağ Tarihi III. Hellenistik Dönem, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Keleş, V. (2009a), Erzurum Arkeoloji Müzesi Roma Sikkeleri, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Keleş, V. (2009b), “Parth Sikkelerinde Görülen Kültürel Özellikler”, (Ed. O. Tekin; A. Erol), Ancient History, Numismatics and Epigraphy in the Mediterranean World, Ege Yayınları, 185-192.
• Keleş V.-Oyarçin K. (2014), “Erzurum Arkeoloji Müzesi’nde Yer Alan VI. Mithridates Eupatoros Dönemi Bronz Sikkeleri”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 146, (8), 51-60.
• Kia, M. (2016), The Persian Empire: A Historical Encyclopedia, 1, California vd.:ABC-CLIO, LLC.
• Memiş, E. (2018), Eski İran Tarihi (Medler, Persler, Partlar), Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Mørkholm, O. (1991). Erken Hellenistik Çağ Sikkeleri, (Çev.: Oğuz Tekin), İstanbul: Homer Kitabevi.
• Olbrycht, M. J. (2010), “The Early Reign of Mİthradates II The Great in Parthia”, ANABASIS 1, Studia Classica et Orientalia, 144-158.
• Parlıtı, U.-Afshari, L. (2019), “İran ve Doğu Anadolu Bölgesinde Gerçekleştirilen Arkeoloji Çalışmalarının Dünü, Bugünü”, İRTAD, 3, 95-122.
• Saltuk, S. (1993), Arkeoloji Sözlüğü, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Schippmann, K. (2012),“ARSACIDS The Arsacid dynasty,” Encyclopaedia Iranica, II/5, pp. 525-536, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/arsacids-ii (accessed on 30 December 2012).
• Sellwood, D. (1980), An Introduction to the Coinage of Parthia. 2nd edition, Spink, London.
• Sinisi, F. (2012), “The Coinage of The Parthians”, (Ed. William E. Metcalf.), The Oxford Handbook of Greek and Roman Coinage, Oxford University Press, Oxford-New York, 275-294.
• SNG Cop Parthia, (1965), Sylloge Nummorum Graecorum. The Royal Collection of Coins and Medals. Danish National Museum. Parthia-India: Copenhagen.
• Taşdöner Özcan K. (2014), “Augustus Dönemi’nde Armenia: Roma-Parth hâkimiyet Mücadelesi”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 33 (56), 55-72.
• Wiesehöfer, J. (1994), Antik Pers Tarihi, (Çev. M. Ali İnci), İstanbul: Totem Yayınları.
• Yıldırım, E. (2012), “Roma-Parth Mücadelesinde Fırat Nehri'nin Jeopolitik Önemi”, Tarihin Peşinde, (7), 45-64.
• Yıldırım, M. (2019), Erzurum Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Caesareia Sikkesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Semineri).
• Yılmaz, A. (2017), “Erzurum Arkeoloji Müzesi Envanterinde yer alan II: Hüsrev’e Ait Sasani Sikkeleri”, Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, III/2, 1-26.
• CNG Triton XIII, (2010), Classical Numismatic Group, Sessions 1 & 2, Waldorf-Astoria Hotel, New York; (The Todd A. Ballen Collection of Parthian and Related Coinage).
• CNA XII, (1990), Classical Numismatic Auctions XII, Charles H. Wolfe Collection (and other consignments), California vd.
• Harlan j. Berk, (2010), Harlan j. Berk“The Art & Science of Numismatics”, 171st. Buy or Bid Sale, October 27, Chicago.
• Baldwin, (2016), A. H. Baldwin & Sons Ltd, Auction Number 100- 27 September, Ancient Coins The David Sellwood Collection of Parthian Coins (Part IV).