Türkiye’de Toprak ve Su Kaynaklarının Durumu, Baskılar ve Tepkiler

Yıl 2010, Cilt: 2 Sayı: 2, 199 - 211, 01.10.2010

Mustafa Kük Paul Burgess

https://doi.org/10.1501/Csaum_0000000036

Cited By: 3

Öz

Türkiye’de toprak ve su kaynakları, nüfus artışı, bu kaynaklara olan talep artışı ve kamu politikalarının yönlendirdiği artan baskılar altındadır. Bunun sonucunda, toprak ve su kaynaklarının miktar ve kalitesi azalmaktadır. Hükümetlerin 1990’lı yıllardan bu yana yasal düzenlemeler, ekonomik araçlar ve eğitim yoluyla soruna çözüm arayışı yoğunlaşmıştır. Ancak, Türkiye’nin toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için daha çok çabaya ihtiyaç vardır. Bu makalede toprak ve su kaynaklarının potansiyeli ve mevcut durumu irdelenmiş, DPSIR çerçevesi kullanılarak toprak ve su kaynakları üzerindeki önemli baskılar ve bu baskıları yaratan yönlendirici kuvvetler incelenmiştir. Makalede daha sonra tarımsal faaliyetlerin toprak ve su kaynakları üzerindeki etkileri ve bu etkilere yol açan yönlendiriciler ortaya konulmuştur. Gübre kullanımı, tarımsal mekanizasyon ve sulama makinalarının kullanımındaki artış, tarımın toprak ve su kaynakları üzerindeki baskısını yansıtan göstergelerdendir. Son bölümde ise sorunun çözümüne yönelik başlıca hükümet politikaları incelenmiştir. Toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi için uygun önlemlerin geliştirilmesi; bu kaynaklar üzerindeki baskıların anlaşılmasını, çözüm seçeneklerinin geliştirilmesini, toprak ve su kaynaklarının miktar ve kalitesindeki değişikliklerin izlenmesini gerektirmektedir

Anahtar Kelimeler

Toprak, Su, DPSIR, Türkiye, Tarım, Çevre

The Pressures on, and the Responses to, the State of Soil and Water Resources of Turkey

Öz

Soil and water resources of Turkey have been under increasing pressures which are driven by increasing of population and demand for the resources and government policies. As a result, soil and water resources have been deteriorated in quality and quantity. To respond the problem, Governments have attempted to address environment problems through regulation, the use of economic instruments, and education since 1990s. However, further efforts needs for sustainable management of soil and water resources of Turkey. In this paper, potential and status of water and soil resources are described. Key driving forces and pressures on the state of the soil and water resources in Turkey are reviewed by using DPSIR framework. The paper then describes the key agriculturally-related drivers and pressures on soil and water resources. These include the use of fertilizers, agricultural machinery and irrigation equipment. The next section considers the current state of the soil and water resources in Turkey. The last section examines the key government responses of the Turkish government to address these issues. The development of appropriate measures to address these issues requires an understanding of the pressures on soil and water resources, the development of possible responses, and the mean of monitoring changes in the state of soil and water resources

Anahtar Kelimeler

Soil, Water, DPSIR, Turkey, Agriculture, Environment.

