Traces of Mountain and Fire Cult in Giresun Folk Songs Recorded in TRT Repertoire

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 107 - 125, 18.10.2025

Münire Baysan , İrem Bayraktar

Öz

From past to present, there have been some beliefs and practices that have affected the lives of peoples and shaped their feelings, thoughts and behaviors. In folk songs, which take their source from the life of the people, the mythical elements revealed by this belief have continued to exist. Folk songs are one of the common folk culture products in which spiritual elements can be clearly seen and belief elements are reflected. Mountain and fire cults have been accepted as blessed beings in the life of Turks for various reasons. In this study, the traces of the mountain and fire cult, which is one of the important cults of Turkish culture and mythology, in Giresun folk songs registered in TRT repertoire are discussed. The aim of the study is to determine the mythological reflection of the mountain and fire cult in Giresun folk songs in TRT repertoire and to reveal the traces of the cult. In this context, the roles of mountain and fire in the folk songs in question were tried to be explained with the data screening method

Anahtar Kelimeler

Folk Song , Mythology , Folk Belief , Mountain Cult , Fire Cult

Proje Numarası

YOK

TRT Repertuvarına Kayıtlı Giresun Türkülerinde Dağ ve Ateş Kültünün İzler

Öz

Geçmişten günümüze halkların yaşamını etkileyen, onların duygu, düşünce ve davranışlarına yön veren bazı inanışlar, uygulamalar meydana gelmiştir. Kaynağını halkın yaşamından alan türkülerde bu inanışın ortaya koyduğu mitik unsurlar varlığını devam ettirmiştir. Türküler manevi unsurların açıkça görülebildiği, inanç ögelerinin yansıdığı yaygın halk kültürü ürünlerinden biridir. Dağ ve ateş kültü, Türklerin yaşamında çeşitli sebeplere bağlı bir şekilde kutlu varlıklar olarak kabul görmüştür. Bu çalışmada, Türk kültür ve mitolojisinin önemli kültlerinden olan dağ ve ateş kültünün TRT repertuvarına kayıtlı Giresun türkülerindeki izleri ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, TRT repertuvarındaki Giresun türkülerinde dağ ve ateş kültünün mitolojik yansımasını tespit etmek, kült izlerinin ortaya çıkarılmasını sağlamaktır. Bu bağlamda, dağ ve ateşin söz konusu türkülerdeki rolleri veri tarama yöntemi ile açıklanmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Türkü , Mitoloji , Halk İnanışı , Dağ Kültü , Ateş Kültü

Etik Beyan

YOK

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• Ataman, A. (2009). Bu Toprağın Sesi-Halk Musikimiz, İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Başgöz, İ. (2008). Türkü, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Bayat, F. (2006). Türk Mitolojisinde Dağ Kültü. Folklor/ Edebiyat, C.12, Sayı 46.
• Bekki, S. (2007). Ateş Etrafında Oluşan Halk İnanışları ve Nevruz Ateşi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi (41): 249-254.
• Bonnefoy, Y. (2000). Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü I-II. çev.: Levent Yılmaz, Ankara: Dost Kitabevi.
• Boratav, P. N. (1982). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Çelik, A. (2020). Kırgız Arkaik Destanları ve Mitoloji, İstanbul: Paradigma Akademi.
• Duymaz, A. ve Şahin, H. İ. (2008). Kaz Dağlarında Dağ, Ağaç ve Ocak Kültü Üzerine İnanış ve Uygulamalar, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (19): 116-126.
• Eck, L. D. (2005). The Encylopedia of Religion, “Mountains Md.”, ABD, Thomson Gale Co., IX
• Esin, E. (1978). İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Gökşen, C. ve Gökşen, R. (2016). Dağ’ın Türkülere Mitik Bir Öge Olarak Yansıması, Journal of Turkish Research Institute (57): 1599-1618.
• Gömeç, S. (2011). Şamanizm ve Eski Türk Dini, Ankara: Berikan Yayınları.
• Gültepe, N. (2015). Türk Mitolojisi, İstanbul: Resse Kitabevi.
• Gülyüz, B.G. (2019). İslam Öncesi Türk Kültüründe Ateş ve Ateşe Hükmedenler (Maddi Kültür İzleri Işığında), Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (11): 201-223.
• Harva, U. (2015). Altay Panteonu, çev.: Ömer Suveren, İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Hassan, Ü. (1985). Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler, İstanbul: Kaynak Yayınları.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kalafat, Y. (1990). Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Kalafat, Y. (2004). Altaylardan Anadolu’ya Kamizm-Şamanizm, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Kaya, D. (1999). Anonim Halk Şiiri, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köse, O. (2019). Türk Kültüründe Dağ ve Düzgün Baba Dağı, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi (1): 13-24.
• Kumartaşlıoğlu, S. (2016). Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü, Konya: Kömen Yayınları.
• Mirzaoğlu, F. G. (2005). Türkülerde Mitolojik Unsurlar, Türkbilig (10): 34-53.
• Ocak, A.Y. (1993). Dağ: Eski Türklerde Dağ Kültü. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:8, 401-402.
• Ögel, B. (1971). Türk Mitolojisi, İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ögel, B. (2003). İslamiyet’ten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özbek, M. (2010). Türkü Deyip Geçme Tanı, Türk Yurdu Dergisi Türkü Özel Sayısı (30): 19.
• Potapov, L.P. (2012). Altay Şamanizmi, çev.: Metin Ergun, Konya: Kömen Yayınları.
• Roux, J. P. (2021). Türklerin ve Moğolların Eski Dini, çev.: Aykut Kazancıgil, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Sönmez, S. (2008). Türklerde Dağ Kültü İnancı ve Altay, Tuva ve Şor Destanlarında Dağ, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tanyu, H. (1973). Dinler Tarihi Araştırmaları, Ankara: A.Ü. İlahiyat Fak. Yayınları.
• Tümer, G. & Küçük, A. (1997). Dinler Tarihi, Ankara: Ocak Yayınları.
• Uğurlu, N. (2009). Folklor ve Etnografya-Halk Türkülerimiz, İstanbul: Örgün Yayınevi.
• Uraz, M. (1994). Türk Mitolojisi, İstanbul: Düşünen Adam Yayınları.
• Yakıcı, A. (2013). Halk Şiirinde Türkü, Ankara: Akçağ Yayınları.