ÜÇDORUK-DİLEK DAĞLARI GÜNEYİNİN GLASYAL MORFOLOJİSİ

Yıl 2006, Cilt: 4 Sayı: 2, 67 - 82, 01.08.2006

Gürcan Gürgen

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000069

Öz

Doğu Karadeniz Dağları, Anadolu’da Pleistosen buzullaşmasının en etkili olduğu yerlerdendir. Yükseltisi 3500 m.nin üzerine çıkan pek çok zirveye sahip olan bu dağlarda, özellikle 2500 m.nin üzerindeki yüksek kısımlar önemli bir buzullaşma alanı oluşturmaktadır. Doğu Karadeniz dağ sıralarının önemli dorukları; Kaçkar, Üçdoruk, (Verçenik), Dilek (Tatos), Göller (Hunut), Bulut-Altıparmak ve Demirkapı dağlarının, genellikle kuzeye bakan yamaçlarında yer alan buzullar ve buzul şekilleri bu özellikleri nedeniyle çeşitli araştırmalara konu olmuştur. Doğu Karadeniz Dağları’nda, bu zirvelerin güneye bakan bölümünde de yer yer önemli buzullaşma izleri ve buzul şekilleri gözlenmektedir. Doğu Karadeniz Dağlarının ikinci yüksek zirvesini oluşturan Üçdoruk (3709) ve Dilek Dağı’nın (3550) güneyinde kalan alanlar da buzullaşmanın etkili olduğu yerlerdendir. Pleistosen buzullaşmasının kalıntılarını oluşturan buzul vadileri ile birlikte çeşitli glasyal şekiller ve buzul gölleri bu alandaki buzullaşmanın etkisini ortaya koymaktadır

Anahtar Kelimeler

Glasyal morfoloji, Üçdoruk, Dilek Dağları

Glacial morphology of the southern part of the Üçdoruk – Dilek Mountains

Öz

The Eastern Karadeniz Mountains is one of the regions where the most important Pleistocene glacial activity exists in Anatolia. The highlands over 2500 meters in the Eastern Karadeniz Mountains, which have many peaks with the height of 3500 meters, contain important glacial activity. The glaciers and glacial land forms on the important peaks such as Kaçkar, Üçdoruk, (Verçenik), Dilek (Tatos), Göller (Hunut), Bulut-Altıparmak ve Demirkapı placed on the Eastren Karadeniz Mountains have been investigated due to their characteristics. There are important glaciations and glacial landforms across the south part of the Eastren Karadeniz Mountains as well. The regions located in the south of the Üçdoruk (3709) and Dilek mount, which are two important peaks of Eastern Karadeniz Mountains, (3550) are glaciation parts too. The glacial valleys and various glacial landforms and glacial lakes confirm us the activity of glaciations in this region

Anahtar Kelimeler

Glacial morphology, Üçdoruk, Dilek Mountains, Turkey

Kaynakça

• Akçar,N.,Yavuz,V., Ivy-Ochs, S.,Kubik,P.W.,Vardar,M.,Schlüchter,C. (2005) ”Kavron vadisindeki buzul çökellerinin Kuvaterner jeolojisi ve 10Be-26A1 kozmojenetik yaş tayinleri, Kaçkar Dağları, Doğu Karadeniz, Türkiye.” Türkiye Kuvaterner Sempozyumu, TURQUA-V. İTÜ. Avrasya Yerbilimleri Enst. İstanbul
• Bilgin,T.,(1969).Gavurdağ kütlesinde glasiyal ve periglasiyal topoğrafya şekilleri. İst.Üniv.Coğ.Enst.Yay.No:58, İstanbul.
• Çiner, A., (2003). Türkiye’nin güncel buzulları ve Geç Kuvaterner buzul çökelleri.Türk.Jeo.Bül.Cilt:46, Sayı: 1.
• Çiçek, İ., Gürgen, G., Tuncel, H., Doğu, A.F.(2004) “Glacial morphology of Eastern Black Sea Mountains (Turkey)” Caucasian Geographical Review No:4.
• Doğu,A.F.,Somuncu,M.,Çiçek,İ.,Tunçel,H.,Gürgen,G.(1993).”Kaçkar Dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm” A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:2, s.157–184.
• Doğu,A.F.,Çiçek.İ.,Gürgen,G.,Tunçel.H., Somuncu,M. (1994).”Göller (Hunut) Dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm” A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:3, s.193–218.
• Doğu,A.F.,Çiçek.İ.,Gürgen,G.,Tunçel.H. (1996).”Üçdoruk (Verçenik) Dağında buzul şekilleri, yaylalar ve turizm” A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:5, s.29–51.
• Doğu,A.F., Gürgen,G., Çiçek.İ., Tunçel.H. (1997).”Bulut-Altıparmak dağlarında buzul şekilleri“ A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:6.
• Doğu,A.F., Çiçek.İ., Tunçel.H., Gürgen,G. (1999).”Akdağ’ın jeomorfolojisi ve bunun beşeri faaliyetler üzerindeki etkisi (Fethiye-Muğla)“ A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:7.
• Doğu,A.F., Gürgen,G., Çiçek.İ., Tunçel, H.,(2000). “Akdağ’ın buzul ve karst jeomorfolojisi (Fethiye-Muğla)” M.T.A.Cumhuriyetin 75.Yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi, Bildiriler Kitabı I, s.371–385, Ankara.
• Doğu,A.F., Gürgen,G., Çiçek.İ., (2000).”Demirkapı Dağı ve Uzungöl Çevresinin Jeomorfolojisi” M.T. A.Cumhuriyetin 75.Yıldönümü Yerbilimleri ve Madencilik Kongresi, Bildiriler Kitabı I, s.387–399, Ankara.
• Erinç, S.(1945).Doğu Karadeniz Dağlarında Glasyal Morfoloji Araştırmaları. İst. Üniv. Ed. Fak. Coğ. Enst. Dok. Tez. Ser. No:1, İstanbul.
• Erinç, S.(1949).”Kaçkardağı grubunda diluviyal ve bugünkü glasyasyon (Eiszeitliche und gegenwartige vergletsche-rung in der Kaçkardağ-gruppe)”.İst. Üniv. Fen. Fak. Mec. Seri. B.C.XIV. S.3, s.243–245.
• Gürgen,G.,(2001).”Karadağ (Gümüşhane) çevresinin glasyal morfolojisi ve turizm potansiyeli “ A.Ü. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı:8.
• Gürgen,G.,(2003).”Çapans Dağları kuzeyinin (Rize) glasyal morfolojisi”Gazi Eğt. Fak. Derg. Cilt:23,Sayı:2003–3.
• Planhol,X de., Bilgin,T.,(1961)”Karagöl kütlesi üzerinde Pleistosen ve aktüel glasiasyon ile periglasyal topoğrafya şekilleri” İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. C.6, S:12, s127–146.
• Yalçınlar,İ.,(1951).”Soğanlı-Kaçkar ve Mescit dağı silsilelerinin glasiasyon şekilleri” İst. Üniv. Coğ. Ens. Der. C.I, S.2, s.82–88.