Kaynakça

• ABGS 2009. History of Turkey-EU Relations, Secretariat General for EU Affairs, Turkey, http://www.abgs.gov.tr, 05.03.2009.
• Baltacı F. et al. 2008. Water Quality Monitoring Studies of Turkey with Present and Probable Future Constraints and Opportunities. Desalination, Periodical, Volume: 226, p: 321-327.
• Bülbül M, Beşparmak F and Güneş D. 1999. Türkiye’de Sulama Yatırımları. Tarımda Su Kullanımı ve Yönetimi Sempozyumu, Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği ve Vakfı, Ankara/Turkey, p: 109-118.
• Ceritli, I. 1997. Türkiye’nin Toprak Sorunu. Ekoloji Periodical, Volume: 22, p: 4-8
• Commission of the European Communities, 2002. Towards a Thematic Strategy for Soil Protection, a Communication, Brussels. http://europa.eu.int/eur-lex/en/com/pdf/, 27.12.2004.
• ÇOB 2004. Türkiye Çevre Atlası, Çevre ve Orman Bakanlığı ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü, Ankara. http://www.cedgm.gov.tr/dosya/cevreatlasi.htm, 25.02.2009.
• ÇOB 2008. Türkiye Çevre Sorunları ve Öncelikleri Envanteri Değerlendirme Raporu (2005-2006). ÇED ve Planlama Genel Müdürlüğü, Edition Number: 6, Ankara.
• DİE 2001. Tarımsal Göstergeler 1923-1998. Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 539 pages.
• DİE 2003a. 2000 Genel Nüfus Sayımı, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri. Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 305 pages.
• DİE 2003b. İstatistik Göstergeler 1923-2002. Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 641 pages.
• DİE 2004. Genel Tarım Sayımı, Tarımsal İşletmeler (Hanehalkı). Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara, 667 pages.
• Doğan O. 1995. Türkiye’de Toprak Kaynakları Sorunlar ve Çözümler. Standart, Periodical, May 1995, p: 73.
• DPT 2000. Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001-2005). Official Gazette of Republic of Turkey dated 5th of July 2000 and numbered 24100, Ankara, 226 pages. http://rega.basbakanlik.gov.tr/, 19.10.2007
• DPT 2001. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, Su Havzaları Kullanımı ve Yonetimi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Devlet Planlama Teşkilatı, DPT:2555-ÖİK:571, Ankara, 2001, 189 pages.
• DPT 2006. Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013). Decision of Parliament of Republic of Turkey, Official Gazette dated 1st of July 2006 and numbered 26215. 2009a. http://www.dsi.gov.tr/topraksu.htm, 16.03.2009. 2009b. http://www.dsi.gov.tr/hizmet/icmekulsu.htm, 16.03.2009. Su İşleri Genel Müdürlüğü, DSİ İçme ve Kullanma Suyu. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğu, DSİ 2009c. Tarim Sektoru. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, http://www.dsi.gov.tr/hizmet/tarim.htm, 16.03.2009.
• EEA (European Environment Agency) 2005. Agriculture and Environment in EU-15 – the IRENA Indicator http://reports.eea.eu.int/eea_report_2005_6/en EEA Report 6/2005. Copenhagen: EEA.
• EEA (European Environment Agency) 2006a. Integration of Environment into EU Agriculture Policy – the IRENA Indicator-based Assessment Report. ISSN 1725-9177. Copenhagen: EEA http://reports.eea.eu.int/eea_report_2006_2/en/tab_content_RLR
• European Commission 2008. Turkey 2008 Progress Report. COM(2008) 674, Brussels, http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/press_corner/keydocuments/reports_nov_2008/turkey_pro gress_report_en.pdf, 20.04.2009.
• European Commission and European Soil Bureau Network 2006. Soil Atlas of Europe. ISBN / ISSN: ISBN 10 928948120X, Office for Official Publications of the European Communities, Luxembourg. http://eusoils.jrc.it/projects/soil_atlas/index.html, 16.03.2009.
• Haktanır, K. et al. 2000. Toprak Kaynakları ve Kullanımı. V. Türkiye Ziraat Mühendisliği Teknik Kongresi, 17-21 Ocak 2000, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara, p: 203-230.
• Haktanır, K. 1997. Doğal Kaynak Olarak Toprak. İnsan Çevre Toplum, İmge Kitapevi Yayınları, Ankara, p: 193-235.
• Haktanır, K. 1999. Soil, Environmental Profile of Turkey. Environment Foundation of Turkey, Ankara, p: 133-168.
• JRC 2008. Pan European Soil Erosion Risk Assessment – PESERA. European Commission Commission Joint Research Center, http://eusoils.jrc.ec.europa.eu/ESDB_Archive/pesera/pesera_data.html, 16.03.2009.
• KHGM 1987. Türkiye Genel Toprak Amenajmanı Planlaması. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Metzger, M.J., Bunce, R.G.H., Jongman, R.H.G., Mücher, C.A. & Watkins, J.W. 2005. A climatic stratification of the environment of Europe. Global Ecology and Biogeography 14: 549-563.
• Muhammetoğlu, A. and Yardımcı, A. 2006. A Fuzzy Logic Approach to Assess Groundwater Pollution Level below Agricultural Fields. Environmental Monitoring and Assessment, Volume 118, Issue 1-3, p: 337-354.
• Özsoy, T. et all, 2008. A Study of Ionic Composition and Inorganic Nutrient Fluxes from Rivers Discharging into the Cilician Basin, Eastern Mediterranean. Environmental Monitoring and Assessment, Volume 145, Issue 1-3, 2006, p: 17-29.
• Sarıyıldız, A. et al. 2008. Gediz Nehri Su Kalitesi Parametrelerinin Egilim Analizi. Çevre ve Orman Bakanlığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Havza Kirliligi Konferansi, 26-27th of June 2008, Izmir/Turkey, p: 23-30.
• Sonter, R.O. ve Lawrie, J.W. 2007. Soils and Rural Land Capability. Soils their Properties and Management, Edited by Peter E.V. Charman and Brian W. Murphy, Third Edition, Oxford University Press, Australia.
• TÇV 1995. Environmental Profile of Turkey. Environmental Foundation of Turkey, Ankara/Turkey.
• Tekeli, S. et al. (2005). Meraların Korunma ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, 3-7th of Jenuary 2005, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Tarım Haftası 2005, Ankara/Turkey.
• TKB 2006. Türkiye’de Tarım Sektörü. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Rapor. www.tarim.gov.tr>>e- kütüphane, 23.06.2006.
• Toprak ve Gübre Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, (1988). Türkiye Gübre ve Gübreleme Rehberi, Ankara.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) 2007a. Tarımsal Yapı 2005. Türkiye İstatistik Kurumu, Ankara/Turkey.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) 2007b. Nüfus Konut ve Demografi>>Nüfus İstatistikleri ve Projeksiyonları www.tuik.gov.tr., 15.11.2007.
• TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) 2008. Üretim Yöntemiyle GSMH, http://www.tuik.gov.tr>>Ulusal Hesaplar>>Üretim Yöntemiyle GSMH>>Veri/Bilgi, 02.01.2008.
• TUGEM (Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü) 2009. Tarımsal Destekler, www.tugem.gov.tr, 16.03.2009.
• Yeşilnacar, M.I. 2008. Natural Network Prediction of Nitrate in Groundwater of Harran Plain, Turkey. Environmental Geology, Volume 56, Issue 1, November 2008, p:19-25.