Türkiye’nin 1950’li Yıllarına Mizah Gözlüğüyle Bakmak: Akbaba Dergisi (1952-1960)

Yıl 2021, Sayı: 2, 589 - 626, 25.06.2021

Elif Konar Hasip Saygılı

Öz

1950’li yıllar Türkiye ve dünyada önemli değişimlerin kaydedildiği bir süreç olmuştur. İkinci Dünya Savaşı’nın ardından dünya ABD ve SSCB liderliğinde iki kutuplu yeni bir sisteme angaje olmuştur. Bu yeni dünya düzeninde Türkiye’nin tercih ettiği konum ve 1945 sonrası Türkiye siyasetinde yaşanan gelişmeler 1950’li yıllarda Demokrat Parti iktidarında siyasi, ekonomik ve sosyal hayatta Batı’ya dönük, “küçük Amerika” olma hayalleriyle süslü bir çizgiyi beraberinde getirmiştir.
İçine sığdırdığı siyasi, ekonomik ve sosyal gelişim ve dönüşümlerle uzun Türkiye tarihinin kısa bir özeti olan Demokrat Parti’nin on yılı bu açılardan incelenmeye değer bir dönemdir. Bu incelemeyi yaparken Bir mizah dergisinden yararlanmak ise meselelere daha farklı bir bakış açısıyla yaklaşma imkânı verecektir. Türk mizahında hatırı sayılır bir yere sahip olan Akbaba dergisi 1952’de yeniden başladığı yayın faaliyetlerine Demokrat Parti iktidarı yıllarında aralıksız devam ederek söz konusu yılların siyasi, ekonomik ve sosyal hayatına dair önemli ipuçları vermeyi başarmıştır.
Bu makalede de genellikle siyasi yönleriyle ele alınan Türkiye’nin Demokrat Parti iktidarında geçen on yılı Akbaba dergisinin mizahi bakışıyla siyasi, ekonomik ve sosyal her yönüyle ele alınmış ve incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Akbaba, Demokrat Parti, 1950'ler

Kaynakça

• TBMM Tutanak Dergisi, B:5 2.6.1950 O:2, s.124.
• EROĞUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, Yordam Kitap, İstanbul, 2014.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• TEKELİ, İlhan, Modernizm Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2009.
• TOPUZ Hıfzı, 100 Soruda Türk Basını, Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1973.
• ZÜRCHER, ERİC JAN, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (Çev. Yasemin Saner Gönen), İletişim Yayınları, İstanbul, 2000.
• ALKAN, Mehmet Ö, “Soğuk Savaş’ın Toplumsal, Kültürel ve Günlük Hayatı İnşa Edilirken…”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, yay. haz. Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015, s. 591-617.
• BAYTAL, Yaşar, “Demokrat Parti Dönemi Ekonomi Politikaları (1950-1957)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 40, Kasım 2007, s. 545-567.
• BORATAV, Korkut, “İktisat Tarihi (1908-1980)”, Türkiye Tarihi 4: Çağdaş Türkiye 1908-1980, Yayın Yönetmeni Sina Akşin, Cem Yayınevi, t.y., s.265-353.
• BULUT, Sedef, “Milli Koruma Kanunu Çerçevesinde Türkiye’de Kira Denetimi Meselesi (1940-1960)”, Belgi Dergisi, C.2, S.20, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, Yaz 2020/II, s. 2627-2656.
• İNAN, SÜLEYMAN, ““Sakıt” İnönü –Muhalefette İsmet İnönü”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, yay. haz. Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015, s.249-265.
• KAYIŞ, YASİN, ““Akbaba” Dergisi Sahibi ve Başyazarı Y. Ziya Ortaç’ın Adnan Menderes’e Mektupları Üzerine”, Gül Diken Mizah Kültürü Dergisi, Güz 2006, Sayı 37, s.27-59.
• KOCA, Bayram, “Ellili Yıllarda Merkez Sağ: Demokrat Parti’nin Özgürlük ve İstismar Arasındaki Dini Politikaları”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, yay. haz. Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015, s. 293-319.
• ÖNDER, DENİZ, “Demokrat Parti Döneminde Tutuklu Gazeteciler Sorunu”, The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, Autumn I 2018, ss. 435-446.
• ÖZCAN, Feridun Cemil, “Ellili Yıllarda Türkiye Ekonomisi”, Türkiye’nin 1950’li Yılları, yay. haz. Mete Kaan Kaynar, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015, s. 39-67.
• SOYSAL, İlhami, “Mezhepler-Tarikatlar”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.5. İletişim Yayınları, İstanbul, 1983, s.1364-1374.
• TURA, Yalçın, “Cumhuriyet Döneminde Türk Musikisi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, C. 6, İstanbul, 1983, s.1510-1516.
• TOKALAK, ÇAĞDAŞ YUSUF, Akbaba Gazetesinin İnkılaplara Bakış Açısı (1922-1939), Yeditepe Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2012.