Cumhuriyet Döneminde Ardahan İlinin Nüfus Özellikleri

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 3, 1379 - 1406, 30.09.2020

Mehmet Tuncer Rızvanoğlu

Öz

Sınır illerimizden biri olan Ardahan, gerek cumhuriyet öncesi gerekse cumhuriyet sonrasında yaşadığı göç hareketleri nedeniyle dikkati çeken bir yerleşme olmuştur. Cumhuriyet döneminde yapılan ilk nüfus sayımından 1975 yılına kadar sürekli olarak nüfus artışı yaşayan Ardahan ili, yaşanan göç hareketlerine bağlı olarak bu dönemden sonra hızlı bir şekilde nüfus kaybına uğramıştır. 1992 yılında ilçe statüsünden il statüsüne geçmesine rağmen nüfusundaki azalmanın devam ettiği Ardahan, 2018 yılı verilerine göre ülkemizin en az nüfusa sahip 3. ili olmuştur. Hızlı bir şekilde yaşanan göç hareketleri nüfusun sayısal değerlerinin yanı sıra sosyo kültürel özelliklerini de etkilemiş özellikle genç nüfus ortalamasının ülke ortalamasının altında kalmasına yol açarken yaşlı nüfusun oranını artırmıştır. Sahip olduğu doğal çevre şartları nedeni ile Ardahan’da nüfusun dağılışı il genelinde çok büyük farklılıklar göstermemekle birlikte, su kaynaklarının daha bol olduğu alanlar ile ulaşım şartlarının daha elverişli olduğu yerler biraz daha yoğun nüfuslu alanlar olarak dikkati çekmektedir. Tek kent yerleşmesi olarak kabul edebileceğimiz yerleşme Ardahan il merkezi olup, merkez ilçenin nüfusu 2018 yılı verilerine göre sadece 22.169 kişi olarak tespit edilebilmiştir. Bu değer ile Ardahan il merkezi, 81 il içerisinde merkez ilçe nüfusu en az olan yerleşme olma özelliği göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ardahan,, nüfus,, nüfus artışı,, nüfus sayımı, göç.

Population Characteristics of Ardahan Province in Republic Period

Öz

One of our border provinces, Ardahan, has been a settlement that draws attention due to the migration patterns it shows both before and during the republic period. Ardahan province that had been experiencing continuous population growth since the first census until 1975 has sustained rapid decrease of population following that period due to movement of migration. The decrease of population has continued even though Ardahan’s official status has been changed from district to province in 1992, whereas it has been the 3rd province having the least population according to the data of 2018. Rapid movements of migration have influenced the socio-cultural characteristics along with the numerical values of population, whereas they particularly caused the young population average to remain under that of the country and the rate of elderly population to increase. The distribution of population of Ardahan does not exhibit significant difference throughout the province due to its natural environmental conditions, however, the locations closer to water sources and to transportation means draw attention as being the locations with slightly denser population. The settlement that can be considered as a single city settlement is Ardahan city centrum, whereas the population of central district has been found to be 22.169 according to the data of 2018. With this value, Ardahan city centrum bears the feature of being the settlement with the least central district population amongst 81 provinces.

Kaynakça

• Coşkun, O., 2013, Karaçoban İlçesinin Beşeri ve Ekonomik Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum.
• Demirel, M., 2008, Doğu Anadolu’da İdari yapılanma (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan Sonra), Atatürk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 37 Erzurum.
• Doğanay, H., 1994. Türkiye Beşeri Coğrafyası. Gazi Büro Kitapevi, Ankara.
• Doğanay, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Yayın No:2982, Bilim ve Kültür Eserleri Dizisi: 877, Eğitim Dizisi:10, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul
• Doğanay, H., Orhan,F., 2014, “Artvin İlinde Nüfusun Gelişimi, Atatürk Üniversitesi Doğu Coğrafya Dergisi”, C. 19, S. 31, s.1-22, Erzurum.
• Karal, E., Z., 1997. Osmanlı İmparatorluğunda İlk Nüfus Sayımı 1831, Ankara.
• Kavkaski Kalendar. Na 1895 God. Tipogafin: Gruzinsk. izdatelskago Tovari-şestva, L. TİFLİS.
• Kavkaski Kalendar. Na 1899 God. Tipogafin: Gruzinsk. İzdatelskago Tovari-şestva, TİFLİS
• Kavkaski Kalendar. Na 1904 God. Tipogafin: Gruzinsk. izdatelskago Tovari-şestva, LIX. God TİFLİS.
• Kavkaski Kalendar. Na 1910 God. Tipogafin: Gruzinsk. izdatelskago Tovari-şestva, LXV God TİFLİS.
• Koca, H., (2000), Düziçi İlçesinin Coğrafyası, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Yayın No:899, Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Yayınları No: 111, Araştırma Serisi No: 46, Erzurum.
• Kocaman,T.,2008, Türkiye’de İç Göçler ve Göç Edenlerin Nitelikleri (1965-2000), Ankara.
• Konukçu, E., 1999, Ardahan tarihi, Ardahan Valiliği Kültür Yayınları, No.2, Ajans Türk Basın Basım A.Ş. Ankara.
• Kırzıoğlu, M.F., 1953, Kars Tarihi Işıl Matbaası İstanbul.
• Koday, Z., Polat, E., 2019, Ardahan Merkez İlçesi’nde Nüfusun Dağılışı ve Yoğunluğu, Turansam Uluslararası Bilimsel Hakemli Mevsimlik Dergi, Cilt 11, Sayı 44, Kars.
• Kurat, Y., T., 1992, “1878-1919 Arasında Türk-Rus İlişkileri” Ankara Üniversitesi, Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesi, Tarih Bölümü, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt. 16, Sayı. 27, Ankara.
• Orkun, V., 1955, “Sürmeli Çukurunda Iğdır, Tarihi ve Coğrafyası” Iğdır.
• Rızvanoğlu, M .T., 2017, Merkezi Yaylalara Bir Örnek; Bilbilan Yaylası, Doğu Coğrafya Dergisi , 22 (38) , 87-110 , Erzurum.
• Sevindi, C. (2001). “Garnizon Şehirlerine Tipik Bir Örnek: Sarıkamış”. Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:5, Erzurum.
• Sevindi, C. (2005). Tarihi Anı Şehri’nin (Kars) Kuruluş ve Gelişim Süreciyle İlgili Coğrafi Bir Analiz. Coğrafya'ya Adanmış Bir Ömür: Prof. Dr. Hayati Doğanay, Atatürk Üniversitesi Yay.No.1056, Erzurum.
• Sümer, F., 1972, Oğuzlar, Tarihleri Teşkilatları ve Destanları, İstanbul.
• Şimşek, O., 2015, Türkiye Cumhuriyetinin İlk Genel Nüfus Sayımında Ardahan Vilayetinin Nüfus Özellikleri, Belgü
• Şimşek, O., 2018, Iğdır İlinin Nüfus Özellikleri, Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi 5, 180-210.
• Tanoğlu, A., 1969, Nüfus ve Yerleşme, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 1183, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No:45, Taş Matbaası, İstanbul.
• Tönük, V.,1945, Türkiye İdare Teşkilatının Tarihi Gelişimi ve Bugünkü Durumu. Ankara.
• Tümertekin, E., Özgüç, N., 2011 , Beşeri Coğrafya, İnsan-Kültür -Mekan, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Zaman, S., Coşkun, O., 2008, Rize İlinin Nüfus Coğrafyası Özellikleri ve Bunları Etkileyen Etmenler Üzerine Bir İnceleme, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 2, Erzurum.