Endülüs Nesrine Genel Bir Bakış

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 531 - 546, 24.05.2021

Mahmut Üstün

Öz

Kelime anlamı dahi henüz tespit edilememiş olan Endülüs, son dönemlerde üzerine oldukça fazla ilgi çekmektedir. 711-1492 yılları arasında Müslümanlara ev sahipliği yapan İber yarımadası, keşfedilmemiş bir hazine gibi araştırmacılarını beklemektedir. Doğu’dan fetih faaliyetleri için Endülüs’e giden ve oraya yerleşen Araplar, zamanla Endülüslü diye anılmış ve sonrasında ise çeşitli sebeplerden dolayı olumsuz eleştirilere maruz kalmıştır. Bu durumun en bariz örneği ise şiir ve nesir gibi edebî faaliyetlerde görülmüştür. Bazı modern dönem Arap edebiyatçıları, Endülüs şiiri ve nesrini Doğu’nun saf bir takliti olarak değerledirmiş ve sürekli olarak Doğu şiiri ve nesri ile bir yarış içerisine sokmuşlardır. Bu makalede Endülüs nesrinin ana hatlarıyla resmi çizilmiş ve yapılan olumsuz eleştirilere cevap verilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Endülüs, Endülüs Edebiyatı, Nesir

An Overview of Andalusian Prose

Öz

Andalusia, whose word meaning has not been determined yet, has attracted a lot of attention recently. The Iberian peninsula, which hosted Muslims between 711 and 1492, awaits its researchers like an undiscovered treasure. The Arabs who went to Andalusia for conquest activities from the East and settled there have been called Andalusians in time and then have been exposed to negative criticism for various reasons. The most obvious example of this has been seen in literary activities such as poetry and prose. Some modern Arab literati valued Andalusian poetry and prose as a pure imitation of the East, and they constantly competed with Eastern poetry and prose. Some modern Arab literature researchers have valued Andalusian poetry and prose as a pure imitation of the East, and they constantly have competed with Eastern poetry and prose. İn this article Andalusian prose has been outlined and tried to respond to negative criticism.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Andalusian, Andalusian Literature, Prose, İmitation.

