Aile Sağlığı Merkezlerine Erişilebilirliğin CBS İle Analizine Bir Örnek: Rize Kenti

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 3, 1407 - 1422, 30.09.2020

Mehmet Deniz , Kazım Kazdal Mustafa Topuz

Öz

: Akıllı kent sistemlerinin yaygınlaşması ve kullanım alanlarının giderek genişlemesi, mekânsal analizin önemini arttırmaktadır. Toplumsal ihtiyaçların saptanması, mevcut sorunların tespiti, çözüm önerilerinin ortaya konulması süreçlerinde günümüz kent yönetiminde mekânsal analizlerden yararlanılmaktadır. Mekânsal analizler CBS ile birlikte kullanıldığında uygulama alanı daha da gelişmekle birlikte daha iyi bir yaşam için toplumun değişen taleplerine cevap verme konusunda yerel yönetimlere destek verir. Kaynakların etkin ve problem çözmeye yönelik olarak akılcı bir şekilde kullanılması konusunda fayda sağlar. Bu bağlamda CBS ile birlikte kullanılan mekânsal analizin kullanım alanlarından biri de kent ile ilgili insan odaklı çalışmalardır. Bu çalışmada Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü’nde yer alan, nüfus itibarı ile orta büyüklükte bir kent olan Rize kentine CBS yardımı ile mekânsal analiz uygulanmıştır. Çalışmada Aile Sağlığı Merkezleri’nin (ASM) vatandaşlar tarafından erişilebilirliği üzerine mekânsal analiz yardımıyla mevcut durumun tespiti, eksikliklerin giderilmesi, geleceğe dönük planlamaların toplumun ihtiyaçlarını gözeten şekilde oluşturulmasına yardımcı olması amaçlanmıştır. Çalışmada kullanılmak üzere Rize Belediyesi’nden temin edilen İmar planı, Ulaşım Hizmetleri Müdürlüğü ve OpenStreetMap’den alınan yol verileri, Numarataj Servisi’nden sağlanan konut verileri ile Rize İl Sağlık Müdürlüğü’nden sağlanan Aile Sağlığı Merkezleri’nin konum bilgileri, çalışan hekim sayıları, TÜİK’ten nüfus verileri temin edilmiş ve veri setleri oluşturulmuştur. Elde edilen veriler ArcGis 10.5 paket programı ile ağ analizine tabi tutulmuştur. Ağ analizi ile birbirine bağlı fiziksel ulaşım ağlarının oluşturduğu şebeke sistemi kullanılarak Rize kentindeki Aile Sağlığı Merkezleri’nin etki alanı belirlenmiştir. Yapılan analiz neticesinde Rize kentinde Aile Sağlığı Merkezi (ASM) seviyesinde sağlık olanaklarına erişilebilirliğin durumu ortaya konmuştur. Yasal yönetmelik ile belirlenmiş 500 metre yürüme mesafesi temel alındığında çalışma alanında bulunan 46 mahalleden 24’ünde Aile Sağlığı Merkezlerine erişmede problem yer almaktadır. Erişilebilir mesafe geçmiş çalışmalarda kabul edilebilir olarak değerlendirilen 1000 metreye revize edildiğinde, bu merkezlere erişiminde sorun yaşanan 18 mahalle bulunduğu görülmüştür. Mevcut durumda araştırma sahasında sağlık kuruluşlarına erişim konusunda yetersizliklere değinilmiş, giderilmesi için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Erişilebilirlik,, Aile Sağlığı Merkezi,, Ağ Analizi,

An Example of Analysis of Accessibility to Family Health Centers by GIS: The City of Rize

Öz

The widening of the smart city systems and the growing use of it increases the importance of spatial analysis. Spatial analyzes are used in today's city management in the determination of social needs, determination of current problems and solution proposals. When spatial analyzes are used in conjunction with GIS, the field of application is further developed and supports local governments to respond to the changing demands of society for a better life. GIS provide from the rational use of resources for effective and problem solving. In this context, one of the application areas of spatial analysis used in conjunction with GIS is human-oriented studies related to the city. In this context, one of the application areas of spatial analysis via GIS is human oriented studies related to the city. In this study, spatial analysis was applied to the city of Rize, which is located in the Eastern Black Sea Section of the Black Sea Region by means of GIS. In this study, it was aimed to determine the current situation by means of spatial analysis on the accessibility of the Public Health Centers (ASM, to eliminate the deficiencies and to help the future planning to be formed in a manner that considers the needs of the society. The zoning plan obtained from Rize Municipality for use in the study, the route data received from the Transportation Services Directorate and ©OpenStreetMap, the housing data obtained from the Numaratage Service and the location information of the Family Health Centers provided by Rize Provincial Health Directorate, The population data were obtained from TURKSTAT and data sets were formed. The data were analyzed with ArcGis 10.5 packet program. The network area of the family health centers in Rize has been determined by using the network of transportation networks. As a result of the analysis, the status of accessibility to health facilities has been demonstrated in Rize city according to Family Health Centers (ASM). Based on 500 meters walking distance determined by the legal regulations, 24 of the 46 neighborhoods in the study area have problems in accessing Family Health Centers. When the accessible distance was revised to 1000 meters which was considered acceptable in past studies, it was observed that there were 18 neighborhoods that had problems in accessing these centers. In the current situation, inadequacies about access to health institutions were mentioned in the research area and suggestions were made for its remediation.

