Historical and Archaeological Practices in Nurdağı District of Gaziantep Province

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 13, 213 - 263, 26.12.2017

İbrahim Üngör

Öz

The distance
of Nurdağı District located in the west of Gaziantep Province from the city
centre is 80 km. Nurdağı is located in the eastern foothills of Amanos
Mountains and in the west of the Sof Mountains. The district is situated in the
Kahramanmaraş-Hatay rift valley and at the northern end of the Islahiye Plain.
The elevation of the district is close to 570 m above the sea level. All of the
operations carried out in Nurdağı have clearly demonstrated how rich historical
and archaeological value the district and the surrounding areas have.  Paleolithic open space settlements and caves
found in Sakçagözü, the last chalcolithic and early Bronze Age settlement
Gedikli/Karahöyük, the centre of the late Hittite State kingdom, Sakçagözü, are
among the some of the most familiar historical and archaeological centres of
Nurdağı. Nurdağı’s being a transition region between Egypt, Mesopotamia and
Anatolia has given to the region a strategic value. That the region has such a
rich history has attracted the attention of researchers to this area beginning
from the end of the 19th century.  In
this study, the centres identified by us along with the searches conducted and
excavations are also discussed.

Anahtar Kelimeler

Nurdağı, Aslanlıbel, Sakçagözü, Gedikli/Karahöyük

Gaziantep İli Nurdağı İlçesi’nde Tarihi ve Arkeolojik Çalışmalar

Öz

Gaziantep
ilinin batısında yer alan Nurdağı ilçesinin il merkezine olan mesafesi 80
km’dir. Nurdağı, Amanos Dağları’nın doğu eteklerinde, Sof Dağları’nın ise
batısında yer almaktadır. İlçe, Kahramanmaraş-Hatay grabeni içinde ve İslahiye Ovası’nın
kuzey ucunda konumlanmaktadır. İlçenin deniz seviyesine göre yükseltisi 570 m civarındadır.
Nurdağı’nda yapılan tüm çalışmalar ilçe ve çevresinin ne kadar zengin bir
tarihi ve arkeolojik değere sahip olduğunu açıkça göstermiştir. Sakçagözü’nde
bulunan Paleolitik açık alan yerleşmeleri ve mağaralar, Son Kalkolitik ve İlk
Tunç Çağı yerleşmesi Gedikli/Karahöyük, Geç Hitit Şehir Devleti merkezi Sakçagözü
Nurdağı’nın en bilinen tarihi ve arkeolojik merkezleri arasında bulunur.
Nurdağı’nın Mısır, Mezopotamya ve Anadolu arasında bir geçiş bölgesi olması bölgeye
stratejik bir değer kazandırmıştır. Bölgenin bu kadar zengin bir tarihe sahip
olması 19. yüzyılın sonlarından itibaren araştırmacıların dikkatini bu bölgeye
çekmeye yetmiştir. Bu çalışmada daha önceden yapılan araştırmalar ve kazılar
ile birlikte çalışmalarımızda tespit ettiğimiz merkezler de ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nurdağı, Aslanlıbel, Sakçagözü, Gedikli/Karahöyük

