Çankırı İlinde İdari Bölünüşün Temel Bileşen Analizi (TBA) ile Yeniden Düzenlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 1, 1 - 35, 30.04.2023

Okan Türkan

https://doi.org/10.33688/aucbd.1176458

Öz

Çankırı’nın mevcut ilçelerinin bir kısmı kuruluş gerekçelerinin geçerliliğini kaybettiğinden dolayı kamu kaynaklarının israfına sebep olmaktadır. Bu kapsamda kamu kaynaklarının ölçek ekonomisinin nesnel koşullarına uygun olarak kullanılması ve kamu yararının maksimize edilmesine yönelik olarak geliştirilen kriterlerle mevcut ilçelerin değerlendirilmesi TBA yöntemi uygulanarak yapılmıştır. TBA sonucunda düşük ve yüksek skor değerlere sahip olan ilçeler belirlenmiştir. Yüksek skorlu ilçelerin ArcGis programı üzerinden Thiessen Poligonu metodu uygulanarak eş mesafeli etki alanları belirlenerek düşük skorlu ilçelerin hangi ilçelerle birleştirileceği tespit edilmiştir. İdari bölünüşte nüfusu oldukça azalmış ve birbirine çok yakın olan köylerin, asgari 150 kişilik sınır değer ile yerleşmeler arasındaki azami 10 km mesafe eşiği dikkate alınarak birleştirilmesine yönelik öneriler getirilmiştir. Çankırı ilinin 2021 yılı itibarıyla 12 ilçe idari alanı, 3 belde ve 371 köy idari alanı bulunmaktadır. Çalışma bulgularına göre ilin 5 ilçe, 10 belde ve 163 köy idari alanı olmak üzere 178 idari birimden oluşmasının kamu yararına uygun olacağı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İdari bölünüş, İlçeler, Belde ve köyler, Çankırı ili, Temel Bileşenler Analizi (TBA)

Reorganization of Administrative Division of Çankırı Province with Principal Component Analysis (PCA)

Öz

Some of the existing districts of Çankırı cause waste of public resources as the reasons for their establishment have lost their validity. In order to use public resources in accordance with the economy of scale, criteria have been developed to measure the performance of districts. With the criteria developed in this context, the evaluation of the existing districts was made by applying the PCA method. Districts with low and high score values were determined as a result of PCA. By applying the Thiessen Polygon method with the ArcGis program, equidistant impact areas of the districts with high scores were determined. In this way, it has been determined how to combine low-scoring districts with high-scoring districts. Suggestions have been made for the unification of the villages, whose population has decreased considerably and which are very close to each other. These suggestions were made considering the minimum population limit of 150 people and the maximum distance of 10 km between settlements. As of 2021, Çankırı has 12 district administrative areas, three towns, and 371 village administrative areas. According to the research findings, the province should consist of 178 administrative units, including five districts, 10 towns, and 163 villages. This division was considered to be appropriate for the public interest.

Anahtar Kelimeler

Administrative division, Districts, Towns and villages, Çankırı province, Principal Components Analysis (PCA)

