Sakarya Savaşı Öncesinde Türk Ordusunun Yeniden Yapılandırılma Süreci

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: Özel Sayı, 328 - 344, 29.11.2021

Ulvi Ufuk Tosun

https://doi.org/10.53487/ataunisosbil.952667

Öz

Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşlarının yürüttüğü Millî Mücadele, çok önemli bir tarihî evreyi teşkil etmektedir. Amasya Genelgesi, Erzurum Kongresi, Sivas Kongresi, Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması, Misak-ı Millî’nin Kabulü ve Birinci Türkiye Millet Meclisinin Açılışı; bu sürecin önemli gelişmeleri olarak kayda geçmiştir.
Tüm bu gelişmeler, Millî Mücadele’nin bir sistematik kazanmasında büyük katkılar sağlamıştır. Kararlı şekilde yürütülen bu mücadeleyi, pratiğe taşıyan, başka bir ifadeyle hedefe ulaştıran yegâne unsur ise savaş meydanları olmuştur. Millî Mücadele literatüründe Muharebeler Dönemi diye tanımlanan bu süreç, kuşkusuz İstiklâl Savaşı’nın en kritik evresini teşkil etmiştir. I. ve II. İnönü savaşlarının kazanılması, Türk ordusunun moral-motivasyonunu yükselterek ülkenin işgalden kurtarılacağı kararlılığına ilham kaynağı olmuştu. Bu moral ve motivasyon; Kütahya, Eskişehir Savaşlarının kaybedilmesiyle yerini büyük bir karamsarlığa bırakmıştı. Alınan mağlubiyet, bazı şehirlerin kaybedilmesi, hatta Millî Mücadele’nin yönetildiği Ankara’nın dahi işgal tehlikesiyle karşılaşması ve tüm bu olumsuzlukların yanında ordunun önemli ölçüde dağılması, söz konusu endişe ve karamsarlıkları daha ileri boyutlara taşımıştı. Türk tarafında, böyle bir psikoloji hâkimdi. Buna karşılık Yunan tarafında, artık Anadolu’nun tamamen ele geçirilmesi için sona yaklaşıldığı düşünülmekteydi. Sakarya Savaşı’nı kazanıp bu düşünceyi sonuçlandırmak heyecanına kapılmışlardı. Bu savaş, Türk tarafı için bir ölüm kalım meselesiydi. Eğer Yunan ordusu durdurulamazsa ülke bütünüyle işgale uğrayabilirdi. Bunu çok iyi idrak eden Mustafa Kemal Paşa ve silah arkadaşları, söz konusu savaşa büyük önem atfedip o doğrultuda hazırlıklar yapmaya girişmişlerdi.
Bu çalışma; Kütahya, Eskişehir Savaşları sonucunda büyük oranda çözülen Türk ordusunun Sakarya Savaşı için nasıl yeniden derlenip, toparlanarak hazır hâle getirildiğinin anlaşılmasına katkı sunmayı amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Ordusu, Kütahya-Eskişehir Savaşları, Başkomutanlık Kanunu, Tekâlif-i Milliye Emirleri, Sakarya Savaşı.

Kaynakça

• MSB Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Arşivi
• Anadolu Ajansı. (2020). 100 yıllık türkiye 23 nisan 1920-23 nisan 2020. Anadolu Ajansı Yayınları.
• Düstur. (1953). Üçüncü tertip, cilt: 1. Başvekâlet Devlet Matbaası.
• Düstur. (1929). Üçüncü tertip, cilt: 2. Milliyet Matbaası.
• İstiklâl Mahkemeleri. (2015). Cilt: 1. TBMM Kütüphane ve Arşiv Hizmetleri Başkanlığı Yayınları
• TBMM ZC. (1958). 1. devre, 2. İçtima, cilt: 12. TBMM Matbaası.
• TBMM GCZ. (1985). 1. devre, 2. içtima, cilt: 2. Sanem Matbaası.
• Artuç, İ. (1985). Büyük dönemeç sakarya meydan muharebesi. Kastaş Yayınları.
• Atatürk, K. (2009). Nutuk (1919-1927). (Haz. Zeynep Korkmaz). Atatürk Araştırma Merkezi.
• Atay, F. R. (2012). Çankaya. Pozitif Yayınları.
• Aybars, E. (2006b). İstiklâl mahkemeleri (1920-1923/1923-1927). Zeus Kitabevi.
• Aybars, E. (2007a). Türkiye cumhuriyeti tarihi 1. Zeus Kitabevi.
• Aydemir, Ş. S. (1990). Tek adam mustafa kemal 1919-1922, cilt: 2. Remzi Kitabevi.
• Aykut, F. (2006). İstiklâl savaşı’nda kütahya ve eskişehir muharebeleri. (Yay. Haz. Ahmet Tetik, Melike Ceyhan). Genelkurmay Basımevi.
• Belen, F. (1973). Askerî, siyasal ve sosyal yönleriyle türk kurtuluş savaşı. Başbakanlık Basımevi.
• Erikan, C. (2006). Komutan Atatürk, cilt: ı-ıı. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Genelkurmay Başkanlığı. (1999a). Türk istiklâl harbi, ıı’nci cilt, batı cephesi, 2’nci kısım. Genelkurmay Basımevi.
• Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları. (1974b). Türk istiklâl harbi, ıı’nci cilt, batı cephesi, 4’ncü kısım. Gnkur. Basımevi.
• Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Resmî Yayınları. (1972c). Türk istiklâl harbi, ıı’nci cilt, batı cephesi, 5’nci kısım, 1’nci kitap. Gnkur. Basımevi.
• Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi Resmî Yayınları. (1973d). Türk istiklâl harbi, ıı’nci cilt, batı cephesi, 5’nci kısım, 2’nci kitap. Gnkur. Basımevi.
• Jaeschke, G. (1989). Türk kurtuluş savaşı kronolojisi mondros’tan mudanya’ya kadar (30 ekim 1918-11 ekim 1922). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kinross, L. (2011). Atatürk bir milletin yeniden doğuşu. Altın Kitaplar.
• Kutlu, C. (1992). Birinci dönem türkiye büyük millet meclisi’nin iç güvenlikle ilgili çıkardığı kanun ve kararnâmeler (23 nisan 1920-16 nisan 1923). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Erzurum.
• Öztürk, K. (1990). Atatürk’ün tbmm açık ve gizli oturumlarındaki konuşmaları ı. Kültür Bakanlığı.
• Müderrisoğlu, A. (1990). Kurtuluş savaşının malî kaynakları. Atatürk Araştırma Merkezi.
• Sarıhan, Z. (1995a). Kurtuluş savaşı günlüğü, cilt: ııı, (açıklamalı kronoloji), tbmm’den sakarya savaşı’na (23 nisan1920-22 ağustos 1921). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sarıhan, Z. (1996b). Kurtuluş savaşı günlüğü, cilt: ıv, (açıklamalı kronoloji), sakarya savaşı’ndan lozan’ın açılışına (23 ağustos 1921-20 kasım 1922). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Selek, S. (2010). Anadolu ihtilali mondros mütarekesi’nden türkiye cumhuriyeti’nin doğuşuna kadar ulusal savaşımızın belgeseli. Kastaş Yayınevi.
• Tansel, S. (1991). Mondros’tan mudanya’ya kadar, cilt: ıv. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Turgut, H. (Der.). (2015). Atatürk’ün sırdaşı kılıç ali’nin anıları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Vandemir, B. (1946). Türk istiklâl harbinde sakarya’dan mudanya’ya kadar, 1. kısım. Genelkurmay Başkanlığı Askerî Basımevi.