Kaynakça

• ALKIM, Handan, 1970, “Explorations and Excavations in Turkey 1967 and 1968” Anotolica, III, s. 1-91.
• ALKIM, Handan, 1979, “Gedikli (Karahöyük) Çanak Çömleğine Toplu Bir Bakış”, VIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara, s. 135-142.
• ALKIM, Handan, 1984, “Gedikli Höyük Kazıları Çanak Çömleğinin Minerolojik ve Petrografik Yöntem İle İncelenmesi”. TÜBİTAK-ARÜTOB IV, s. 225-242.
• ALKIM, U. Bahadır, 1960, “Sam’al ile Asitawandawa Arasındaki Yol: Amanus Bölgesinin Tarihî Coğrafyasına Dair Araştırmalar” Belleten C. XXIV, S 95. Ankara.
• ALKIM, U. Bahadır, 1964, “İslahiye Bölgesi’nde Türk Tarih Kurumu Adına 1955- 1962 Yılları Arasında Yapılan Tarihi ve arkeolojik Çalışmalar”, Atatürk Konferansları, s. 164-178.
• ALKIM, U. Bahadır, 1967a, “İslahiye Bölgesi Araştırmaları: Tilmen ve Gedikli Hüyük Kazıları (1964)”, TAD-X IV-I,2, s. 69-78.
• ALKIM, U. Bahadır, 1967b, “İslahiye Bölgesi Araştırmaları ve Gedikli (Karahüyük) Kazısı 1965”, TAD XIV-1-2, s. 79-86.
• ALKIM, U. Bahadır, 1968a, “İslahiye Bölgesi Araştırmaları ve Gedikli Hüyük Kazısı (1966)”, TAD XIV-1-2, s. 39-48.
• ALKIM, U. Bahadır, 1968b, “İslahiye Bölgesi Araştırmaları Gedikli ve Kırışkal Hüyük kazıları (1967)”, TAD-XVI-II, s. 5-13. ALKIM, U. Bahadır, 1968c, Anatolian I, Geneva.
• ALKIM, U. Bahadır, 1970, “Explorations and Excavations in Turkey, 1967 and 1968”. Anatolica 4, s. 1-82.
• ALKIM, U. Bahadır, 1974, “Tilmen Höyük ve Samsun Bölgesi Çalışmaları”, TAD XX-2, s. 5-16.
• ALKIM, U. Bahadır, ALKIM, Handan, 1966, “Gedikli (Karahöyük) Kazısı Birinci Ön Rapor” Belleten XXX, s. 1-26, Ankara.
• BELL, Angela, 2001, Tilmen Höyük Kazılarında Bulunmuş Olan Portakal Renkli Çark Yapımı Mal Grubu (Brittle Orange Ware) Üzerine Bir Araştırma, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul. BRAİDWOOD, Linda S., Braidwood, Robert J., 1986, Prelude to the Appearance of Village Farming Communities in Southwestern Asia, in: Ancient Anatoli:. Aspects of Change and Cultural Development (Essays in Honor of Matcheld J. Mellink). Madison, pp. 3-11.
• DARGA, Mühibbe, 1992, Hitit Sanatı, Akbank Kültür Ve Sanat Kitapları, s. 298-303.
• DURU, Refik, 1996, Kuruçay Höyük II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• DURU, Refik, 2000, “Gedikli Karahöyük ve Kırışkal Höyük kazıları” Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul üniversitesi, Ankara, s. 342-344.
• DURU, Refik, 2006, Gedikli Karahöyük I, Türk Tarih, Türk Tarih Kurumu Yayınları V. Dizi- Sa. Ankara.
• DURU, Refik, 2010, Gedikli Karahöyük II, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• DURU, Refik, Unutulmuş Bir Başkent- Tilmen-A Forgotten Capital City, İstanbul 2003.
• GARRARD, Andrew, 1997, “Survey Of Palaeolıthıc And Aceramıc Neolıthıc Sıtes In Sakçagözü Regıon (Gaziantep): 1995 Fıeld Season”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, Kültür Bakanllgı Milli Kütüphane Basımevi Ankara, s. 313-323.
• GARRARD, Andrew, CONOLLY, James, MOLONEY, Norah, WRİGHT, Katherine, 1996, “The Early Prehistory of the Sakçagözü Region, North Levantine Rift Valley: Report on 1995 Survey Season", Anatolian Studies, S 46, s. 53-81.
• GARSTANG, John, 1908, “Excavations At Sakle- Geuzi, İn North Syria: Prelimanary Report For 1908” Annals of Archaeology and Anthropology 1, s. 97-117.
• GARSTANG, John, 1937, “Explorations in Cilicia. The Neilson Expedition: Preliminary Report I” LiverpoolAnnals of Archaeology and Anthropology 24, s. 52-64.
• GÜTERBOCK, Hans, Gustav, 1961, “The North-Central Area of Hittite Anatolia” Journal of Near Eastern Studies Vol. 20, No 2, s. 85-97. HANFMANN, George M. A., 1960, “On the Date of the Late Hittite Palace at Sakçegözü” Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 160.
• HARMANKAYA, Savaş, ERDOĞU, Burçin, 2002, TAY-Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-4a/4b: İlk Tunç Çağı, İstanbul.