Kaynakça

• Akdede, S. H., Acartürk, E. (2005). Türkiye’de ilçe ve belediyelerin optimizasyonu. Çağdaş Yerel Yönetimler, 14 (3), 5-17. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/60143/turkiyede-ilce-ve-belediyelerin-optimizasyonu adresinden alınmıştır.
• Aliz, M. (1999). İlçe kurulmasında bir ölçüt getirilemez mi? Türk İdare Dergisi, 423, 109-117.
• Apan, A. (2014). Türkiye’de mülki idare: tarihsel gelişimi ve işlevsel dönüşümü. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Aydın, O., Raja, N. B. (2016). Yağışın mekânsal dağılışında deterministik ve stokastik yöntemler: Mauritius örneği, Doğu Afrika. Coğrafi Bilimler Dergisi, 14 (1) , 1-14. doi: 10.1501/Cogbil_0000000170
• Balık, H. (2014). Developing criteria to determine the size and boundaries of administrative districts in Turkey: Case of Manisa province. Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Canpolat, H. (2010). Türk yerel yönetim sisteminde ölçek reformları ve 5747 Sayılı Kanunla ilgili yargı kararlarının değerlendirilmesi. Türk İdare Dergisi, 467, 79-113.
• Çadırcı, M. (1989). Türkiye’de kaza yönetimi. Belleten, LIII 206, 237-257.
• Çimen, A. (2007). İlçeler için ‘optimal ölçek’ belirleme sorunu: 104 kanun teklifi üzerine bir inceleme. Türk İdare Dergisi, 457, 55-86.
• Emre, C. (2002). İyi Yönetim Arayışında Türkiye'de Mülk İdarenin Geleceği. Ankara: TİAV Yayını.
• Erol, E. D. (2013). Türkiye ve Avrupa Birliği üyesi ülkelerin sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerinin karşılaştırmalı analizi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5 (1),198-208. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sobiadsbd/issue/11355/135740 adresinden alınmıştır.
• Gürsoy, E. Z. (2008). Cumhuriyet döneminde yeni il ve ilçe kurulmasındaki yaklaşımlar. Türk İdare Dergisi, 458, 81-94.
• Ivan, A. L., C. A. Iov (2010). Croatia: Administrative reform and regional development in the context of EU accension. Transylvanian Review of Administrative Sciences, 6 (31), 93-113. https://www.academia.edu/968313/CROATIA_ADMINISTRATIVE_REFORM_AND_REGIONAL_DEVELOPMENT_IN_THE_CONTEXT_OF_EU_ACCESSION adresinden alınmıştır.
• Jolliffe, I.T. (2002). Principal Component Analysis (Second Edition). New York: Springer-Verlag.
• Kerimoğlu, E., Sözer, S. (2017). Türkiye’de bölgesel rekabet ve rekabetçi bölgeler. Planlama, 27 (3), 236-253. doi: 10.14744/planlama.2017.08208
• Koçdemir, K. (1998). Önce idari taksimat reformu sonra yeniden yapılanma. İller ve Belediyeler, 633, 412-420.
• Kuhlmann, S., Wollmann, H. (2011). The evaluation of institutional reforms at subnational government levels: a still neglected research agenda. Local Government Studies, 37 (5), 479-494. doi: 10.1080/03003930.2011.604542
• Łukomska, J. (2021). Striving for a restitution of the former splendor? Reasons for municipal splits in Poland. Miscellanea Geographica, 25(1), 71-81. doi: 10.2478/mgrsd-2020-0047
• Ortaylı, İ. (2010). Türkiye Teşkilat ve İdareTtarihi. Üçüncü baskı. Ankara: Cedit Neşriyat.
• Özçağlar, A. (2015). Yönetsel Coğrafya. Ankara: Nika Yayınevi.
• Magaš, D. (2003). Contemporary aspects of the geographical regionalization and administrative-territorial organization of Croatia. Geoadria, 8 (1), 127-147. doi.org/10.15291/geoadria.96
• Muir, R. (1981). Modern Political Geography. London: Macmillan Education Ltd.
• Mutlu, S. (1989). Kamu yönetiminde mekânsal örgütlenmenin esasları ve Türkiye için bazı öneriler. Amme İdaresi Dergisi, 22 (4), 21-46.
• Sanal, R. (2000). Türkiye’de illerin yeniden düzenlenmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ adresinden alınmıştır.
• Şeker, M. (2011). İstanbul’da yaşam kalitesi araştırması. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları: 2010-103.