Kaynakça

• Abbâs, İhsân. (1969). Târîhu’l-Edebi’l-Endelusî ‘Asru Siyâdeti Kurtuba (2. Baskı). Beyrut: Dâru’s-Sekâfe.
• Abbâs, İhsân. (1997). Târîhu’l-Edebi’l-Endelusî ‘Asru’t-Tavâif ve’l-Murâbıtîn (2. Baskı). Ammân: Dâru’ş-Şurûk.
• Arslân, el-Emîr Şekîb. (1355/1936). el-Hulelu’s-Sundusiyye fî’l-Ahbâri ve’l-Âsâri’l-Endelusiyye. I-III. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât.
• Atçeken, İsmail Hakkı. (2011). “Târık b. Ziyâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/24-25. İstanbul: TDV Yayınları.
• Atîk, ‘Abdulazîz. (1976). el-Edebu’l-‘Arabî fî’l-Endelus (2. Baskı). Beyrût: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyye.
• Bakırcı, Selami. (2003). “Klasik Arap Edebiyatında Nesrin Biçim ve İlkelerinin Şekillenmesi”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/30 55-79.
• Bakırcı, Selami. (1997). IV. Abbâsi Döneminde Edebi Çevre (447-656/1055-1258). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Behcet, Mustafa. (1988). el-Edebu’l-Endelusî mine’l-Fethi hattâ Sukûti Ğırnâta. Musul: Mektebetu Lisâni’l-‘Arab.
• Cebûrî, Halef Mahmûd Hüseyn. (2015). “Mezâhiru’t-Tecdîd ve’l-İbdâ‘ fî’n-Nesri’l-Endelusî”. Mecelletu Câmi‘ati Tikrît li’l-‘Ulûmu’l-İnsâniyye 22/11, 168-196.
• Cûdî, Su‘ûd Ğâzî Muhammed. (1990). Funûnu’n-Nesr fî Edebi İbni’l-Hatîb el-Endelusî. Yüksek Lisans Tezi. Mekke: Vizâretu’t-Ta‘lîmi’l-‘Âlî Câmi‘atu Ummi’l-Kurâ.
• Çınar, Mustafa. (2002). Endülüs’te Mulûku’t-Tavâif Dönemi Edebi Çevresi (392-424/1031-1090). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çiftçi, Faruk. (1999). Endülüs’te Hilafet Dönemi Edebi Çevresi (316-422/929-1031). Yayımlanmamış Doktora Tezi Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dâye, Muhammed Rıdvân. (2000). Fî’l-Edebi’l-Endelusî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr.
• Dâye, Muhammed Rıdvân. (1993). Târîhu’n-Nakdi’l-Edebî fî’l-Endelus. (2. Baskı). Beyrut: Müessesetü’r-Risâle.
• Dayf, Ahmed. (1924). Belâğatu’l-‘Arab fî’l-Endelus. Kahire: Matba‘atu Mısr.
• Dayf, Şevkî. (1425/2004). el-Fenn ve Mezâhibuhu fî’n-Nesri’l-‘Arabî. (10. Baskı) Kahire: Dâru’l-Me ‘ârif.
• Demirayak, Kenan. (1998). Abbâsî Edebiyatı Tarihi. Erzurum: Bakanlar Matbaacılık.
• Demirayak, Kenan. (2009). Arap Edebiyatı Tarihi- I Cahiliye Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Demirayak, Kenan. (2009). Arap Edebiyatı Tarihi- II Sadru’l-İslam Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları.
• Demirayak, Kenan. (2012). Arap Edebiyatı Tarihi-III Emeviler Dönemi. Erzurum: Eser Ofset.
• Devserî, Ahmed Sanî. (2004). el-Hayâtu’l-İctmâ‘iyye fî Ğırnâta fî ‘Asri Devleti Benî’l-Ahmer. Abu Dabi: el-Mecma‘u’s-Sekâfî.
• Durmuş, İsmail. (2007). “Nesir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 33/6-8. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ebû Zeydûn, Vedî‘. (2005). Târîhu’l-Endelus mine’l-Fethi’l-İslâmî hattâ Sukûti’l-Hilâfe fî Kurtuba. Beyrut: el-Ehliyye.
• Evsî, Hikmet Ali. (1974). Fusûl fî’l-Edebi’l-Endelusî fî’l-Karneyn es-Sânî ve’s-Sâlis li’l-Hicri. Bağdat: Mektebetu Selmân el-A‘zamî.
• Fâhûrî, Hannâ. (1986). el-Câmi‘ fî Târîhi’l-Edebi’l-‘Arabî (el-Edebu’l-Kadîm). Beyrut: Dâr’ul-Cîl.
• Fekî, ‘Usâmuddin ‘Abdurraûf. (1984). Târîhu’l-Mağrib ve’l-Endelus. Kahire: Mektebetu Nahdatu’ş-Şark.
• Ferâhîdî, Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân b. Amr b. Temîm. (2003). Kitâbu’l-‘Ayn. I-IV. thk.: ‘Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye.
• Fîrûzâbâdî, Ebû’t-Tâhir Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kûb b. Muhammed. (1489/2008). Kâmûsu’l-Muhît. thk.: Enis Muhammed eş-Şâmî ve Zekeriyyâ Câbir Ahmed. Kahire: Dâru’l-Hadîs.
• Gómez, Emilio García. (1956). eş-Şi‘ru’l-Endelusî (Bahs fî Tatavvurih ve Hasâisih). (2. Baskı). çev.: Hüseyn Mu’nis. Kahire: Mektebetu’n-Nahdati’l-Mısriyye.
• Hafâcî, Muhammed. (1992). ‘Abdulmun‘im. el-Edebu’l-Endelusî et-Tatavvur ve’t-Tecdîd. Beyrut: Dâru’l-Cîl.
• Hamevî, Yâkût Ebû Abdillah Şihâbuddîn Yâkût b. Abdillah el-Bağdâdî er-Rûmî. (1977). Mu‘cemu’l-Buldân. I-V. Beyrut: Dâru Sâdr.
• Heykel, Ahmed. (1985). el-Edebu’l-Endelusî mine’l-Fethi ilâ Sukûti’l-Hilâfe. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif.
• Himyerî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Abdillâh b. Abdilmün‘im es-Sanhâcî. (1974). er-Ravdu’l-Mi‘târ fî Haberi’l-Ektâr. thk.: İhsân Abbâs. Beyrut: Mektebetu Lübnan.
