Öz
Sanat psikolojisi 19. Yüzyıl sonlarında başlayan ve günümüze kadar uzanan sanat bilimleri içinde yer alan bir bilim dalıdır. Sanat sosyolojisi, sanat felsefesi gibi sanat bilimleri sanatı süreç ya da ürün olarak ele alır. Sanat psikolojisi, psikoloji kuramlarından yola çıkarak sanatçıyı ya da sanat eserini açıklamaya çalışır.
Sanat psikolojisinde Antik dönemden itibaren kullanılan mimesis ve katarsis kavramları önemlidir. Mimesis yansıtma kavramına, katarsis ise duyguların boşalımı anlayışına dayalıdır. Sanat eseri karşısında sanatçı ve alıcıda oluşan duygular, düşünceler, düşlerin yansıtılması duygusal bir doyum yaratır. Freud Psikanalitik kurama dayalı olan Sanat ve Sanatçılar Üzerine kitabında, Leonardo’yu, Dostoyevski’yi ve başka pek çok sanatçıyı, eserleri ve kişilikleriyle açıklamıştır. Sanat psikolojisi sanatçının öz yaşam öyküsünden çıkarak eserleri açıklar ya da eserdeki sembollerden yola çıkarak sanatçıyı açıklamaya çalışır. Aynı zamanda sanat psikolojisi disiplinlerarası bir bilim dalıdır. Sanat bilimi ve psikoloji bilimlerinin kesiştiği bir yerdedir. Sanat psikolojisinde sanat eseri ya da sanatçı merkeze alınır. Sanatçıdan yola çıkarak eser ya da eserden yola çıkarak sanatçı açıklanmaya çalışılır ancak bu eserin estetik değerini etkileyemez, ya da değiştiremez. Üstelik sanat psikolojisinin buna yetkisi de yoktur. Sanatı, psikoloji biliminin verileriyle açıklamak yalnızca bir yorumdur.
Bu çalışmada sanat psikolojisinin içeriği, sanat psikolojisinin temel aldığı psikoloji kuramları, sanatçı-sanat eseri-alıcı ilişkisindeki psikolojik süreçler ele alınacaktır. Araştırma betimsel araştırma modeline dayalı olarak alanla ilgili kaynakların, yaklaşımların belirlenmesine dönük bir çalışmadır. Araştırmada alanda var olan kaynaklardan yola çıkarak sanat psikolojisi alanının ne olduğu ve ne olmadığı sorularına yanıt aranmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Sanat psikolojisi psikanalitik kuram sanat eseri sanatçı arketip
Kaynakça
- Kaynakça Erinç, S. M. (2004). Sanat psikolojisine giriş. (2. bsk.). Ütopya Yayınevi.
- Freud, S. (2001). Sanat ve sanatçılar üzerine. (K. Şipal, Trans.). TİB Yayınları.
- Fromm, E. (2023) Sevginin ve şiddetin kaynağı. (Y. Salman, Trans.). Yapı Kredi Yayınları.
- González Rey, F. L. (2018). Vygotsky’s “The Psychology of Art”: a foundational and still unexplored text. Estudos de Psicologia (Campinas), 35(4), 339-350. http://dx.doi.org/10.1590/1982-0275201800040
- Güney, M. (2011). Sanat ve psikiyatri. Öz Baran Matbaacılık.
- Habip, B. (2019). Kültür ve psikanaliz: sinema, edebiyat ve güncelin psikanalizi. Yapı Kredi Yayınları.
- Moran, B. (2016). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim Yayınları.
- Jung, C. G. (2001). Anılar, düşler, düşünceler. (İ. Kandemir, Trans.). Yapı Kredi Yayınları.
- Okvuran, A. (2018). What is art psyhcology or what is not? 7th WCDAE Congress. 28-29 June 2018. BAU University, Berlin.
- Okvuran, A. (2018). Sanat psikolojisi yüksek lisans dersi [Yayınlanmamış ders notları].
- Okvuran, A. (2023). Sanatsal yaratmanın psikolojik kaynakları. Ya Tutarsa Salgın sürecinde çevrimiçi sanat ve sanat eğitimi içinde. Işıtman, Ö. (ed.). Ankara Üniversitesi Yayınları. Samurçay, N. (2008). Sanatta psikanaliz. TİB Yayınları.
- Şimşek, I. (ed.). (2019).Yüz yılın psikanalizi. Cogito 1996, sayı 9. Yapı Kredi Yayınları.
- Tunalı, İ. (1975). Sanatın psikolojik anlamı ve Worrınger’in üslup analizi. Felsefe Arşivi, 19,(s. 11-20).
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 12 Temmuz 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 30 Mayıs 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 5 Sayı: 1 |