• Temurlenk, M., Abar, H. (2019). Türkiye’deki illerin sosyoekonomik gelişmişlik seviyeleri: 2008 – 2016 dönemi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 33 (4), 1115-1135. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/49762/505889 adresinden alınmıştır.
• Türkan, O. (2020). Ilgaz ilçesinin yönetsel coğrafya analizi. Humanitas, 8 (16), 414-436. doi: 10.20304/humanitas.745108
• Türkan, O. (2021a). Türkiye'de ilçe büyüklüğünün TBA ve AHP yöntemiyle yeniden değerlendirilmesi. Amme İdaresi Dergisi, 54 (4),. 91-137. https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/516814/ adresinden alınmıştır.
• Türkan, O. (2021b). Çankırı ilinin Cumhuriyet Dönemi idari coğrafyasındaki değişim. O. Türkan ve M. M. Kale (Ed.). Çankırı Coğrafya Araştırmaları kitabı içinde (s. 99-133). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Wang, K., Wang, F. (2020). Theory and measurement model of administrative region potential from a perspective of administrative division adjustment: Taking Chongqing city as a case study. Journal of Geographical Sciences. 30(8), 1341-1362. doi. s11442-020-1785-9.
• Yılmaz, C. (2016). Arşivlerdeki Türkeli. C. Yılmaz (Ed.). Türkeli Mekân - Nüfus - Tarih kitabı içinde (s. 367). Trabzon: Serander Yayınları.
• Yılmaz, C. (2021). İdari coğrafya açısından köylerin bölünerek yeni köyler kurulması konusuna bir örnek: Yaylageriş ve Seymenler (Tekkeköy – Samsun). İ. Tellioğlu (Ed.). Tarih Boyunca Tekkeköy kitabı içinde (s. 313). Trabzon: Serander Yayınları.
• Yılmaz, F., Acar, S., Kazancık, L. B., Gültekin, L., Meydan, M. C., Özsan, M. E., Işık, M. (2019). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması 2017. Ankara: Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü Yayını.
• Yu, H., Deng, Y., Xu, S. (2018). Evolutionary pattern and effect of administrative division adjustment during urbanization of China: Empirical analysis on multiple scales. Chinese Geographical Science, 28, 758-772. doi. s11769-018-0990-2
• İnternet Kaynakları İçişleri Bakanlığı. (2020). https://www.icisleri.gov.tr/illeridaresi/il-idaresi-ve-mulkibolumler-istatistikleri (07.01.2022).
• Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü (KAGM SEGE, 2020). https://www.sanayi.gov.tr/merkez-birimi/b94224510b7b/sege/ilce-sege-raporlari (02.00.2020).
• Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü (KAGM YER-SİS, 2020). https://yersis.gov.tr/web/# (02.02.2022).
• Resmî Gazete, 24 Nisan 1924; Düstur, 3. Tertip, Cilt 5, s.576. 20 Nisan 1340 (1924) tarih ve 491 sayılı Teşkilât-ı Esasîye Kanunu.
• Resmî Gazete, 27.06.1957, Sayı 9644. Yeniden (78) Kaza Kurulması ve İzmir Vilâyetine bağlı Kuşadası Kazasının Aydın Vilâyetine bağlanması hakkında Kanun.
• Resmî Gazete, 09.11.1982, Sayı 17863. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.
• Resmî Gazete, 16.07.1986, Sayı 19166. Mülki İdare Amirleri Atama, Değerlendirme ve Yer değiştirme Yönetmeliği. (MİA İlçe Sınıfları Cetveli).
• Resmî Gazete, 04.07.1987, Sayı 19507. 103 İlçe Kurulması Hakkında Kanun.
• Resmî Gazete, 11.05.1988, Sayı 19811. Sınır Anlaşmazlığı, Mülki Ayrılma ve Birleşme İle Köy Kurulması ve Kaldırılması Hakkında Yönetmelik.
• Resmî Gazete, 20.05.1990, Sayı 20523. 130 İlçe Kurulması Hakkında Kanun.
• TBMM, 2021a. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d10/c020/tbmm10020083ss0221.pdf (11.01.2022).
• TBMM, 2021b. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c043/tbmm17043119ss0585.pdf (11.01.2022).
• TBMM, 2021c. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d18/c045/tbmm18045111ss0275.pdf (11.01.2022).
• TBMM, 2021d. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d07/c022/tbmm07022036ss0088.pdf (11.01.2022).