• Hiyârî, Mahmûd Muhammed ‘Abdurrahman. (1991). Edebu’r-Resâili’d-Dîvâniyye fî’l-Mağrib ve’l-Endelus fî ‘Ahdi’l-Muvahhidîn. Yüksek Lisans Tezi. Ammân: Külliyyetu’d-Dirâsâti’l-‘Ulyâ Câmi‘atu’l-Ürdüniyye,
• Hüseyn,Taha. (1967). Fî’l-Edebi’l-Câhilî. (2. Baskı). Kahire: Müessetu Hindâvî.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. (1400/1980). Lisânü’l-‘Arab. I-XV. thk.: Ahmed Fâris. Beyrut: Dâru Sâdr.
• İbn Zeydûn, Ebû’l-Velîd Ahmed b. Abdillâh b. Ahmed b. Gâlib el-Mahzûmî el-Endelüsî. (1999). er-Risâletu’l-Hezliyye. çev.: Kenan Demirayak. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını.
• İnân, Muhammed Abdullah. (1997). Devletu’l-İslâm fî’l-Endelus: el-‘Asru’l-Evvel- Mine’l-Fethi ilâ Bidâyeti ‘Ahdi’n-Nâsır. I-IV. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî.
• Îsâ, ‘Abdulaziz Muhammed. (1936). el-Edebu’l-‘Arabî fî’l-Endelus. Kahire: Matba‘atu’l-İstikâme.
• Jarrar, Salah Moh'd Mah'd. (1982). Literature and Literary Life in Nasrid Granada (1238-1492) and Their Relatıon to State Politics. Londra: University of London, School of Oriental and African Studies Doktora Tezi.
• Kallek, Cengiz. (1999). “İbn Âsım, Ebû Yahyâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/327-328. İstanbul: TDV Yayınları.
• Kaysî, Fâyiz ‘Abdunnebî Felâh. (1989). Edebu’r-Resâil fî’l-Endelus fî’l-Karni’l-Hâmis el-Hicrî. Ammân: Dâru’l-Beşîr.
• Kutluer, İlhan-Katipoğlu, Hasan. (1996). “Hay b. Yakzân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/551-554. İstanbul: TDV Yayınları.
• Makkarî, Ebû’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kuraşî et-Tilimsânî el-Fâsî. (1968). Nefhu’t-Tîb min Ğusni’l-Endelusi’r-Ratîb. thk.: İhsân ‘Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr.
• Makkarî, Ebû’l-Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kuraşî et-Tilimsânî el-Fâsî. (1939). Ezhâru’r-Riyâz fî Ahbâri ‘İyâz. I-II, thk.: Mustafâ es-Sakâ vd. Kahire-Riyad: Matba‘atu Lecneti’t-Te’lîf ve’t-Terceme ve’n-Neşr-Sundûk İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî.
• Mübârek, Zekî. (2013). en-Nesru’l-Fennî fî’l-Karni’r-Râbi‘. Kahire: Müessetu Hindâvî.
• Özdemir, Mehmet. (1995). “Feth b. Hâkân el-Kaysî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/453-455. İstanbul: TDV Yayınları.
• Özdemir, Mehmet. (2016). Endülüs Müslümanları Siyasî Tarih. (3. Baskı) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Rikâbî, Enâhîd ‘Abdilemîr ‘Abbâs. (2005). Eseru’l-Kur’ân-ı Kerîm fî’n-Nesri’l-Endulusî min Nihâyeti ‘Asri’t-Tavâif ve’l-Murâbıtîn Hattâ Sukûti Ğırnâta. Bağdat: Câmi‘atu Bağdâd, Doktora Tezi.
• Sarp, Ebuzer. (2020). Endülüs’te Murâbıtlar ve Muvahhidler Dönemi Edebî Çevre. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Sehlî, İbrâhîm Mûsâ Sâhir. (1987). Tecdîdatu’l-Endelusiyyîn fî’n-Nesri’l-‘Arabî. Mekke: Vizâretu’t-Ta‘lîmi’l-‘Âlî Câmi‘atu Ummi’l-Kurâ, Yüksek Lisans Tezi.
• Selmî, Hennân Temîm. (2012-2013). er-Resâilu’n-Nesriyye fî’l-Vasfi’l-Endelusî. Mekke: Vizâretu’t-Ta‘lîmi’l-‘Âlî Câmi‘atu Ummi’l-Kurâ, Yüksek Lisans Tezi.
• Sercânî, Râğıb. (2011). Kıssatu’l-Endelus mine’l-Fethi ila’s-Sukût. I-II. Kahire: Müessesetu İkra’.
• Sifil, Ebubekir. (1999). “İbn Ebü’l-Hısâl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/466-467. İstanbul: TDV Yayınları.
• Şek‘a, Mustafa Muhammed. (1997). el-Edebu’l-Endelusî Mevzû‘âtuhu ve Funûnuhu. (9. Baskı). Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn.
• Şeşen, Ramazan. (2001). “Kâdî el-Fâzıl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/114-115. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ubûdî, Câsim. (2006). “ Mûsâ b. Nusayr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/224-225. İstanbul: TDV Yayınları.
• Ukbânî, Menâl Sâlim. (2008). en-Nesru’l-Fennî el-Endelusî fî ‘Asri’l-Hilâfeti’l-Emeviyye. Ammân: Külliyyetu’d-Dirâsâti’l-‘Ulyâ Câmi‘atu’l-Ürdüniyye, Doktora Tezi.
• Uylaş, Sait. (2001). II. Abbâsî Asrı’nda Edebî Çevre (232-334/847-945). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Yılmaz, Nurullah. (2017). “Üçüncü Abbasi Asrında Nesir Sanatı Ve Öncüleri”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 58. 37-47.
• Yılmaz, Nurullah. (1995). III. Abbâsî Asrında Edebî Çevre (232-334/847-945). Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
• ez-Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayruddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ed-Dımaşkî. (2002). el-‘Alâm. I-VIII. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyin.