Investigation of Early Childhood and Primary School Education Teacher Candidates' Attitudes to Gender Roles in Terms of Gender, Grade, Mother’s and Father’s Education Levels

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 755 - 777, 29.04.2024

Ayşe Filiz Ünser , Meral Ören

https://doi.org/10.34056/aujef.1355552

Öz

Gender inequality indeed persists as a pervasive issue worldwide, infiltrating numerous facets of society and impeding progress toward a more equitable and just world. Schools play a crucial role as essential institutions where children embark on their initial journey into social life, contributing to the formation of values, norms, and social relationships. During these early years, children observe, imitate, and internalize the words, behaviors, and attitudes of teachers, shaping their understanding of the world around them. Therefore, children's perceptions of gender and attitudes toward gender can be significantly influenced by the attitudes and behaviors of their teachers. This research aims to examine whether there are differences in the gender-role attitudes among pre-service early childhood and primary school teachers based on gender, grade level, mother's and father's education level. The study was designed as a cross-sectional survey model, and data were collected from 1st and 4th-grade students enrolled in Early Childhood and Primary School Education Programs at a university in Turkey. The data were collected using a Personal Information Form and the Gender Role Attitude Scale (GRAS). The data were analyzed using Kruskal-Wallis and Mann-Whitney U tests in SPSS 22.0, and effect sizes were calculated. Analysis indicated that there were statistically significant differences in gender role attitudes between genders, grade level, and mother’s education level. However, there was no statistically significant difference in the scores based on the father's education level. Female teacher candidates were found to have more egalitarian gender role attitudes compared to male teacher candidates, and 4th-grade students exhibited more egalitarian attitudes than 1st-grade students. Additionally, it was observed that teacher candidates whose mothers were illiterate tended to have more traditional gender role attitudes compared to those whose mothers had primary school, middle school, high school, or college degrees.

Anahtar Kelimeler

Early Childhood Education, Preschool Education, Primary School Education, Gender-role attitudes, Pre-Service Teachers

Okul Öncesi ve Sınıf Öğretmenliği Öğretmen Adaylarının Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutumlarının Cinsiyet, Sınıf, Anne ve Baba Eğitim Düzeyi Açısından İncelenmesi

Öz

Toplumsal cinsiyet eşitsizliği günümüzde tüm dünyada birçok alanda yaşanan bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Okullar, çocukların sosyal hayata adım attığı, değerlerin, normların ve toplumsal ilişkilerin şekillendiği önemli kurumlardır. Öğretmenlerin sözleri, davranışları ve tutumları özellikle erken yıllarda çocuklar tarafından dikkatle gözlemlenir, taklit edilir ve içselleştirilir. Bu nedenle, öğrencilerin cinsiyet algısı ve toplumsal cinsiyete ilişkin tutumları, öğretmenlerin tutumları ve davranışlarından büyük ölçüde etkilenebilir. Bu araştırmada sınıf öğretmenliği ve okulöncesi öğretmenliği öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının cinsiyet, sınıf, annenin ve babanın eğitim durumu değişkenine göre farklılar olup olmadığı incelenmesi amaçlanmış olup, kesitsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını Sınıf Öğretmenliği ve Okulöncesi Öğretmenliği Programlarında eğitimine devam eden 1. ve 4. sınıf öğrencileri oluşturmuştur. Veri toplama araçları Toplumsal Cinsiyet Rolleri Tutum Ölçeği (TCRTÖ) ve Kişisel Bilgi Formudur. Verilerin analizi SPSS 22.0 programında Kruskal-Wallis ve Mann-Whitney U Testi ile yapılmış ve etki büyüklükleri elle hesaplanmıştır. Katılımcıların cinsiyeti, sınıf düzeyi ve anne eğitim durumu değişkenleri açısından TCRTÖ toplam tutum puanı ve alt boyutları puanlarında gruplar arası istatistiksel olarak anlamlı fark varken; baba eğitim durumu değişkeninde grupların puanları arasındaki farklılaşmanın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı belirlenmiştir. Kadın öğretmen adaylarının erkek öğretmen adaylarından; 4. sınıfların 1. sınıflardan toplumsal cinsiyet rolleri tutumlarında daha eşitlikçi oldukları görülmüştür. Anneleri okuma yazma bilmeyenlerin ise anneleri ilkokul, ortaokul, lise ve yükseköğrenim görenlere kıyasla cinsiyet rolleri tutumlarında daha geleneksel oldukları sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erken Çocukluk Eğitimi, Okulöncesi Eğitim, Sınıf Öğretmenliği, Toplumsal Cinsiyet Rollerine İlişkin Tutumlar, Öğretmen Adayları

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı (2011). Türkiye’de aile yapısı araştırması, http://www.ailetoplum.gov.tr/upload/athgm.gov.tr/mce/2013/tayakitapbutun.
• Almutawa, F. (2005). Beliefs of pre-service teachers at the University of Pittsburgh about gender roles and the role of teachers in relation to gender differences. [Unpublished Doctoral Dissertation]. Pittsburgh: University Of Pittsburgh.
• Alptekin, D. (2014). Çelişik duygularda toplumsal cinsiyet ayrımcılığı sorgusu: Üniversite gençliğinin cinsiyet algısına dair bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 203-211.
• Anne Çocuk Eğitim Vakfı (2017a). Türkiye’de İlgili Babalık ve Belirleyicileri, https://ilkisbabalik.acev.org/wp-content/uploads/2022/02/Tu%CC%88rkiyede-Babalig%CC%86i-Anlamak-Serisi.pdf
• Anne Çocuk Eğitim Vakfı (2017b). Türkiye’de Erken Çocukluk Bakımı Ve Okul Öncesi Eğitime Katılım, https://www.acev.org/wp-content/uploads/2018/01/Tu%CC%88rkiyede-Erken-C%CC%A7ocukluk- Bak%C4%B1m%C4%B1-ve-Okul-O%CC%88ncesi-Eg%CC%86itime-Kat%C4%B1l%C4%B1m-30.10.17.pdf
• Anne Çocuk Eğitim Vakfı (2019). “Eşitlik Için Babalar Da Burada” Projesi Final Dış Değerlendirme Raporu, https://www.acev.org/wp-content/uploads/2020/10/DisDegerlendirmeRaporuTR091219.pdf
• Arı, R. (1989). Üniversite öğrencilerinin baskın ben durumları ile bazı özlük niteliklerinin ben durumlarına, atılganlık ve uyum düzeylerine etkisi. [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arıcı, F. (2011). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve psikolojik iyi oluş. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ashton, E. (1983). Measures of play behavior: The influence of sex-role stereotyped children’s books. Sex Roles, (9), 43-47.
• Aslan, G. (2015). Öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet algılarına ilişkin metaforik bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 40(181).
• Aslan, A., ve Kırışkan, I. (2022). Türkiye’de kadın cinayeti haberlerinin içerik analizi (2008-2021). International Journal of Social Inquiry 15(1), 85–104.
• Atış, F. (2010). Ebelik/hemşirelik 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Adana: Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Aylaz, R., Güneş, G., Uzun, Ö. ve Ünal, S., (2014). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rolüne yönelik görüşleri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi (Sted), 23(5), 183-189.
• Başcı, B. ve Giray, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının çok değişkenli istatistiksel tekniklerle analizi. Journal Of Life Economics, 3(4), 117-142.
• Baştürk, R. (2011). Bütün yönleriyle SPSS örnekli nonparametrik istatistiksel yöntemler. (2.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bayramoğlu, L. (2015). Okul öncesi dönem çocuklarının cinsiyet rollerine ilişkin algılarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gazimağusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Öğretim Ve Araştırma Enstitüsü.
• Berscheid, E. (1995). Help wanted: a grand theorist of interpersonal relationships, sociologist or anthropologist preferred. Journal of Social and Personal Relationships, 12(4), 529-533.
• Binbaşıoğlu, C. (1988). Eğitime giriş. Ankara: Binbaşıoğlu Yayınevi.
• Bora, A. (2012). Aile, ataerkillik ve toplumsal cinsiyet. E. Gökalp (Ed.), sosyal bilimlerde emel kavramlar içinde (s. 80-108). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Cahill, B. & Adams, E. (1997). An exploratory study of early childhood teachers' attitudes toward gender roles. Sex Roles, 36(7/8), 517-529.
• Chapman, R. (2016). A case study of gendered play in preschools: How early childhood educators’ perceptions of gender influence children's play. Early Child Development and Care, 186(8), 1271-1284.
• Chen, E. & Rao, N. (2011). Gender socialization in Chinese kindergartens: teacher’s contributions. Sex Roles (64), 103-116.
• Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (4. Baskı) Boston, MA Pearson.
• Çavdar, D. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çelik Bekleviç, A. (2013). Bir üniversite hastanesi araştırma görevlilerinin toplumsal cinsiyet rolleri tutum ölçeği ve çalışma yaşamında toplumsal cinsiyet rolleri algısının değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Çoşan Eke, D. (2006). The changing perceptions of gender roles among two cohorts of women: a study in Ankara. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Daşlı, Y. (2019). Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumların belirlenmesi üzerine bir alan araştırması. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 364-385.
• Dinç, A., ve Çalışkan, C. (2016). The perspectives of university students on gender roles. Journal Of Human Sciences, 13(3), 3671-3683.
• Direk, N. ve Irmak, B. (2017). Dokuz Eylül Üniversitesi tıp fakültesi öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine yönelik tutumlar. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 31(3), 121-128.
• Dökmen, Z. Y. (2004). Toplumsal cinsiyet, sosyal psikolojik açıklamalar. Ankara: Sistem Yayıncılık.
• Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Ankara: Sistem Yayıncılık.
• Erol, M. (2008). Toplumsal cinsiyetin tutumlar üzerindeki etkisi. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, (32), 199-219.
• Esen, E., Siyez, D.M., Soylu, Y. ve Demirgürz, G., (2017). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet algısının toplumsal cinsiyet rolü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 46-63.
• Esen, Y. (2013). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığını geliştirme amaçlı bir çalışma. Eğitim Ve Bilim, 38(169), 280-295.
• Fogel, A. and Reese, M. (2001). Infancy: Infant, family, and society. Belmont, Ca: Wadsworth.
• Fritz, C., Morris, P. E. & Richler, J. J. (2011). Effect size estimates: current use, calculations, and ınterpretation. Journal of Experimental Psychology General. 141(1), 2-18.
• Fromberg, D. (2005). The Power of Play: gender issues in early childhood education. In J. Koch and B. Irby (Eds.), gender and schooling in the early years (Pp. 1–27). Greenwich: Iap.
• Green, S. B. & Salkind, N. J. (2005). Using SPSS For Windows and Mcintosh. Analyzing and Understanding Data (4th Edition) New Jersey: Pearson.
• Gümüş, Z. (2019). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 2(3), 31-47.
• Günay, T., Şimşek, H., ve Dönmez, G. (2012). Evli erkeklerde eşlerine yönelik şiddet ve ilişkili etmenler. Turkish Journal Of Public Health, 10(3), 151-159.
• Güzel, A. (2016). Öğrencilerin toplumsal cinsiyet rolleri tutumları ve ilişkili faktörler. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(4), 1-11.
• Hasta, D. ve Güler M. E. (2013). Saldırganlık: Kişilerarası ilişki tarzları ve empati açısından bir inceleme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 65-104.
• Hough, J. (1985). Developing individuals rather than boys and girls. School Organization, (5), 17-25.
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. (2021). Kadına yönelik şiddetle mücadele, IV. Ulusal eylem planı (2021-2025). Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (ASHB). Ankara. https://www.aile.gov.tr/media/82082/kadina-yonelik-siddetle-mucadele-iv-ulusal-eylem-plani-2021-2025.pdf
• Karasu, F., Göllüce, A., Güvenç, E. ve Çelik, S. (2017). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Sdü Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 8(1), 21-27.
• Kodan Çetinkaya, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin şiddet eğilimlerinin ve toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Nesne, 1 (2), 21-43.
• Koçak Turhanoğlu, F. A., (2019). Toplumsal cinsiyet sosyolojisine giriş. Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisi (pp.3-29), Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları.
• Kolburan, Ş.G. (2017). Kadın cinayetleri konusunda nedensel bir değerlendirme: Sahip olma güdüsü. Adli Tıp Bülteni, 22 (3), 194-199.
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (1), 1-13.
• Layv, V. & Sand, E. (2015). On the origins of gender human capital gaps: short- and long-term consequences of teachers’ stereotypical biases. National Bureau of Economic Research. Cambridge.
• Marshall, T. C. (2010). Love at the cultural crossroads: Intimacy and commitment in chinese canadian relationships. Personal Relationships, (17), 391–411.
• Öcal Yüceol, S. E. (2016). Toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlar ile ilişki doyumu ve romantik ilişkilerde akılcı olmayan inançlar arasındaki ilişkiler. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], İstanbul: İstanbul Bilim Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Önder Ör, Yalçın As ve Göktaş B. (2013) Sağlık kurumları yöneticiliği bölümü öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1-2-3), 55-78.
• Öngen, B. ve Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, 42(2),1-18.
