Çanakkale’nin 2008 yılı büyük orman yangınlarının meteorolojik ve hidroklimatolojik analizi

Yıl 2012, Cilt: 10 Sayı: 2, 195 - 218, 01.08.2012

Murat Türkeş Gökhan Altan

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000137

Cited By: 4

Öz

Subtropikal Akdeniz iklim bölgesinde yer alan Çanakkale, genel olarak yarınemli, yaz döneminde ise kurak iklim özellikleri gösterir. Yaz dönemindeki kurak koşullar ve kurutucu egemen kuzey sektörlü rüzgarlar (özellikle Poyraz), orman yangınlarının oluşması ve yayılması için uygundur. Çalışmanın başlıca sonuçları şunlardır: (1) Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü’nde (OBM) 2008 yılında üçü 100 hektardan (ha) fazla alanı etkileyen 30 orman yangınında 2070 ha orman alanı zarar gördü. (2) Erinç kuraklık indisinin yıllık değerlerine göre, Çanakkale yarıkurak bir iklime sahiptir. Aylık indislere göre ise, Nisan–Ekim ayları arasındaki 7 aylık süreçte kurak koşullar egemendir. (3) Çanakkale, UNCCD kuraklık indisine göre yıllık değerlerde yarınemli, aylık değerlerde ise Mayıs’tan Eylül’e kadar 5 ay kurak koşulların etkisi altındadır. (4) 2008 yılında Keetch-Byram kuraklık indisi (KBDI) 530 büyüklüğündeki en yüksek değerine 10.08.2008 günü ulaştı. (5) Çanakkale meteoroloji istasyonunun 2008 yılı verilerine uygulanan KBDI değerleri, yılın hiçbir döneminde kesin yangın olur seviyesine ulaşmadı. (6) KBDI, 2008 yılında Çanakkale OBM’de oluşan 30 orman yangınının % 76’sını yangın olasılığının yüksek ve oldukça yüksek olduğu düzeylerde yakaladı. (7) Çanakkale İntepe’de çıkan Çınarlı orman yangını, Türkiye’de 2008 yılında yanan alanın en fazla olduğu 4 orman yangınından biridir

Anahtar Kelimeler

Kuraklık, Keetch-Byram kuraklık indisi, Erinç kuraklık indisi, UNCCD kuraklık indisi

Meteorological and hydro-climatological analysis of large forest fires of Çanakkale in the year of 2008

Öz

Çanakkale that is located in the subtropical Mediterranean climate is characterized with semi-humid climate conditions in general, and summer dryness. Drought conditions and drying prevailing northerly sector winds (e.g. Poyraz) in summer are favorable for occurrence and dispersing of the forest fires during the summer months. The major results of the study are as follows: (1) In the year of 2008, a total of 30 forest fires, three of which affected more than 100 hectares (ha) forest area, caused to have damaged about 2070 ha forest area. (2) Climate of the Çanakkale district is of the semiarid according to Erinç’s annual drought index, while it is characterized with the arid climate conditions according to the monthly results of 7 months between April and October. (3) Çanakkale district, on the other hand, is dominated by the semi-humid conditions annually and by the 5-month drought conditions during the warm months from May to September according to the UNCCD aridity index. (4) Keetch-Byram drought index (KBDI) reached the highest value on the day of 10.08.2008 with an index value of 530. (5) KBDI applied to the 2008 data of the Çanakkale meteorological station did not reach the definite fire level within that year. (6) In 2008, the KBDI caught the 76% of the 30 forest fires occurred in the responsibility area of the Çanakkale Regional Forest Service with a high and very high probability level of fire. (7) The area burned in the İntepe - Çınarlı forest fire of Çanakkale was one of the largest four forest fires occurred in Turkey during the year of 2008

Anahtar Kelimeler

Drought, Keetch-Byram Drought Index, Erinç Drought Index, UNCCD Aridity Index, Çınarlı

Kaynakça

• AÇA, (2004) Avrupa’nın değişen ikliminin etkileri: Gösterge temelli bir değerlendirme, Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) Raporu, 2/2004, Kopenhag.
• Akkaş, M. E.; Bucak, C.; Boza, Z.; Erkonat, H.; Bekereci, A.; Erkan, A.; Cebeci, C. (2008) Büyük orman yangınlarının meteorolojik veriler ışığında incelenmesi, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Ege Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten, 36, İzmir.
• Altan, G. (2011) Muğla ve Çanakkale İllerinde 2000-2008 Döneminde Gerçekleşen Büyük Orman Yangınlarının Klimatolojik ve Meteorolojik Analizi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Altan, G.; Türkeş, M.; Tatlı, H. (2011) “Çanakkale ve Muğla 2009 yılı orman yangınlarının Keetch-Byram kuraklık indisi ile Klimatolojik ve Meteorolojik Analizi”, In 5th Atmospheric Science Symposium Proceedings Book, Istanbul Technical University, 27-29 April 2011, İstanbul. Turkey, 263-274.
• Bekereci, A. (2010) “Orman yangınları ve meteoroloji”. (http://www.dmi.gov.tr/arastirma/orman-yanginlari.aspx, 28/10/ 2010).
• Bekereci, A.; Küçük, Ö.; Çamalan, G. (2010) “Türkiye’yi etkileyen hava kütlelerinin orman yangınlarındaki fön etkisi”, İçinde TC Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 1. Meteoroloji Sempozyumu, 27-28 Mayıs 2010, Ankara, 83-93.
• Bilgili, E.; Küçük, Ö.; Sağlam, B. (2002) “Yangın davranışının tahmini ve yangınlarla mücadeledeki önemi”, Gazi Üniversitesi Kastamonu Orman Fakültesi Dergisi, 2 (2), 124-134.
• Bilgili, E.; Baysal, İ.; Durmaz Dinç, B.; Sağlam, B.; Küçük, Ö. (2010a) “Türkiye’de 2008 yılında çıkan büyük orman yangınlarının değerlendirilmesi”, İçinde III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı III. Cilt, 20-22 Mayıs 2010, Artvin, 1270-1279.
• Bilgili, E.; Durmaz Dinç, B.; Baysal, İ.; Sağlam, B.; Küçük, Ö. (2010b) “Doğu Karadeniz ormanlarında orman yangınları”, İçinde III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi Bildiriler Kitabı III Cilt, 20-22 Mayıs 2010, Artvin, 1280-1290.
• ÇOBM, (2001) “Orman yangınları ile savaş”, Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü, Nisan 2001.
• ÇOBM, (2008) “2008 yılı günlük orman yangın kayıtları”, Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü.
• Dolling, K.; Chu, P-S.; Fujioka, F. (2005) “A climatological study of the Keetch–Byram drought index and fire activity in the Hawaiian Island”, Agricultural and Forest Meteorology, 133, 17–27.
• Erinç, S. (1965) Yağış müessiriyeti üzerine bir deneme ve yeni bir indis, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü, No: 41, İstanbul.
• Erinç, S. (1969) Klimatoloji ve Metodları. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları No: 35, İstanbul.
• Erkan, A. (2006) Orman yangınları ve meteoroloji. (http://www.meteoroloji.gov.tr/2006/aras-tirma/arastirma-arastirma. aspx?subPg=105&Ext=htm, 02/11/2008).
• Flannigan, M. D.; Stocks, B. J.; Wotton, B. M. (2000) “Climate change and forest fires”, The Science of the Total
• Environment 262, 221 – 229.
• Goodrick, S. L. (2003) “Incorporation of radar precipitation estimates in a drought index applicable to wildland fire”, In Proceedings of the 2003 Georgia Water Resources Conference. April 23-24, Athens.
• Keetch, J. J.; Byram, G. M. (1968) “A drought index for forest fire control”, USDA Forest Service Research Paper, SE–38. 1–32.
• Küçük, Ö.; Sağlam, B. (2004) “Orman yangınları ve hava halleri”, Kastamonu Orman Fakültesi Dergisi, 4 (2), 220–231.
• Küçükosmanoğlu, A. (1985) Türkiye ormanlarında çıkan yangınların sınıflandırılması ile büyük yangınların çıkma ve gelişme nedenleri, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kutiel, H.; Hirsch-Eshkol, T. R.; Türkeş, M. (2001) “Sea level pressure patterns associated with dry or wet monthly rainfall conditions in Turkey”, Theoretical and Applied Climatology, 69, 39-67.
• Neyişçi, T.; Ayaşlıgil, Y.; Ayaşlıgil, T.; Sönmezışık, S. (1996) Yangına dirençli orman kurma ilkeleri, TÜBİTAK, TOGTAG-1342. TMMOB Orman Mühendisleri Odası Yayın No: 21. Ankara.
• OGM, (2004) Türkiye Çevre Atlası. TC Çevre ve Orman Bakanlığı, ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü Çevre Envanteri Dairesi Başkanlığı. Ankara. 472 s.
• OGM, (2008a) Baharlar yanan alanların rehabilitasyonu ve yangına dirençli ormanlar tesisi projesi. TC Çevre ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü, Silvikültür Şube Müdürlüğü. 38 s.
• OGM, (2008b) Çanakkale-İntepe yanan alanların rehabilitasyonu ve yangına dirençli ormanlar tesisi projesi. TC Çevre ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü, Silvikültür Şube Müdürlüğü. 50 s.
• OGM, (2008c) Gelibolu yanan alanların rehabilitasyonu ve yangına dirençli ormanlar tesisi projesi. TC Çevre ve Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü, Silvikültür Şube Müdürlüğü. 40 s.
• OGM, (2010a) (http://web.ogm.gov.tr/diger/yanginhareket/Sayfalar/istatistiklerr17.aspx, 19/10/2010).
• OGM, (2010b) (http://web.ogm.gov.tr/diger/yanginhareket/Sayfalar/istatistikler1.aspx, 17/10/2010).
• OGM, (2010c) (http://www2.ogm.gov.tr/harita/300.jpg, 16/10/2010).
• Tatlı, H.; Türkeş, M. (2011) “Palmer kuraklık şiddeti ve standartlaştırılmış yağış indislerinin Türkiye üzerinde karşılaştırılması”, In 5th Atmospheric Science Symposium Proceedings Book, Istanbul Technical University, 27-29 April 2011, İstanbul, Turkey, 231-239.
• Türkeş, M. (1990) Türkiye'de Kurak Bölgeler ve Önemli Kurak Yıllar, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, İstanbul.
• Türkeş, M. (1996) “Spatial and temporal analysis of annual rainfall variations in Turkey”, International Journal of Climatology, 16, 1057-1076.
• Türkeş, M. (1998) “Influence of geopotential heights, cyclone frequency and southern oscillation on rainfall variations in Turkey”, International Journal of Climatology, 18, 649–680.
• Türkeş, M. (1999) “Vulnerability of Turkey to desertification with respect to precipitation and aridity conditions”, Turkish Journal of Engineering and Environmental Sciences, 23, 363-380.
• Türkeş, M. (2003) “Spatial and temporal variations in precipitation and aridity index series of Turkey”, In Bolle H-J (Ed.), Mediterranean Climate – Variability and Trends, Regional Climate Studies. Springer Verlag, Heidelberg, 181-213.
• Türkeş, M. (2007) “Türkiye’nin kuraklığa, çölleşmeye eğilimi ve iklim değişikliği açısından değerlendirilmesi”, Pankobirlik, 91, 38-47.
• Türkeş, M. (2008) “Gözlenen iklim değişiklikleri ve kuraklık: nedenleri ve geleceği”, Toplum ve Hekim, 23, 97-107.
• Türkeş, M. (2010a) “Küresel İklim Değişikliği: Başlıca nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler ve etkileri”, Çağrılı Bildiri, İçinde Uluslararası Katılımlı 1. Meteoroloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, 27-28 Mayıs 2010, Ankara, 9-38.
• Türkeş, M. (2010b) “BM Çölleşme ile Savaşım Sözleşmesi’nin iklim, iklim değişikliği ve kuraklık açısından çözümlenmesi ve Türkiye’deki uygulamalar”, İçinde Çölleşme ile Mücadele Sempozyumu, 17-18 Haziran 2010, Çorum, 601-616.
• Türkeş, M. (2010c) Klimatoloji ve Meteoroloji, Birinci Baskı, Kriter Yayınevi - Yayın No. 63, Fiziki Coğrafya Serisi No. 1, ISBN: 978-605-5863-39-6, 650 + XXII sayfa, İstanbul.
• Türkeş, M. (2011) “Akhisar ve Manisa yörelerinin yağış ve kuraklık indisi dizilerindeki değişimlerin hidroklimatolojik ve zaman dizisi çözümlemesi ve sonuçların çölleşme açısından coğrafi bireşimi”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 9 (1), 79-99.
• Türkeş, M.; Akgündüz, A. S. (2011) “Assessment of the desertification vulnerability of the Cappadocian district (Central Anatolia, Turkey) based on aridity and climate-process system”, International Journal of Human Sciences, 8 (1), 1234 – 1268.
• Türkeş, M.; Altan, G. (2011). “Çanakkale Yöresi’nde gözlenen kurak ve nemli koşulların iklim değişimleri açısından çözümlenmesi”, İçinde X. Ekoloji ve Çevre Kongresi Bildiriler Kitabı, 04-07 Ekim 2011, Çanakkale.
• Türkeş, M.; Altan, G. (2012a). Muğla Orman Bölge Müdürlüğü’ne bağlı orman arazilerinde 2008 yılında oluşan yangınların kuraklık indisleri ile çözümlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 9 (1): 912-931.
• Türkeş, M.; Altan, G. (2012b). “Kaz Dağı Yöresi’nde orman yangınlarının kuraklık indisi ile analizi ve iklim değişimleriyle ilişkisi”, İçinde Uluslararası Katılımlı Kazdağları 3. Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı: 83-109, 24-26 Mayıs 2012, Akçay-Güre/Balıkesir.
• Türkeş, M.; Tatlı, H. (2008) “Aşırı kurak ve nemli koşulların belirlenmesi için Yeni bir Standartlaştırılmış Yağış İndisi (yeni- SPI): Türkiye’ye uygulanması”, İçinde IV. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu Bildiri Kitabı, İ.T.Ü. Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi, 25-28 Mart 2008, İstanbul, 528-538.
• Türkeş, M.; Tatlı, H. (2009) “Use of the Standardized Precipitation Index (SPI) and Modified SPI for shaping the drought probabilities over Turkey”, International Journal of Climatology. DOI: 10.1002/joc.1862.
• Türkeş, M.; Tatlı, H. (2010a) “Kuraklık ve yağış etkinliği indislerinin çölleşmenin belirlenmesi, nitelenmesi ve izlenmesindeki rolü”, İçinde Çölleşme ile Mücadele Sempozyumu Bildiriler kitabı, 17-18 Haziran 2010, Çorum. 245- 263.
• Türkeş, M.; Tatlı, H. (2010b) “Use of the spectral clustering to determine coherent precipitation regions in Turkey for the period 1929–2007”, International Journal of Climatology, DOI: 10.1002/joc.2212.
• Türkeş, M.; Kutiel, H.; Hirsch-Eshkol T. R. (2003). “Türkiye’de aylık kurak ve yağışlı koşullarla ilişkili deniz seviyesi basıncı desenleri”, İçinde Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Bilimsel ve Teknik Sunumlar 2002, Seminerler Dizisi 3, 59-78, Ankara.
• Türkeş, M.; Koç, T.; Sarış, F. (2009a) “Spatiotemporal variability of precipitation total series over Turkey”, International Journal of Climatology, 29, 1056-1074.
• Türkeş, M.; Akgündüz, A. S.; Demirörs, Z. (2009b) “Palmer Kuraklık İndisi’ne göre İç Anadolu Bölgesi’nin Konya Bölümü’ndeki kurak dönemler ve kuraklık şiddeti”, Coğrafi Bilimler Dergisi, 7 (2), 129-144.
• Türkeş, M.; Tatlı, H.; Altan, G.; Öztürk, M. Z. (2011a). “Analysis of forest fires for the year of 2010 in Çanakkale and Muğla with the Keetch-Byram drought index”, In Proceedings of the National Geographical Congress with International Participation (CD-R), ISBN 978-975-6686-04-1, 7-10 September 2011, Türk Coğrafya Kurumu – İstanbul University.
• Türkeş, M.; Kurnaz, M. L.; Öztürk, T.; Altınsoy, H. (2011b) “Climate Changes versus “Security and Peace” in the Mediterranean Macroclimate Region: Are They Correlated?”, In International Human Security Conference Series (Human Security New Challenges, New Perspectives) Proceedings: 625-639, 27-28 October 2011, İstanbul, Turkey.
• Uslu, N.; Ünal, S.; Küçük, Ö. (2002) “Kastamonu orman yangınları üzerine araştırmalar”, İçinde II. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 17 – 19 Mayıs 2002, Artvin.
• UNCCD, (1995) The United Nations Convention to Combat Desertification in those Countries Experiencing Serious Drought and/or Desertification, Particularly in Africa, text with Annexes, UNEP, Geneva.
• WFAS, (2009) Keetch–Byram Drought Index, Wildland Fire Assesment System, (www.wfas.net, 28.06.2009).