Elmalılı Hamdi Yazır’ın Parlamento Faaliyetleri ve Ulûhiyet Görüşü

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 129 - 154, 30.03.2020

Fatma Pınar

Öz

Son devir İslâm âlimlerinden biri olan Elmalılı Hamdi Yazır, gerek siyasi gerekse ilmi kişiliğiyle yirminci yüzyıl Türkiyesi’nde aktif rol oynamış önemli isimlerden biridir. Elmalılı şeriatla uygun bir meşrutiyet tarzı ortaya koyabilme hedefinde olmuş ve bu hedefe ulaşabilmek gayesiyle II. Meşrutiyet döneminde Antalya milletvekili olarak meclise girmiştir. Milletvekili olarak siyasi alanda Kanun-i Esasi’nin değiştirilmesi gibi daha birçok hususta önemli roller üstlenmiştir. Siyasi kimliğinin yanı sıra, geniş kültürlü bir mütefekkir olan Elmalılı birçok eser kaleme almıştır. Bu eserlerden en hacimlisi onun Hak Dini Kur’an Dili isimli meşhur tefsir çalışmasıdır. Bu eserinde o, ulûhiyet gibi birçok kelâmî meseleye de temas etmiştir. Bu çalışmada Elmalılı’nın parlamento faaliyetlerinin yanı sıra onun ulûhiyete ilişkin görüşlerine de yer verilecek ve böylece hem siyasi hem de kelâmî kişiliği tespite çalışılacaktır. İki ana bölümden meydana gelen bu çalışmanın ilk bölümünde Elmalılı’nın parlamento faaliyetlerine Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi ve TBMM Arşivi’nden istifade edilmek suretiyle değinilecektir. İkinci bölümde ise Elmalılı’nın ulûhiyet görüşleri Hak Dini Kur’an Dili adlı çalışmasından hareketle açıklayıcı ve zaman zaman karşılaştırmalı bir yöntem kullanılmak suretiyle takdim edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Elmalılı Hamdi Yazır, TBMM, Hak Dini Kur’an Dili

Elmalılı Hamdi Yazır's Parlıament Actıvıtıes And The Approach Of Godheat

Öz

Elmalılı Hamdi Yazır, one of the scholars of Islam, both political and is one of the important figures in twentieth-century in the Turkey has played an active role in the scientific personality. He was aiming to put forward a suitable constitutional style with Shariah and in order to achieve this goal, he entered the parliament as a parliamenter of Antalya during the constitutional period. As a member of parliament, he played a major role in many other issues such as the amendment of the Kanun-i Esasi in the political field. In addition to his political identity, Elmalılı, who is a wide-ranging thank has written many works. The most significant of these works is work titled Hak Dini Kur’an Dili. He also touched on many theological issues such as godheat. In addition to the parliamentary activities of Elmalılı, this study will also include his views on the godheat and thus will try to determine both his political and theological personality. In the first part of this study, which consists of two main chapters, the parliamentary activities of Elmalılı will be discussed by making use of the Prime Ministry Republican Archives and the TBMM Archives. In the second part, Elmalılı's views on godheat will be presented using a descriptive and sometimes comparative method based on his work titled Hak Dini Kur’an Dili.

Anahtar Kelimeler

Elmalılı Hamdi Yazır, TBMM, Hak Dini Kur’an Dili

Парламентская деятельность и Богословское Мнение Эльмалылы Хамди Языр

Öz

Эльмалылы Хамди Языр Исламский учёный последней эпохи сыгравший активную и важную роль в политической и научной деятельности Турции XX века. Эльмалылы был нацелен на создание Конституции в соответствии с шариатом и для достижения этой цели он получает должность депутата Анталии в эпоху 2 -го Конституционализма, благодаря чему он попадает в Парламент. Будучи депутатом, он сыграл важную роль во многих областях, таких как смена Канун-и-Эсаси в политической сфере. В дополнение к своей политической идентичности Эльмалылы, широко культурный союзник, написал много работ. Самой объемной из этих работ является его знаменитая комментаторская работа Корана под названием «Хак Дини Кур'ан Дили». В этой работе он также коснулся многих каламских вопросов, таких как божественность. В этом исследовании, в дополнение к парламентской деятельности Эльмалылы, будут учтены его взгляды на божественность, и таким образом, будет определена его политическая и каламская личность. В первой части этой работы, которая состоит из двух основных разделов, парламентская деятельность Эльмалылы будет обсуждаться с использованием Республиканского архива премьер-министра и архива ВНСТ. Во второй части теологические взгляды Эльмалылы будут представлены с использованием описательного и время от времени сравнительного метода, основанного на его работе «Хак Дини Кур'ан Дили».

Anahtar Kelimeler

: Эльмалылы Хамди Языр, ВНСТ, Хак Дини Кур'ан Дили

Kaynakça

• TUNÇBİLEK, H. H., “Muhyiddin İbn Arabî’de Vahdet-i Vücûd Telâkkisi” Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 19 ( 2008): 7-23.
• TÜRER, O., Tasavvuf Tarihi, İstanbul: Ataç Yayınları, 2018.
• YAVUZ, Y. Ş., “Elmalılı Muhammed Hamdi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 11: 57-62, İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• YAVUZ, Y. Ş., “Vahdâniyyet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 42: 428-430, İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• YAZIR, E. H., Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul: Zehraveyn Yayınları, 1992.
• YAZIR, E. H., Meşrutiyetten Cumhuriyete Makaleler, İstanbul: Klasik Yayınları, 2011. YEŞİLYURT, T., “İmanın Mahiyeti”, Kelâm, edit: Şaban Ali Düzgün, 289-294. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.