• Özden, S. ve Gölbaşı, Z. (2018). Sağlık çalışanlarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Kocaeli Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 4(3), 95-100.
• Özyıldız, S. (2019) toplumsal cinsiyet çalışmalarının tarihçesi, Toplumsal cinsiyet çalışmaları, (ss.1-23), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi AÖF Yayınları.
• Pallant, J. (2016). SPSS survival manuel: SPSS ile adım adım veri analizi. (Çev: B. Ahi, S. Balcı) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sak, R. (2015). Comparison of self-efficacy between male and female pre-service early childhood teachers. Early Child Development and Care, 185(10), 1629-1640.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal Cinsiyet Ve Eğitim: Olanaklar Ve Sınırlar. F. Sayılan (Ed.) Toplumsal Cinsiyet Ve Eğitim İçinde (S. 13-76). Ankara: Dipnot
• Seçgin, F. & Tural, A. (2011). Sınıf öğretmenliği bölümü öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Education Sciences, 6 (4), 2446-2458.
• Semiz, S. ve Ören, M. (2024). Okul öncesi dönemde baba kişiliği, babalık rolü algısı ve sosyal davranışlar: Baba katılımının aracı rolü. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (AUJEF), 8(1), 244-275.
• Sönmez, Y., Kısaoğlu, N. B., ve Dönmez, K. O. (2018). Bir tıp fakültesinin birinci ve altıncı sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve ilişkili faktörler. Smyrna Tıp Dergisi, 14-21.
• Sumsion, J., Roberts, S. & Lee-Thomas, K. (2005). Teacher understandings of and commitment to gender equity in the early childhood setting. Australian Journal of Early Childhood, 30(1), 21-27.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L.S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı. 0TARAMA Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Talabani, A. & Hassanali, P. (2000). Adolescent females between tradition and modernity: Socialization in South Asian immigrant culture. Journal Of Adolescence, (23), 615–627.
• Tantekin Erden, F. (2009). A course on gender equity in education: Does it affect gender role attitudes of preservice teachers? Teaching And Teacher Education, 25(3), 409-414.
• Trommsdorff, G. & Lwawaki, S. (1989). Students' perceptions of socialization and gender role in Japan and Germany. International Journal of Behavioral Development, 12(4), 485-493.
• Topuz, C. & Yıldızbaş, F. (2014). ‘The examination of graduate students’ gender roles in relation with demographics. Procedia-Social and Behavioral Sciences, (159), 565-569.
• Turan, N., Öztürk, A., Kaya, H., & Ata-bek Aştı, T. (2011). Gender and nursing. Maltepe University Journal of Nursing Science and Art, 4(1), 167-173.
• Ünal, F., Tarhan, S. ve Köksal, E. Ç. (2017). Toplumsal cinsiyet algısını yordamada cinsiyet, sınıf, bölüm ve toplumsal cinsiyet oluşumunum rolü. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 227.
• Vefikuluçay, D., Demirel, S., Taşkın, L. ve Eroğlu, K. (2007). Kafkas üniversitesi son sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin bakış açıları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 14 (2): 12–27.
• Wadsworth-Hendrix, A. (2016). Does gender of the educator influence teacher-child relationships and gender role beliefs: A research study. Doctoral Dissertation. Oklahoma: Oklahoma State University, Masters of Science.
• We Will Stop Femicides Platform (2023) We Will Stop Femicides Platform 2023 Annual Report. Retrieved from https://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/3089/we-will-stop-femicides-platform-2023-annual-report
• Williams, J. E. & Best, D. L. (1990). Measuring sex stereotypes: A multination study, rev. Sage Publications, Inc.
• Witt, S. D. (1997). Parental influence on children's socialization to gender roles. Adolescence, 32(126), 253-259.
• World Economic Forum. (2022). Global gender gap report 2023, Cologny/GenevaSwitzerland (ISBN-13:978-2-940631-97-1). https://www.weforum.org/events/world-economic-forum-annual-meeting-2022
• Yağan Güder, S. ve Alabay, E. (2016). 3-6 yaş arasındaki çocukların oyuncak tercihlerinin toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi. Journal Of Kırşehir Education Faculty, 17(2), 91-111.
• Zeyneloğlu, S. (2008). Ankara’da hemşirelik öğrenimi gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Zeyneloğlu, S. ve Terzioğlu, F. (2011). Toplumsal cinsiyet rolleri tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (40), 409-420.