• HARMANKAYA, Savaş, TANINDI, Oğuz, 1996, Paleolitik/Epipaleolitik: Şatırhöyük Yöresi.
• HARMANKAYA, Savaş, TANINDI, Oğuz, ÖZBAŞARAN, Mihriban, 1997, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri 2, Neolitik Ege Yayınları İstanbul.
• HARMANKAYA, Savaş, TANINDI, Oğuz, ÖZBAŞARAN, Mihriban, 1998, Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-3: Kalkolitik, Ege Yayınları, İstanbul, Coba Höyük.
• HOURS, Francis, AURENCHE, Olivier, CAUVIN, Jacques, CAUVIN, Marie Claire, COPELAND, Lorraine, SANLAVILLE, Paul, 1994, Atlas Des Sıtes Du Proche Orıent (14000-5700 BP) Volume I: Texte Paris. Kılıç Yusuf, 2015, “Anadolu’nun İlk Kentleri” I. Uluslararası Sosyal Bilimler Araştırmaları Kongresi, s. 119-136. Denizli.
• Kılıç, Yusuf, 2015, “Hitit Devletinde Sefer Organizasyonu Üzerine Bir Not”, Cahit Günbattı’ya Armağan, 2015, s. 145-163. Ankara KLENGEL, Horst, 2002, “Die Geschichte des hethitischen Reiches.” In: Die Hethiter und ihr Reich – Das Volk der 1000 Götter. Helga Willinghöfer (ed.), Theiss, Stuttgart, s. 62-73
• LUSCHAN, Felix Von, HUMANN, Carl, KOLDEWEY, Robert, 1898, Ausrabungen in Sendschirli II. Ausgrabungsbericht und Architektur. Berlin: W. Spemann.
• MELLAART, James, 1981, “The River Qoueiq, Northern Syria, and its Catchment. Studies arising from the Tell Rif’at Survey 1977/79” Bar Int. Ser, 98, s. 131-319.
• MELLİNK, Machteld J., 1963, “Archaeology in Asia Minor”. AJA, 67, pp. 173-190
• ORTHMANN, Winfried, 1971, Untersuchungen zur spathethitischen Kunst. Saarbrucker Beitrage zur Altertumskunde, Bonn, Nr 8. ÖNAL, Mehmet, MAHSERECİ, Güler, ÖZGAN, Osman vd., 2007, Gaziantep İlçeleri Taşınmaz Kültür ve tabiat Varlıkları Envanteri 2007, Gaziantep, s. 337.
• ÖZ, Tahsin, 1949, “Ahmet Fethi paşa ve Müzeler”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnografya Dergisi, S V, Ankara.
• PALAZ ERDEMİR, Hatice, ERDEMİR, Halil, 2013, “Roma Döneminde Cyrrhus (Kilis) ve Çevresinin Askeri ve Jeopolitik Önemi”, Kilis Yedi Aralık Üniversitesi “I. Uluslararası Muallim Rıfat, Kilis ve Çevresi Sempozyumu”, Kilis, 16-17 Mayıs 2013.
• PALAZ ERDEMİR, Hatice, ERDEMİR, Halil, 2013, “Sardes Örneğinde Eskiçağ Devletlerinin Yönetim Merkezi Seçimi”, “Krallardan Efelere Salihli”, Salihli Kaymakamlığı ve Salihli Belediyesi, Salihli, 26-27 Nisan 2013. PALAZ ERDEMİR, Hatice, ERDEMİR, Halil, 2016, “Batılıların Yaptığı Arkeolojik Kazılar ve Tarihi Eser Yağması”, Yeni Türkiye, Ortadoğu Özel Sayısı II, s. 83, Ocak-Haziran s. 752-773.
• PERROT, Jean, Reconnaissance Archéologrques en Turquie Méridionale 1961 Centre National De La Recherce Scientifique, jerusalem, 1962.
• ŞAHİN, İbrahim, F., 2007, “Belen Geçidi’nde Coğrafi Gözlemler”, Doğu Coğrafya Dergisi, C. 12, S 17, s. 65-86.
• ŞAHİN, İbrahim Fevzi, MERAL, 2015, Elif “Türkiye’de Karayolu Geçitlerinin Özellikleri ve İç Anadolu Bölgesi’nde Coğrafi Dağılışı”, Coğrafya’ya Adanmış Bir Ömür Prof. Dr. Hayati Doğanay, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• TAYLOR, John Du Plat, SETON, WİLLİAMS, Veronica, WAECHTER, J., 1950, “The Excavations at Sakce Gözü”, Iraq XII, s. 53-138.
• USSİSHKİN, David, 1966, “The Date of the Neo-Hittite Enclosure at Sakçagözü”, Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 181, s. 15-23.
• ÜNAL, Ahmet, 2005, Hititler Devrinde Anadolu, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• ÜNGÖR, İbrahim, 2011, İslahiye ve Çevresinin Eskiçağ Tarihi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (basılmamış Doktora tezi), Erzurum.
• ÜNGÖR, İbrahim, 2014, İslahiye ve Çevresinin Eskiçağ Tarihi, Yason Yayıncılık, Ankara.
• ÜNGÖR, İbrahim, ÖZGÜL, Oktay, 2016, “Gaziantep/İslahiye Leçe Bölgesi Oygu Tekne Mezarları” Belgü, S. 3, s.89-104.
• YİĞİT, Turgut, “İlk Tunç Çağı’nın Son Evresinde Anadolu’nun Siyasal Görünümü” Tarih Araştırmaları Dergisi, S.33, 2003, s. 167-182.