Anahtar Kelimeler

Accessibility, Family Health Center, Network Analysis

Kaynakça

• Ak, M. (2010). Akademik Bir Disiplin Olarak Aile Hekimliği, İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 17(4), 403-408.
• Arınç, K. (2014). Doğal Beşerî, İktisadi ve Siyasal Yönleriyle Akdeniz ve Karadeniz Bölgeleri ( 1. Baskı), Erzurum: Eser Ofset Matbaacılık.
• Cromley, E. K. ve Mclafferty, S. L. (2012). Gıs And Public Health (2nd. Ed.). New York, Ny: The Guilford Press.
• Çakır Sümer, G. (2014). Rize’de Kentleşme Süreci, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 163-183.
• Çavuş, A. (2016). Rize İlinde Sanayi, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Deniz, M. (2018). Uşak Şehrinde Aile Sağlığı Merkezlerine Erişilebilirliğin Cbs ile Analizi. Journal Of Turkish Studies, 13(26), 475-491., Doi: 10.7827/Turkishstudies.14404
• Deniz, M., Kocaman, E. ve Topuz, M. (2018). Turgutlu İlçesinde Aile Sağlığı Merkezlerinin (Asm) Konumlarının Erişilebilirlik Açısından Cbs ile Analizi (Ss. 704-712). Ankara: Tücaum 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu 3-6 Ekim 2018.
• Doğanay, H. (2014). Türkiye Beşerî Coğrafyası (Genişletilmiş 4. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Doğanay, H. (2017). Coğrafya Bilim Alanları Sözlüğü (Genişletilmiş 2. Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Güney, E., Bozyiğit, R., Meydan, A., Kılıç, T. ve Bulut, İ. (2016). Çevrebilim(Ekoloji) Sözlüğü, Ankara: Çizgi Kitabevi.
• Karakaş Özür, N. (2001). Rize Şehri’nin Kuruluş ve Gelişmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kayapınar, Y. E. (2017). Akıllı Şehirler ve Uygulama Örnekleri, İtü Vakfı Dergisi, (77), 14-19.
• Mcwhinney, I. R. ve Freeman T. (2009). Textbook Of Family Medicine, United Kingdom: Oxford University Press,
• Resmî Gazete 25665 (2004). Aile Hekimliği Kanunu, Yayın Tarihi 9.12.2004, Sayısı: 25665.
• Resmî Gazete 29030 (2014). Mekânsal Planlar Yapı Yönetmeliği, Yayın Tarihi 14.06.2014, Sayısı: 29030.
• Resmî Gazete 68 (2004). Köy Kanunu, Yayın Tarihi 7.4.1924, Sayısı: 68.
• Sarıkaya, M. (2000). Millî Mücadele Döneminde Rize, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Erzurum.
• Set, T. (2013). Aile Hekimliği Uzmanlık Eğitimi Asistan El Kitabı, Trabzon. 25 Nisan 2019 tarihinde https://docplayer.biz.tr/3206642-aile-hekimligi-uzmanlik-egitimi-asistan-el-kitabi.html adresinden erişildi.
• Şahin, C. (2011). Türkiye Fiziki Coğrafyası (Genişletilmiş 4. Baskı), Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllıkları (2010-2017).
• Terzi, F. ve Ocakçı, M. (2017). Kentlerin Geleceği: Akıllı Kentler, İTÜ Vakfı Dergisi, (77), 10-13.
• Tümertekin, E. (1973). Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Uğur, A. ve Aliağaoğlu, A. (2018) Şehir Coğrafyası (6. Baskı), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ünlüoğlu, İ. ve Çağlayaner, H. (1997). Aile Hekimliğinde Oluşan Akademik Gelenek ve Gelecek. Aile Hekimliği Dergisi, 1(1), 46-49.
• Yardımcı, Y., Akbıyık, D. İ., Aypak, C, Yıkılkan, H. ve Görpelioğlu, S. (2016). Türkiye’de Aile Hekimliği Uygulaması ve Sözleşmeli Aile Hekimliği Uzmanlık Eğitimi. Turkish Journal Of Family Medicine And Primary Care, 10(2):81-90.
• Yılmaz, M. (2015). Türkiye’de Kırsal Nüfusun Değişimi ve İllere Göre Dağılımı (1980-2012), Doğu Coğrafya Dergisi, 20(33), 161-188.
• Zaman, S. ve Coşkun, O. (2008). Rize İlinin Nüfus Coğrafyası Özellikleri ve Bunları Etkileyen Etmenler Üzerine Bir İnceleme, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 263-283.